Sąd decydujący o przedterminowym zwolnieniu więźnia powinien kierować się jego postawą i zachowaniem, a nie tzw. prewencją ogólną, czyli np. oceną tej decyzji przez społeczeństwo - uznał Rzecznik Praw Obywatelskich. W sprawie tej skierował pytanie do Sądu Najwyższego.

Jak wskazał RPO Adam Bodnar aktualnie orzecznictwo sądów w tej kwestii jest rozbieżne, a poszczególne sądy - jak okazało się po przeprowadzonym przez Rzecznika przeglądzie sądowych decyzji w takich sprawach - różnie oceniają zasadność udzielania warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Warunkowe zwolnienie, czyli zwolnienie więźnia przed ukończeniem orzeczonej wobec niego kary - zgodnie z Kodeksem karnym - jest możliwe "tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie (...) przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa".

Jak wskazał Bodnar w orzecznictwie części sądów dostrzegalne jest stanowisko, że przy stosowaniu warunkowego zwolnienia uwzględnione muszą być także inne przepisy dotyczące stosowania kar. "Warunkowe zwolnienie powinno być przy tym stosowane nie tylko wtedy, gdy jest to przez skazanego zasłużone w wyniku prawidłowego przebiegu odbywania kary i ogólnie bardzo dobrego zachowania, ale też zastosowanie tej instytucji powinno być celowe i sprawiedliwe" - głosi stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie cytowane przez RPO.

Zgodnie z takim punktem widzenia skrócenie kary np. prawie o połowę w przypadku popełnienia przez skazanego drastycznego w skutkach przestępstwa "mogłoby być poczytane jako zbytnia pobłażliwość wobec sprawców tego typu czynów".

Jednak - w ocenie innych sądów - "ogólnoprewencyjne cele" nie mają znaczenia w orzekaniu przy przedterminowym zwolnieniu. Jak wskazywał np. gdański sąd apelacyjny bezzasadne jest motywowanie takiej decyzji "stopniem społecznej szkodliwości czynu, zadośćuczynieniem poczuciu sprawiedliwości, czy potrzebą w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, gdyż nie są one elementami, w oparciu o które można byłoby konstruować prognozę zachowania skazanego na wolności, a więc nie mają znaczenia dla decyzji w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia".

"Rozstrzygając w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia nie powinny mieć znaczenia przesłanki sądowego wymiaru kary, w tym w szczególności prewencja ogólna, albowiem udzielenie tego środka uzależnione jest od przekonania sądu o pozytywnej prognozie kryminologicznej co do osoby skazanego oraz zrealizowania resocjalizacyjnych celów kary pozbawienia wolności" - ocenił Bodnar w swym wniosku do SN zamieszczonym na stronie Rzecznika.

Według RPO niezbędne jest, aby to zagadnienie prawne zostało rozstrzygnięte przez powiększony skład SN.

Marcin Jabłoński (PAP)