Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest w Polsce zjawiskiem bardzo powszechnym, stanowiącym przestępstwo. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych może być szczególnie utrudniona w sytuacji, gdy dłużnik ukrywa się lub przebywa za granicą. Dłużnik ma wprawdzie prawo wyjechać za granicę, ale nie zwalnia go to z obowiązku płacenia alimentów.
- Podstawy prawne egzekwowania alimentów za granicą
- Jak dochodzić egzekucji za granicą?
- Co jeżeli adres dłużnika w ogóle nie jest znany?
- Jakie warunki muszą być spełnione?
- Koszty postępowania
Podstawy prawne egzekwowania alimentów za granicą
Alimentów od partnera przebywającego za granicą można domagać się na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) Nr 4/2009, Konwencji haskiej z 2007 r., Konwencji nowojorskiej z 1956 r., umów dwustronnych oraz na podstawie wzajemności w przypadku Kanady. To jaka podstawa prawna znajdzie zastosowanie w danym przypadku zależy od tego, gdzie dłużnik alimentacyjny ma miejsce zamieszkania lub przebywa. Należy przy tym pamiętać, że z dniem 31 grudnia 2020 r. Wielka Brytania wyszła z UE, w związku z czym Rozporządzenie Rady (WE) Nr 4/2009 nie stanowi już podstawy prawnej do dochodzenia roszczeń alimentacyjnych od osób przebywających na terenie UK, a stanowi ją Konwencja haska z 2007 r. Podstawą do egzekwowania alimentów między Polską a Islandią jest Konwencja o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzona w Lugano 30 października 2007 r. (Dz. Urz. UE L 339 z dnia 21 grudnia 2007 r.).
Jak dochodzić egzekucji za granicą?
Wierzyciel alimentacyjny chcąc dochodzić swoich roszczeń winien złożyć wniosek o wykonanie orzeczenia do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania sądu okręgowego (Sekcja Obrotu Prawnego z Zagranicą), który ma obowiązek udzielić pomocy na etapie wypełniania tego wniosku przez wierzyciela. W dalszej kolejności to sąd ustala, z jakim organem za granicą należy się skontaktować. Wierzyciel nie musi znać dokładnego adresu, wystarczy, że poda kraj, w którym przebywa dłużnik. Podanie dodatkowych danych takich jak np. adres pracodawcy wierzyciela może znacznie usprawnić egzekucję i przyczynić się do pozytywnego zakończenia postępowania i uzyskania alimentów. Organ zagraniczny, który otrzyma wniosek, ma obowiązek potwierdzić to w ciągu 30 dni, a następnie poinformować o podjętych działaniach w terminie 60 dni od potwierdzenia wpływu wniosku.
Co jeżeli adres dłużnika w ogóle nie jest znany?
Sytuacja jest oczywiście nieco bardziej skomplikowana, jeżeli adres dłużnika przebywającego za granicą w ogóle nie jest znany. W takim przypadku w pierwszej kolejności należy złożyć wniosek o ustalenie takiego adresu do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela sądu okręgowego.
Jakie warunki muszą być spełnione?
Egzekucja alimentów może nastąpić tylko i wyłącznie na podstawie prawomocnego wyroku, postanowienia lub ugody. Do wniosku należy załączyć: odpis prawomocnego orzeczenia, wyciąg z akt wraz z tłumaczeniem na język państwa, w którym przebywa dłużnik, zestawienie zaległości alimentacyjnych (co najmniej za dwa miesiące), akt urodzenia dziecka w przypadku alimentów na dziecko, zaświadczeniu o dochodach. Niekiedy, w zależności od kraju mogą być wymagane dodatkowe dokumenty takie jak np. pełnomocnictwo do prowadzenia egzekucji przez zagraniczny organ.
Koszty postępowania
Wniosek o wykonanie orzeczenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych nie podlega opłacie. Wierzyciel nie ponosi też kosztów prowadzenia egzekucji za granicą. Co do zasady wierzyciel będzie ponosił natomiast koszty wydania odpisów urzędowych i tłumaczenia wymaganych dokumentów. W uzasadnionym przypadku, jeżeli prowadzi to do uszczerbku na jego majątku, będzie on mógł domagać się zwolnienia z tych kosztów.
Alimenty z Funduszu Alimentacyjnego
W razie braku możliwości przeprowadzenia egzekucji alimentów od dłużnika przebywającego za granicą, istnieje możliwość skorzystania z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów z dnia 7 września 2007 r. (Dz.U. 2007 Nr 192 poz. 1378). Za bezskuteczność egzekucji przyjmuje się brak możliwości egzekucji należności za co najmniej dwa ostatnie miesiące lub brak możliwości wszczęcia lub prowadzenia egzekucji np. z uwagi na nieznajomość miejsca zamieszkania dłużnika. Do funduszu należy złożyć odpowiedni wniosek, a maksymalna kwota, na jaką mają zostać przyznane alimenty wynosi 500 zł, która jednak zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ma wzrosnąć do 1000 zł. Zasadniczo alimenty z funduszu przysługują do 18 roku życia, ale w przypadku kontynuowania nauki do ukończenia przez uprawnionego 25 roku życia.
Podsumowanie
Egzekwowanie świadczeń alimentacyjnych przez odpowiednie organy, podobnie jak uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego, będącego jednocześnie przestępstwem w rozumieniu art. 209 KK należy w Polsce do zjawisk powszechnych. Niemniej jednak fakt, że dłużnik decyduje się na wyjazd za granicę nie zwalnia go w żaden sposób z płacenia alimentów. Podstawę prawną, w oparciu o którą można domagać się alimentów, stanowi: Rozporządzenie Rady (WE) Nr 4/2009, Konwencja haska z 2007 r., Konwencja nowojorska z 1956 r., umowy dwustronne czy jak w przypadku Kanady zasada wzajemności. Decydujące znaczenie w kontekście podstawy prawnej ma miejsce zamieszkania lub przebywania dłużnika alimentacyjnego. Wierzyciel alimentacyjny musi dysponować przede wszystkim prawomocnym tytułem wykonawczym, a następnie złożyć odpowiedni wniosek wraz z załącznikami w sądzie okręgowym właściwym ze względu na swoje miejsce zamieszkania. W dalszej kolejności to sąd okręgowy przekazuje sprawę do właściwego organu za granicą, który jest odpowiedzialny za egzekucję alimentów. Wierzyciel nie ponosi kosztów za zagraniczne postępowanie egzekucyjne, a sam wniosek zwolniony jest z opłaty. W przypadku bezskuteczności egzekucji istnieje możliwość skorzystania z funduszu alimentacyjnego.