Rozważam pozyskanie kapitału na uruchomienie biznesu poprzez zbiórkę na platformie finansowania społecznościowego. Jak po wejściu w życie nowej polskiej ustawy o crowdfundingu zmieniły się obowiązki podmiotów prowadzących zbiórki? Co zmieni się w działaniu platform pośredniczących w takim pozyskiwaniu kapitału? Na pytanie odpowiadają prawnicy z kancelarii Olesiński & Wspólnicy.

29 lipca 2022 r. weszła w życie ustawa z 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (Dz.U. z 2022 r. poz. 1488). Regulacja ta implementuje i uzupełnia rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (Dz.Urz. UE z 2020 r. L 347 s. 1; dalej: rozporządzenie ECSP). Ze względu na rosnącą popularność społecznościowego modelu pozyskiwania kapitału [ramka 1] ustawodawca unijny postanowił stworzyć jedno uniwersalne rozwiązanie, które ureguluje to zjawisko oraz działanie platform crowdfundingowych na poziomie całej UE. Znaczenie polskiej ustawy jest istotne, ponieważ bez implementacji nie można było stosować w praktyce przepisów rozporządzenia, mimo jego wejścia w życie już 10 listopada 2021 r., gdyż wiele kwestii ustawodawca unijny pozostawił w gestii poszczególnych państw.
Ramka 1
Alternatywny sposób na pozyskanie kapitału
Crowdfunding jest coraz popularniejszą formą alternatywnego finansowania dla przedsiębiorstw typu start-up, scale-up oraz MSP. W szerokim rozumieniu polega na pozyskiwaniu funduszy przez przedsiębiorcę lub inny podmiot na realizację danego projektu (celu) za pomocą specjalnie stworzonych witryn internetowych. Dodatkową korzyścią poza samym finansowaniem może być np. weryfikacja i walidacja pomysłu przez większą liczbę osób. Nie bez znaczenia jest też efekt marketingowy. Zgodnie z przepisami unijnego rozporządzenia świadczenie usług finansowania społecznościowego wiąże się na ogół z udziałem trzech rodzajów podmiotów:
• właściciela projektu, który przedstawia projekt do sfinansowania;
• inwestorów, którzy finansują przedstawiony projekt;
• organizacji pośredniczącej w formie dostawcy usług finansowania społecznościowego, który łączy właścicieli projektów i inwestorów za pomocą ogólnodostępnej platformy cyfrowej. ©℗
Ramka 2
Przy okazji wprowadzono zakaz dla spółek z o.o.
Do tej pory nie było prawnych ograniczeń do oferowania na platformach crowdfundingowych również udziałów sp. z o.o. Co więcej, nawet rozporządzenie ECSP docelowo dopuszcza pozyskiwanie finansowania na platformach przez spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – o ile są one swobodnie zbywalne. W przestrzeni publicznej jest więc dużo ofert typu „sprzedam gotową spółkę”. Kiedyś takie ogłoszenia bardzo często były zamieszczane w gazetach, dziś można je bez trudu znaleźć na popularnych platformach aukcyjnych, serwisach ogłoszeniowych czy giełdach spółek. Polski ustawodawca przewidział jednak ograniczenie w tym zakresie. Zgodnie art. 1821 oraz art. 2571 z dodanymi do ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1467; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1488) nie będzie możliwości kierowania oferty nabycia lub objęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością do nieoznaczonego adresata (zakaz wejdzie w życie 10 listopada 2023 r.). Złamanie tego zakazu będzie sankcjonowane grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do sześciu miesięcy.
Co istotne, w efekcie takiego brzmienia przepisów zakazane będzie oferowanie udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością prawa polskiego nie tylko za pośrednictwem platform crowdfundingowych, lecz w ogóle szersze oferowanie ich na rynku.
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy celem takiego rozwiązania ma być m.in. przerzucenie zainteresowania start-upów na proste spółki akcyjne. W naszej ocenie tak szeroki zakaz, na dodatek z surową, ww. wskazaną odpowiedzialnością karną, jest nieuzasadnionym ograniczeniem obrotu gospodarczego.
Przy czym należy podkreślić, że podmiot, który w dniu wejścia w życie ustawy wykonuje działalność polegającą na prowadzeniu platformy internetowej kojarzącej inwestorów z właścicielami projektów, oferując udziały w spółkach z o.o. (pełniących analogiczną funkcję do platform prowadzonych przez dostawców usług finansowania społecznościowego), może prowadzić działalność na zasadach dotychczasowych do 9 listopada 2023 r. ©℗

