Niewykonanie zalecenia pokontrolnego może wiązać się z poważnymi konsekwencjami finansowymi dla właściciela zabytku. Nie ma znaczenia status prawny właściciela lub fakt nieużytkowania obiektu, czy wreszcie problemy finansowe uniemożliwiające wydatkowanie kosztów na zalecone działania w zabytku. Z art. 38 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej: u.o.z.) wynika m.in., że przy wykonywaniu kontroli wojewódzki konserwator zabytków lub osoby przez niego upoważnione są uprawnione np. do:
  • wstępu na teren nieruchomości, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie zniszczenia lub uszkodzenia zabytku;
  • oceny stanu zachowania, warunków przechowywania i zabezpieczenia zabytków wpisanych do rejestru,
  • żądania ustnych lub pisemnych informacji w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego dotyczącego zakresu kontroli.
Z tych czynności kontrolujący sporządza protokół, którego jeden egzemplarz doręcza kontrolowanej osobie fizycznej lub kierownikowi jednostki organizacyjnej. W art. 40 ust. 1 u.o.z. postanowiono zaś, że w przypadku ustalenia, że zabytek jest w nieodpowiednim stanie zachowania, wojewódzki konserwator zabytków może m.in. wydać kontrolowanym zalecenia pokontrolne usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w określonym terminie. Przy czym w terminie 14 dni od dnia otrzymania zaleceń kontrolowana osoba fizyczna lub kierownik kontrolowanej jednostki organizacyjnej może zgłosić pisemnie umotywowane zastrzeżenia do zaleceń pokontrolnych oraz dodatkowe wyjaśnienia lub przedstawić dodatkową dokumentację (art. 49 ust. 2a u.o.z.).
Co ponadto istotne, ww. regulacje nie różnicują powinności w odniesieniu do zabytków w zależności od tego, jaki posiadają status własnościowy. Nie ma również znaczenia, czy dana nieruchomość jest użytkowana, czy nie.
Niezastosowanie się do zaleceń pokontrolnych może skutkować dotkliwymi karami pieniężnymi w wysokości od 500 do 50 000 zł (art. 107e u.o.z.). Karę nakłada w drodze decyzji organ ochrony zabytków, który wydał zalecenia pokontrolne. Spółka nie powinna więc lekceważyć zaleceń, może się to bowiem skończyć karą. Warto jednak rozważyć wniesienie zastrzeżeń do zaleceń m.in. z wnioskiem o wydłużenia terminu na wykonanie zadań.
Podstawa prawna
•art. 38 ust. 3, art. 39, art. 40, art. 49 ust. 2a, art. 107e ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 282; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 710)