Związki bez jednego scenariusza

Z coraz późniejszym tworzeniem związków i rodzicielstwem mamy do czynienia w większości krajów, we wszystkich rejonach świata. W Polsce przeciętny wiek kobiety w momencie urodzenia pierwszego dziecka wynosi obecnie nieco ponad 28 lat, w wielu krajach Europy przekracza 30. Zmianie ulega jednak nie tylko moment wejścia w rodzicielstwo, lecz także kolejność kluczowych zdarzeń życiowych.

Dane z badania „GGP-PL: Generacje i Rodziny” pokazują wyraźne różnice między pokoleniami. Wśród kobiet urodzonych w latach 1950–1954 wyprowadzka z domu rodzinnego była najczęściej bezpośrednio związana z zawarciem małżeństwa, po którym stosunkowo szybko pojawiało się potomstwo. Z kolei kobiety urodzone w latach 1975–1979 znacznie częściej opuszczały dom rodzinny, by dopiero po pewnym czasie zamieszkać z partnerem, a następnie – i nie zawsze – zdecydować się na ślub.

Kohabitacja zamiast małżeństwa

Równocześnie zmienił się sposób wchodzenia w relacje partnerskie. Dane GGP-PL pokazują również skalę tej transformacji. W latach 1970–1979 aż 90,5 proc. nowo zawartych związków stanowiły małżeństwa niepoprzedzone wspólnym zamieszkaniem, a kohabitacja – czyli wspólne zamieszkiwanie bez ślubu – dotyczyła niespełna 9,5 proc. par. Trzy dekady później proporcje te odwróciły się: w latach 2006–2010 już ponad 60 proc. nowych związków rozpoczynało się od kohabitacji.

Zmiana ta nie oznacza rezygnacji z trwałych relacji, lecz raczej większą ostrożność w ich instytucjonalizacji. Pary coraz dłużej pozostają w związkach niemałżeńskich i coraz częściej wychowują w nich dzieci.

Jak jest dziś?

Otwartym pytaniem pozostaje, czy obserwowane tendencje ulegają stabilizacji, czy też dalszemu wzmocnieniu. Trwająca obecnie kolejna edycja badania „GGP-PL: Generacje i Rodziny” pozwoli sprawdzić, jak dziś wygląda formowanie związków w Polsce, jak długo trwają związki niemałżeńskie oraz jak są powiązane z kolejnymi decyzjami życiowymi.

Niezależnie od formy relacje partnerskie pozostają jednym z kluczowych czynników dobrostanu. Dane z badania GGP, gromadzone w latach 2020–2025 w innych krajach Europy (i poza nią), pokazują, że poczucie osamotnienia osób w wieku 18–49 lat jest silniej powiązane ze statusem partnerskim niż z wiekiem czy płcią. Podobną zależność obserwowano w Polsce w poprzedniej edycji badania z 2010 roku – przy czym ogólny poziom poczucia osamotnienia był wówczas stosunkowo niski. Aktualnie gromadzone dane pozwolą ocenić, czy również w Polsce izolacja społeczna i samotność stają się istotniejszym problemem.

Znaczenie dla dalszych decyzji

Związki – niezależnie od tego, czy są sformalizowane, czy nie – odgrywają kluczową rolę w podejmowaniu dalszych decyzji życiowych, w tym planów prokreacyjnych. Stabilność relacji, poczucie wsparcia i niskie nasilenie samotności sprzyjają myśleniu o przyszłości w kategoriach długoterminowych.

Badania pokazują, że jakość relacji partnerskiej po urodzeniu pierwszego dziecka ma szczególne znaczenie dla decyzji o kolejnym dziecku. Doświadczenie nierównego podziału obowiązków, spadku satysfakcji ze związku czy przeciążenia jednego z partnerów może prowadzić do odkładania lub rezygnacji z dalszego powiększania rodziny – nawet przy utrzymujących się pozytywnych intencjach dotyczących powiększenia rodziny.

Partner