Zezwolenia dla platform

Zacznijmy zatem od omówienia obowiązków platform crowdfundingowych (określanych w unijnym rozporządzeniu i polskiej ustawie mianem dostawców usług finansowania społecznościowego). Dotychczas w Polsce nie było przepisów prawnych wprost odnoszących do finansowania społecznościowego – wszelkie oferty na platformach crowdfundingowych organizowane były w oparciu o ogólne przepisy k.s.h. oraz o ofercie publicznej. Nowo wprowadzone przepisy w dużej mierze ograniczają dotychczasową swobodę ich działania. Wraz z wejściem w życie polskich przepisów w obrocie pojawi się definicja usługi finansowania społecznościowego oraz szereg regulacji wprowadzających solidne ramy dla tej działalności.
Zgodnie z nowymi regulacjami dostawcą usług finansowania społecznościowego będzie mogła być wyłącznie osoba prawna, która na prowadzenie takiej działalności uzyskała zezwolenie wydane przez Komisję Nadzoru Finansowego (lub odpowiedni organ innego kraju UE). Co ważne, zezwolenie uzyskane w jednym państwie członkowskim upoważnia także do świadczenia usług finansowania społecznościowego w innych państwch UE (po odpowiednim poinformowaniu organów nadzoru).

Okres przejściowy

Jednocześnie rozporządzenie ECSP wprowadziło także okres przejściowy dla samych platform, który umożliwia kontynuowanie świadczenia usług finansowania społecznościowego zgodnie z obecnie obowiązującym prawem krajowym do 10 listopada 2022 r. lub do dnia uzyskania zezwolenia – w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Tym samym w Polsce dopuszczalna jest działalność podmiotów określanych mianem platform crowdfundingowych, która ogranicza się wyłącznie do prowadzenia działalności promocyjnej związanej z ofertami publicznymi. W konsekwencji platforma crowdfundingowa, która nie ma odpowiedniego zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej, powinna tak ją zorganizować i prowadzić, aby jej czynności nie wchodziły w zakres działalności regulowanej. Po 10 listopada 2022 r. dalsze prowadzenie działalności przez platformy crowdfundingowe będzie możliwe jedynie na podstawie zezwolenia. Organizowanie zbiórek spełniających usługę finansowania społecznościowego bez wymaganego zezwolenia oraz bez zachowania standardów narzucanych przez regulacje będzie niedopuszczalne i zagrożone sankcjami (m.in. w postaci grzywny do 5 mln zł).
• Czy możliwe jest prowadzenie zbiórek społecznościowych z pominięciem platform?
W przypadku finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych (a taki jest zakres regulacji nowej ustawy i unijnego rozporządzenia) odpowiedź brzmi: „Nie”. Oczywiście wciąż dopuszczalne będzie oferowanie inwestorom akcji przy zachowaniu wymogów dotyczących oferty publicznej, tj. w odpowiednich sytuacjach przy udziale firmy inwestycyjnej oraz po sporządzeniu odpowiednich dokumentów ofertowych (memorandum informacyjnego czy prospektu informacyjnego – w zależności od wielkości danej emisji). Wprowadzenie regulacji dotyczących platform crowdfundingowych ma ułatwić działanie i zmniejszyć koszty oferty, m.in. przez rezygnację z pośrednictwa domu maklerskiego oraz prostszy dokument ofertowy.
• Co podmiot poszukujący finansowania (właściciel projektu) może oferować za pośrednictwem platformy w zamian za zainwestowane pieniądze?
Finansowanie za pośrednictwem platform crowdfundingowych zgodnie z nowymi przepisami może przyjmować dwie formy:
  • crowdfundingu inwestycyjnego – tj. nabycia zbywalnych papierów wartościowych (akcji, obligacji) lub innych instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego (w niektórych krajach np. udziały spółek) albo
  • crowdfundingu lendingowego – formę zwrotnych, oprocentowanych pożyczek.
Przedmiotem ofert crowdfundingowych w Polsce nie będą mogły być za to udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Co ważne, rozporządzenie ECSP reguluje tylko te dwie wyżej wskazane formy finansowania i tylko te dwie odmiany crowdfundingu. Regulacja nie obejmuje więc np. tzw. crowdfundingu dotacyjnego opartego o darowizny. Jeśli więc zbiórka pieniędzy na platformie będzie prowadzona np. na wydanie książki lub płyty, to korzyścią, jaką inwestor może otrzymać w zamian za zainwestowane pieniądze od podmiotu ogłaszającego się na takiej platformie, będą mogły być zasadniczo jedynie akcje, obligacje lub odsetki od pożyczki. Ewentualne sprezentowanie samej książki czy płyty będzie mogło być oczywiście dodatkiem do takiej inwestycji, ale nie głównym ekwiwalentem. Wyjaśnijmy, że brak objęcia regulacją nie oznacza bynajmniej zakazu crowdfundingu dotacyjnego – zbiórki na wydanie książki, płyty nadal oczywiście mogą być przeprowadzane, ale na zasadzie swobody umów. Ponadto regulacja nie obejmuje usług finansowania społecznościowego świadczonych na rzecz właścicieli projektów, którzy są konsumentami (a więc np. zbiórek charytatywnych).
• Czy są ograniczenia co do rodzaju przedsięwzięć w ramach finansowania pozyskiwanego za pośrednictwem platform?
Regulacje nie zawierają ograniczeń co do typu przedsięwzięcia, o którego sfinansowanie może ubiegać się właściciel projektu, pod warunkiem, że jest to przedsięwzięcie gospodarcze. Możliwe jest więc sfinansowanie w ten sposób bardzo różnych projektów z różnorodnych branż.
Rozporządzenie UE o crowdfundingu zmienia reguły ofert publicznych
Rozporządzenie UE o crowdfundingu zmienia reguły ofert publicznych

