Reforma procedur ustawodawczych: większa rola konsultacji społecznych

Projekt trafił do Sejmu w ubiegłym tygodniu i został skierowany do I czytania w Komisji Regulaminowej, Spraw Poselskich i Immunitetowych. Proponowane zmiany mają ograniczyć stosowanie procedur przyspieszonych do ściśle określonych i wyjątkowych przypadków. Mają też poszerzyć zakres udziału społecznego w procesie stanowienia prawa oraz wypełnić jeden z tzw. kamieni milowych wynegocjowanych z Komisją Europejską; chodzi o utrudnienie uchwalania ustaw bez konsultacji, jak jest w przypadku projektów poselskich.

Zgodnie z zaproponowaną zmianą do projektów ustaw, przed skierowaniem ich do pierwszego czytania, będą zamawiane opinie sporządzone przez ekspertów Kancelarii Sejmu w sprawie oceny skutków regulacji. Projekt zakłada, że marszałek Sejmu po otrzymaniu poselskiego projektu ustawy, przed skierowaniem go do pierwszego czytania, zarządza udostępnienie go w systemie informacyjnym Sejmu w celu przeprowadzenia konsultacji społecznych. Konsultacjom mogą podlegać wszystkie projekty ustaw. Za pośrednictwem systemu uczestnicy konsultacji społecznych będą zgłaszać uwagi do projektów; będą mieć na to 30 dni.

Szybki tryb pracy będzie możliwy tylko w wyjątkowych przypadkach - marszałek Sejmu może zarządzić odstąpienie od przeprowadzenia konsultacji społecznych lub ich skrócenie - w szczególności jeżeli z takim wnioskiem wystąpi wnioskodawca projektu. Informacja o powodach odstąpienia od konsultacji społecznych, wyznaczenia innego ich terminu niż określony albo ich wcześniejszego zakończenia byłaby udostępniana w Systemie Informacyjnym Sejmu.

Nowe terminy w postępowaniu legislacyjnym oraz obowiązek uzasadnienia poprawek

Propozycja Prezydium zakłada, że pierwsze czytanie projektu może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od dnia doręczenia posłom druku projektu, a drugie czytanie - nie wcześniej niż po upływie tygodnia od dnia doręczenia posłom sprawozdania komisji o projekcie.

Do zgłaszanych poprawek wnioskodawcy mają dołączać uzasadnienie, wskazujące potrzebę i cel zmiany, a gdy są zgłaszane w drugim czytaniu - projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały. Proponowane poprawki w formie pisemnej oraz ich uzasadnienie również mają być dostępne w systemie.

Możliwość skróconego procesu ustawodawczego w określonych sytuacjach

W szczególnie uzasadnionych wypadkach, jak podkreślono, postępowanie z projektami ustaw oraz uchwał może ulec skróceniu. Sejm może o tym zdecydować bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów albo komisja, także bezwzględną większością głosów.

Także na rozpatrzenie sprawozdania komisji posłowie będą mieli więcej czasu - będzie się ono może odbyć w Sejmie nie wcześniej niż trzeciego dnia od dnia doręczenia posłom sprawozdania - chyba że Sejm postanowi inaczej.

Sejm, na wniosek marszałka Sejmu, będzie mógł jednak rozpatrzyć uchwałę Senatu o odrzuceniu ustawy lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu bez kierowania ich do komisji. O wniosku rozstrzygałby Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Wzrost roli wysłuchania publicznego w procesie stanowienia prawa

Prezydium proponuje też wprowadzenie rozwiązania, które ma podnieść rangę wysłuchania publicznego. Przedstawiciel wnioskodawcy projektu ustawy poddanego wysłuchaniu zostanie zobowiązany do przedstawienia w ciągu siedmiu dni od jego zakończenia stanowiska do wystąpień podmiotów biorących w nim udział.

W uzasadnieniu swojego projektu członkowie prezydium Sejmu podkreślają, że proponowane przez nich zmiany mają ograniczyć stosowanie procedur przyspieszonych do ściśle określonych i wyjątkowych przypadków. Mają też poszerzyć zakres partycypacji społecznej w procesie stanowienia prawa oraz wypełnić jeden z tzw. kamieni milowych wynegocjowanych z Komisją Europejską, dzięki którym Polska uzyskała dostęp do europejskich funduszy z Krajowego Planu Odbudowy.

Nowe zasady dla platformy konsultacji społecznych i lobbingu

Twórcy projektu wskazują, że konsultacje społeczne będą przeprowadzane w systemie teleinformatycznym, który będzie stanowił część Systemu Informacyjnego Sejmu. Zaznaczają, że z uwagi na zasady przetwarzania danych osobowych uczestników konsultacji, a także przeciwdziałanie zamieszczaniu treści sprzecznych z prawem (np. tzw. mowy nienawiści) konieczne będzie uzupełnienie m.in. przepisów ustawy z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.

8 maja marszałek Sejmu Szymon Hołownia poinformował, że Prezydium Sejmu wstępnie zaopiniowało projekt zmian w regulaminie izby. Zapowiedział wówczas, że powstanie platforma internetowa, dzięki której każdy obywatel będzie mógł uczestniczyć w konsultacjach stanowionego prawa. "Całkowicie jawny będzie też m.in. proces zgłaszania poprawek, już na poziomie komisji" - zadeklarował.(PAP)

wni/ itm/