Każde święta są związane z symbolami, otaczanie się nimi tworzy specyficzny nastrój; czasami umyka nam jednak ich znaczenie – uważa entolog z Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach dr Grzegorz Odoj.
Symbolem jednoznacznie chrześcijańskim jest uosabiający Jezusa Baranek Paschalny, ale już w przypadku nieodłącznego składnika święconki – jajek, czy też zajączka, sprawa jest bardziej złożona.
"Każde święta są związane z symbolami, z rekwizytami, otaczanie się nimi w przestrzeni nas otaczającej tworzy specyficzny nastrój tych świąt" – powiedział dr Odoj.
Jak mówił, część symboli Wielkanocy wywodzi się ze zwyczajów proweniencji starosłowiańskiej, potem pojawiła się ich interpretacja chrześcijańska. "Wiele tych dawnych rekwizytów, symboli pozostało do dziś, chociaż ma inny wymiar, inne znaczenie, a niejednokrotnie ich znaczenie symboliczne nam umyka" – dodał.
"Jajko jednoznacznie nam się kojarzy ze świętami wielkanocnymi w formie pisanki, ale pamiętajmy, że jeszcze 200 lat po wprowadzeniu chrześcijaństwa. Kościół zabraniał spożywania w okresie świąt wielkanocnych jajek, dopatrując się - poniekąd słusznie - we wszelkich działaniach związanych z jajkami praktyk magicznych" – opowiadał dr Odoj.
"Jajko uchodziło kiedyś za bardzo mocny apotropeion, czyli przedmiot chroniący przed złem i chorobami. Długo utrzymywało się przekonanie, że wpatrując się w jajko można przerzucić na nie wszelkie schorzenia, potem należało je zostawić na rozstaju dróg. Jeśli ktoś znalazł tam jajko, nigdy go nie podnosił" – dodał.
Kiedy – jak mówił naukowiec - Kościół zezwolił na to, by jajka spożywano, wprowadzono zwyczaj ich święcenia. Pierwotnie jajka były kraszone tylko na kolor czerwony.
"Czerwień to kolor krwi, esencji życia, odrodzenia. To oczywiste nawiązanie do zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią. Kolor czerwony w wielu kulturach ma podobne znaczenie – to kolor walki, zwycięstwa, triumfu, władzy królewskiej. Chrystus pokazywany jest w wyobrażeniach ikonograficznych nad otwartym grobem, z czerwoną chorągwią, w szkarłatnym, królewskim płaszczu" – przypomniał etnolog.
Zając jest symbolem zdecydowanie świeckim, postać ta towarzyszyła obchodom Wielkanocy, szczególnie w tych regionach Polski, gdzie oddziaływała kultura germańska – na Górnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Mazurach.
"Jest tu związek ze starogermańską boginią płodności i przyrody Ostarą, którą sobie wyobrażano, jako piękną kobietę w otoczeniu zielonej rozkwitającej przyrody, różnych kurek, zajączków, ale często też z głową zająca. Zając bowiem to symbol płodności, symbol rozwijającego się życia, jurności" – tłumaczył dr Odoj.