Brak jednoznacznych dowodów w sprawie o ustalenie, czy też naruszenie praw własności intelektualnej nie musi stanowić przeszkody w dochodzeniu roszczeń. Złożenie wniosku o zabezpieczenie środka dowodowego może doprowadzić do zapoznania się z dowodami, a także do zapobiegnięcia ich utracie.
W praktyce zdarza się, że choć właściciel praw własności intelektualnej jest przekonany o naruszeniu, to natrafia na trudności dowodowe. Z taką sytuacją mamy do czynienia w szczególności w przypadku naruszenia patentu na sposób, czyli chroniącego określony ciąg czynności technicznych. Właściciel patentu nie ma bowiem wglądu do hal produkcyjnych potencjalnego naruszyciela, a sam wniosek o potencjalnym naruszeniu wysuwa na podstawie oględzin gotowego produktu.
Może się także zdarzyć, że choć ustalenie samego faktu naruszenia nie napotyka trudności, to jednak niemożliwe jest ustalenie rozmiaru szkody, gdy właściciel prawa zamierza dochodzić roszczeń finansowych. Do tego bowiem konieczne jest zapoznanie się z określonymi dowodami posiadanymi przez inną osobę. Taka potrzeba, może się pojawić także w sprawach pomiędzy współtwórcami wytworów, do których przysługują prawa własności intelektualnej, np. do utworów w rozumieniu prawa autorskiego, wynalazków, przyszłych wzorów przemysłowych lub znaków towarowych. Spory takie najczęściej będą dotyczyć ustalenia, kto jest autorem. Możemy mieć też do czynienia z sytuacją, gdy osoba dochodząca roszczeń ma obawy, że materiał dowodowy, który jest w posiadaniu kogoś innego, może zostać zniszczony czy utracony. W takich przypadkach istnieje możliwość złożenia wniosku o zabezpieczenie wspomnianego materiału. Regulują to art. 47996‒479105 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.).

Co we wniosku

Podstawowymi przesłankami warunkującymi udzielenie zabezpieczenia środka dowodowego są:
  • uprawdopodobnienie interesu prawnego ‒ przesłanka ta istnieje, gdy brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie albo udowodnienie istotnych faktów; występuje również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego albo gdy opóźnienie w jego uzyskaniu może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego;
  • uprawdopodobnienie roszczenia ‒ w praktyce może powstawać wątpliwość, jak rozumieć tę przesłankę w sytuacji, gdy przed wszczęciem postępowania przyszły powód nie ma jeszcze możliwości precyzyjnego określenia roszczeń, ponieważ będzie mógł je skonkretyzować dopiero po zapoznaniu się z dowodami; wskazywanie konkretnego roszczenia nie powinno więc być wymagane, a powinno wystarczyć wskazanie, że przyszły pozwany narusza prawa własności; jednak w praktyce często sądy wymagają precyzyjnego wskazania roszczeń we wniosku.
Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego powinien zawierać m.in. określenie środka i sposobu jego zabezpieczenia. Przez środek dowodowy należy rozumieć fizyczny nośnik, np. określone dokumenty, próbki materiałów czy opis przedmiotów. W art. 479101 par. 1 k.p.c. wskazano, że sąd orzeka taki sposób zabezpieczenia środka, „jaki stosownie do okoliczności danej sprawy uzna za odpowiedni”. Może to być zatem np. odebranie towarów, materiałów, narzędzi do produkcji, dokumentów, sporządzenie opisu tych przedmiotów albo kody źródłowe czy cyfrowe zapisy informacji. Ponadto we wniosku należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające jego złożenie. Nie trzeba dokładnie udowadniać, że doszło do naruszenia, wystarczy wykazać jego prawdopodobieństwo. I wreszcie, we wniosku musi się znaleźć także przedstawienie przedmiotu sprawy – gdy wniosek jest składany przed złożeniem pozwu.

Kolejne etapy

Po wydaniu postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego dokument ten jest doręczany wnioskodawcy. Drugiej stronie dostarczy je komornik i to równocześnie z przystąpieniem do wykonania postanowienia. Odebrane przez niego w trakcie wykonywanych czynności (a określone w postanowieniu) przedmioty zostaną złożone w sądzie wraz ze sporządzonym protokołem. Następnie będą włączone do akt z dniem uprawomocnienia się postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia. Z punktu widzenia wnioskodawcy oczywiście najistotniejsza jest możliwość zapoznania się ze środkiem dowodowym. Zasady w tym zakresie są określane przez sąd już w postanowieniu o zabezpieczeniu środka dowodowego.
Jeśli wniosek zostanie złożony przed wszczęciem postępowania, to sąd w postanowieniu określi termin, w jakim powinien zostać złożony pozew. Termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie ani dłuższy niż miesiąc od dnia uprawomocnienia się wspomnianego postanowienia. Konsekwencją niewniesienia pozwu jest upadek zabezpieczenia. W takim przypadku, jeśli osoba, przeciwko której złożono wniosek, doznała szkody w związku z wykonaniem postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia, będzie ona uprawniona do dochodzenia odszkodowania. A zatem, choć zabezpieczenie środka dowodowego jest skutecznym środkiem do pozyskania i zachowania dowodów, to powinien być on stosowany z rozwagą.©℗
Podstawa prawna
•art. 47996‒479105 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1967)