Zobacz również
• Jaka kwota może zostać pozyskana w ramach finansowania społecznościowego?
Obecnie kwota, jaką może zebrać inwestor w ramach finansowania społecznościowego, to 2,5 mln euro w okresie 12 miesięcy. Tyle właśnie wynosi maksymalny próg kwotowy wpływów z tytułu emisji papierów wartościowych, który zwalnia z obowiązku sporządzenia prospektu. Natomiast od 10 listopada 2023 r. próg ten ulegnie podwyższeniu. Zostanie zwiększony do 5 mln euro w okresie 12 miesięcy. Oznacza to, że właściciele projektów finansowanych na platformach finansowania społecznościowego będą mogli pozyskać większe środki bez konieczności sporządzania prospektu. Polska skorzystała w tym zakresie z możliwości przesunięcia terminu podwyższenia progu.

Nadzór

Zgodnie z ustawą organem odpowiedzialnym w Polsce za wykonywanie funkcji i obowiązków przewidzianych w rozporządzeniu, w tym udzielanie i zawieszanie odpowiednich zezwoleń i nadzór nad dostawcami usług finansowania społecznościowego na terenie naszego kraju, jest Komisja Nadzoru Finansowego. W związku z tym dostawcy usług finansowania społecznościowego (podmioty prowadzące platformy) mają obowiązek co roku składać do KNF wykaz projektów finansowanych za pośrednictwem swojej platformy, wskazując w nim właściciela projektu, pozyskaną kwotę oraz informacje zbiorcze dotyczące inwestorów oraz zainwestowanej kwoty z podziałem na rezydencję podatkową inwestorów, z rozróżnieniem na inwestorów doświadczonych i niedoświadczonych.
W ramach swoich uprawień, w razie uzasadnionego podejrzenia naruszenia przepisów, KNF może wstrzymać na 10 dni lub zakazać rozpoczęcia konkretnej oferty finansowania społecznościowego, a nawet zakazać świadczenia usług finansowania społecznościowego.

Rejestr platform

Wszystkie podmioty, które uzyskają zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze dostawców usług finansowania społecznościowego, będą wpisane do publicznego rejestru prowadzonego przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (dalej: ESMA). Obecnie przed zainwestowaniem środków warto więc zweryfikować, czy konkretna platforma crowdfundingowa jest na liście, a więc ma odpowiednie zezwolenie, aby prowadzić zbiórkę pieniędzy.

