MSSF już łatwiej stosować dzięki unijnym regulacjom

W naszej jednostce zastanawiamy się nad wdrożeniem międzynarodowych standardów rachunkowości. Widziałam na forum wpis, że wszedł w życie jakiś nowy standard. Czego on dotyczy i jak go stosować?

Od 16 października br. obowiązuje rozporządzenie Komisji (UE) 2023/1803 przyjmujące międzynarodowe standardy rachunkowości / międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej. Nowa regulacja zastępuje rozporządzenie Komisji (WE) nr 1126/2008, które obowiązywało od listopada 2008 r. Było już jednak w nim ponad 80 zmian. Akt prawny zawierający wszystkie aktualnie obowiązujące MSR/MSSF i powiązane z nimi interpretacje niewątpliwie przyczyni się do łatwiejszego do nich dostępu dla wielu jednostek. Ponadto chodziło też o uwzględnienie zmian, jakie wprowadził MSSF nr 17.

Konieczna synchronizacja

Przypomnijmy, że obowiązujący już od 1 stycznia 2023 r. MSSF nr 17 „Umowy ubezpieczenia” wprowadził znaczące zmiany w podejściu do ujmowania skutków umów ubezpieczenia. Reguluje je w sposób kompleksowy. MSSF nr 17 ma zastosowanie do umów ubezpieczenia, umów reasekuracji oraz umów inwestycyjnych z uznaniowym udziałem w zyskach. Jego celem jest zapewnienie, aby w swoim sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwo przedstawiało odpowiednie informacje, które wiernie odzwierciedlają umowy ubezpieczenia. Informacje te stanowią dla użytkowników sprawozdań finansowych solidną podstawę do oceny wpływu umów ubezpieczenia na sytuację finansową, wyniki finansowe oraz przepływy pieniężne przedsiębiorstwa.

Komisja Europejska zwróciła uwagę w preambule do nowego rozporządzenia nr 2023/1803, że w UE funkcjonuje wiele różnych umów ubezpieczenia na życie i umów ubezpieczenia na życie z elementem oszczędnościowym. Są one bardzo zróżnicowane, ponieważ niektóre z tych umów przewidują bezpośredni udział w zyskach oraz elementy uznaniowe, co umożliwia podział ryzyka i przepływów pieniężnych między różnymi pokoleniami ubezpieczających. Pewne umowy są również zarządzane na więcej niż jednym poziomie – aby ograniczyć ekspozycję na ryzyko stopy procentowej i ryzyko długowieczności – oraz są powiązane ze specjalną pulą aktywów stanowiącą zabezpieczenie zobowiązania ubezpieczeniowego, ale umowy te nie przewidują bezpośredniego udziału w zyskach zgodnie z definicją zawartą w MSSF nr 17. To tworzy problemy przy jednolitym stosowaniu regulacji. Dotyczy to choćby tzw. wymogu grupowania w roczne kohorty jako jednostki rozliczeniowe w przypadku grup umów ubezpieczenia i umów inwestycyjnych.

Zwróciła na to również uwagę Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG), która wskazała, że MSSF nr 17 spełnia kryteria przyjęcia określone w art. 3 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1606/2002 w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości, zatem powinien zostać włączony do porządku prawnego UE. Grupa EFRAG wskazała, że podejście grupowania w kohorty nie zawsze jednak odzwierciedla model biznesowy lub prawne i umowne cechy umów wzajemnie powiązanych między generacjami oraz umów dostosowanych do przepływów pieniężnych. W związku z tym Grupa EFRAG nie osiągnęła jednak zgody co do tego, czy grupowanie umów wzajemnie powiązanych między generacjami oraz umów dostosowanych do przepływów pieniężnych w roczne kohorty spełnia techniczne kryteria zatwierdzenia lub jest korzystne dla europejskiego dobra publicznego. Jest to zgodne z opiniami wyrażonymi przez zainteresowane strony oraz z opiniami ekspertów z państw członkowskich wrażonymi na forum Komitetu Regulacyjnego. Oczywiście odstępstwa od MSSF powinny być ograniczone do wyjątkowych okoliczności i mieć wąski zakres. W związku z powyższym Komisja Europejska w art. 2 rozporządzenia nr 2023/1803 wskazała, że przedsiębiorstwo może podjąć decyzję o niestosowaniu wymogu określonego w pkt 22 MSSF nr 17 „Umowy ubezpieczenia” zamieszczonego w załączniku do niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do:

