Jest to roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów państwa (w Polsce – organów: władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa; sądów i trybunałów oraz administracji rządowej).
Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego określanego rokiem budżetowym.
Na dochody polskiego budżetu składają się dochody krajowe, obejmujące dochody z podatków: dochodowych od osób fizycznych i prawnych, VAT, akcyzy, podatku rolnego od gruntów, leśnego, od spadków i darowizn, od nieruchomości, od środków transportu, od gier) i dochody niepodatkowe (m.in. dywidendy, wpływy z ceł) oraz środki z prywatyzacji. Dochody zagraniczne stanowią odsetki od udzielonych przez kraj kredytów.
Dochody budżetu państwa
Wydatki budżetu Polski przeznaczone są na:
* realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,
* subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego,
* subwencje dla partii politycznych,
* dotacje (np. celowe na zadania z zakresu administracji rządowej lub na zadania określone ustawami, także na współfinansowanie pomocy unijnej i realizację Wspólnej Polityki Rolnej).
Zwykle dochody budżetu są niewystarczające na pokrycie wydatków – taka ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi deficyt budżetu państwa. Przewagę dochodów nad wydatkami określa się pojęciem nadwyżki budżetowej.
W Polsce budżet państwa jest uchwalany przez Sejm w formie ustawy budżetowej. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, jej zmian, a także ustawy o prowizorium budżetowym przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa o finansach publicznych. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym.
Kalendarium prac nad budżetem państwa
* Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny.
* Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego (do 30 września) projekt ustawy budżetowej na rok następny. Przedłożenie późniejsze jest możliwe tylko wyjątkowo.
* W ciągu 4 miesięcy od daty wniesienia do Sejmu ustawa budżetowa musi zostać przedstawiona Prezydentowi. Jeśli tak się nie stanie, Prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
* Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania tej ustawy izbie.
* Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę budżetową w ciągu 7 dni. Prezydent nie ma uprawnień do zawetowania ustawy budżetowej – może zwrócić się jednak do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją.
* Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej. Sejm rozpatruje je w ciągu 90 dni i podejmuje uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.
Podstawa prawna
* Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
* Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104 z późn. zm.).