Obowiązki platform

Rolą i zadaniem platform crowdfundingowych są m.in.:
  • zapewnienie jasności, poprawności i kompletności arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych;
  • dbanie o ochronę niedoświadczonych inwestorów, w tym poprzez:
– przeprowadzanie testu wiedzy i odpowiednie ostrzeżenia,
– symulację zdolności do ponoszenia strat obliczonej jako 10 proc. wartości ich majątku netto oraz udzielanie ostrzeżeń i uzyskanie wyraźnej zgody na zainwestowanie kwoty przekraczającej 1 tys. EUR albo 5 proc. wartości majątku niedoświadczonego inwestora,
– umożliwianie skorzystania z tzw. okresu do namysłu (cztery dni kalendarzowe na wycofanie swojej oferty bez podania przyczyny i bez ponoszenia kary w określonym okresie);
  • możliwość prowadzenia tablicy ogłoszeń umożliwiającej zamieszczanie ogłoszeń dotyczących zamiaru zbycia/nabycia danego instrumentu finansowego przez inwestorów, którzy nabyli go wskutek przeprowadzanej przez platformę kampanii.

Arkusz dla inwestora

Z perspektywy emitentów, czyli tzw. właścicieli projektów poszukujących finansowania, najważniejszą zmianą jest rozszerzenie zwolnienia z obowiązku publikacji prospektu emisyjnego. Warunkiem zwolnienia jest przeprowadzenie oferty za pośrednictwem licencjonowanych dostawców usług finansowania społecznościowego oraz opublikowanie nowego rodzaju dokumentu: arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych (Key Investment Information Sheet – KIIS). KIIS to dokument z założenia mniej skomplikowany i krótszy (maks. sześć stron A4) niż prospekt emisyjny czy nawet memorandum informacyjne oraz niepodlegający zatwierdzeniu przez KNF. Arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych jest sporządzany przez właścicieli projektów i powinien zawierać:
  • informacje dotyczące właściciela projektu oraz samego projektu, w tym: zarządu, oferowanych produktów lub usług, hiperłącze do ostatniego sprawozdania finansowego oraz opis projektu;
  • główne cechy procesu finansowania społecznościowego oraz warunki pozyskania kapitału lub pożyczania środków finansowych;
  • prezentację głównych ryzyk związanych z finansowaniem projektu, sektorem, projektem, właścicielem projektu oraz papierami wartościowymi lub pożyczkami;
  • informacje dotyczące oferty, takie jak cena subskrypcji, warunki płatności;
  • prawa inwestorów;
  • opłaty, informacje i prawne mechanizmy dochodzenia roszczeń.

Odpowiedzialność

Ustawa wprowadza również odpowiedzialność za poprawność i prawdziwość informacji podawanych w dokumentach informacyjnych sporządzanych w związku z ofertą finansowania społecznościowego. Właściciel projektu, osoby sporządzające informację oraz dostawca usług finansowania społecznościowego są zobowiązani do naprawienia szkody wyrządzonej przez zamieszczenie w KIIS informacji niezgodnej ze stanem faktycznym lub pominięcie informacji, która mogłaby mieć wpływ na znaczenie dokumentu. Rozdział ewentualnej odpowiedzialności zależy od tego, który podmiot zapewniał informacje lub sporządzał daną część arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych, a do tego odpowiedzialność ta jest warunkowana winą podmiotu. Jest ona solidarna i nie można jej ograniczyć albo wyłączyć, chociaż przepisy dopuszczają zawarcie umowy określającej wzajemne zobowiązania podmiotów odpowiedzialnych. Oznacza to, że jeśli dany inwestor poniesie szkodę na dokonanej inwestycji w dany projekt z powodu nieujawnienia w KIIS pełnej informacji lub informacji nieprawdziwej/nierzetelnej – będzie mógł żądać naprawienia tej szkody nie tylko od właściciela projektu, lecz także od platformy crowdfundingowej. Przy czym platforma będzie miała możliwość żądania od właściciela projektu zwrotu zapłaconego odszkodowania, tylko jeśli będzie to przewidywała umowa zawarta między nimi.

Sankcje za niedostosowanie się do nowych przepisów

W przypadku, gdy dostawca usług finansowania społecznościowego nie będzie wykonywać nałożonych na niego obowiązków albo będzie je wykonywać nienależycie, KNF może w drodze decyzji nakazać mu zaprzestania działań skutkujących powstaniem naruszeń i niepodejmowanie tych działań w przyszłości albo nałożyć na tego dostawcę karę pieniężną do wysokości nieprzekraczającej kwoty 2,25 mln zł albo kwoty stanowiącej równowartość nie więcej niż 5 proc. całkowitych rocznych przychodów. Sankcje mogą dotknąć także bezpośrednio osoby odpowiedzialne za naruszenie, m.in. poprzez zawieszenie lub zakaz pełnienia funkcji członka zarządu lub nałożenie kar pieniężnych do 2,25 mln zł.