Nieumyślność i umyślność to pojęcia prawa karnego. Każdy chyba zetknął się z określeniem umyślnego przestępstwa. Kodeks karny mówi, że czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca, nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
Za przestępstwo popełnione umyślnie przewidziana jest surowsza odpowiedzialność. Przepisy bardzo wyraźnie to odróżniają. I tak np. za doprowadzenie do uszkodzenia czynności narządów ciała lub rozstroju zdrowia trwającego powyżej 7 dni grozi kara od 3 miesięcy pozbawienia wolności do 5 lat; poniżej 7 dni – grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat. Jeśli jednak sprawca w obu przypadkach działał nieumyślnie, karą jest grzywna, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do roku.
Odmianami nieumyślności są lekkomyślność i niedbalstwo. Z niedbalstwem mamy do czynienia wtedy, gdy nieświadomie naruszone zostały zasady ostrożności, w wyniku czego doszło do popełnienia czynu zabronionego. Z lekkomyślnością zaś mamy do czynienia wtedy, gdy sprawca liczy się z możliwością popełnienia czynu zabronionego, ale bez żadnej uzasadnionej podstawy przypuszcza, że jednak tak się nie stanie.
Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).