• grup umów ubezpieczenia z bezpośrednim udziałem w zyskach i grup umów inwestycyjnych z uznaniowym udziałem w zyskach, zdefiniowanych w dodatku A do MSSF nr 17 zamieszczonego w załączniku do niniejszego rozporządzenia, oraz z przepływami pieniężnymi, które wpływają na przepływy pieniężne na rzecz ubezpieczonych w ramach innych umów lub na które mają wpływ przepływy pieniężne na rzecz ubezpieczonych w ramach innych umów, jak określono w pkt B67 i B68 w dodatku B do MSSF nr 17 zamieszczonego w załączniku do niniejszego rozporządzenia;
• grup umów ubezpieczenia, które są zarządzane na poziomie więcej niż jednej generacji umów i które spełniają warunki określone w art. 77b dyrektywy 2009/138/WE oraz zostały zatwierdzone przez organy nadzoru do celów stosowania korekty dopasowującej.

Na podstawie sprawozdań dla inwestorów powinno być zrozumiałe, czy w odniesieniu do grup umów przedsiębiorstwo stosuje zwolnienie z wymogu grupowania w roczne kohorty. Zatem jeżeli przedsiębiorstwo nie stosuje wymogu określonego w pkt 22 MSSF nr 17 zamieszczonego w załączniku do rozporządzenia zgodnie z lit. a lub b, ujawnia ono ten fakt, zgodnie z MSR nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych”, w informacji dodatkowej jako znaczącą zasadę rachunkowości oraz przedstawia inne informacje wyjaśniające np., do których portfeli zastosowało wskazane wyżej zwolnienie.

Należy podkreślić, że do 31 grudnia 2027 r. Komisja Europejska powinna dokonać przeglądu zwolnienia z wymogu grupowania w roczne kohorty w odniesieniu do umów wzajemnie powiązanych między generacjami oraz umów dostosowanych do przepływów pieniężnych, uwzględniając powdrożeniowy przegląd MSSF nr 17 dokonany przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Wtedy zostanie podjęta decyzja, czy i w jaki sposób zmienić model stosowania MSSF nr 17.

Dla kogo obowiązkowo

Należy przypomnieć, że MSSF w Polsce są obowiązkowe dla banków sporządzających skonsolidowane sprawozdania finansowe oraz podmiotów będących emitentami papierów wartościowych notowanych w obrocie regulowanym w zakresie również sprawozdań skonsolidowanych. Ustawa o rachunkowości przewiduje wiele sytuacji, w których organ uprawniony do zatwierdzania sprawozdań finansowych może podjąć decyzję o sporządzaniu sprawozdania skonsolidowanego lub jednostkowego według MSSF. Dotyczy to:

• skonsolidowanych sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
• skonsolidowanych sprawozdań finansowych jednostek dominujących niższego szczebla, wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR;
• jednostkowych sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych dopuszczonych, emitentów zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
• sprawozdań finansowych jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.

Obecnie nie ma szczegółowych, powszechnie dostępnych danych wskazujących na liczbę podmiotów sporządzających sprawozdania finansowe dobrowolnie według MSSF, ale ocenia się, że przynależność do grupy kapitałowej sporządzającej sprawozdania według MSSF jest najczęstszą przyczyną zmiany podstawy raportowania sprawozdawczego z ustawy o rachunkowości na MSSF. Należy zaznaczyć także, że wiele jednostek, które przygotowują oficjalne sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości (często określaną jako polskie standardy rachunkowości, PSR), przygotowuje dane do konsolidacji zgodnie z MSSF (tzw. pakiety konsolidacyjne).

Przypomnieć też należy, że na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy jednostki, kształtując swoją politykę rachunkowości, mogą stosować MSR w przypadku braku odpowiednich regulacji również w krajowych standardach rachunkowości. Oczywiście nie będą to sytuacje często spotykane, mamy bowiem coraz więcej krajowych standardów rachunkowości i stanowisk wydanych przez Komitet Standardów Rachunkowości, które obejmują swoją tematyką coraz więcej zagadnień sprawiających jednostkom problemy w praktyce. Jednak nadal może się okazać, że jest potrzeba skorzystania przez jednostki z regulacjami MSR/MSSF. Może być tak na przykład w zakresie umów ubezpieczeniowych. ©℗