Sytuacja rynkowa, w której istnieje tylko jeden dostawca danego towaru lub usługi. Brak konkurencji powoduje zwykle, że monopolista nie jest skłonny do obniżania cen, poprawiania jakości oferowanych towarów i usług czy wdrażania nowych rozwiązań technicznych. Monopolistą można być tylko na określonym rynku (tzw. rynku właściwym) – np. rynku przewozów kolejowych, rynku telefonii stacjonarnej itp. Rynek, na którym działa tylko jeden sprzedający lub oferujący usługi, to rynek monopolistyczny.
Istnieje szereg zakazanych praktyk ograniczających konkurencję (nazywanych również praktykami monopolistycznymi). Należą do nich porozumienia przedsiębiorców, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie konkurencji (np. ustalanie cen, podział rynków zbytu lub zakupu, ograniczanie dostępu do rynku przedsiębiorcom nieobjętym porozumieniem). Zakazane jest także nadużywanie pozycji dominującej (taką pozycję ma przedsiębiorca, którego udział w rynku przekracza 40 proc.), które może polegać m.in. na narzucaniu nadmiernie wygórowanych cen czy uciążliwych warunków umów albo ograniczaniu produkcji lub zbytu ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów.
Ograniczaniu monopolu służy m.in. kontrola koncentracji przedsiębiorców przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – który może wydać zgodę na połączenie firm, jeśli nie zostanie istotnie ograniczona konkurencja na rynku.
Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. nr 122, poz. 1319 z późn. zm.).