Nasze przedsiębiorstwo ma status zakładu pracy chronionej. Czy mamy obowiązek utworzenia zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych? Jakie skutki podatkowe i bilansowe rodzi utworzenie takiego funduszu?
Zgodnie z art. 33 ust. 1 i 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych prowadzący zakład pracy chronionej tworzy zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). W szczególności robi to: ze zwolnień z podatków (z wyjątkiem podatku od gier, VAT, podatku akcyzowego, cła, podatków dochodowych oraz podatku od środków transportowych), z części zaliczek na PIT (za dzień uzyskania tych środków uznaje się dzień wypłaty wynagrodzeń), z wpływów z zapisów i darowizn, z odsetek od środków zgromadzonych na rachunku ZFRON oraz ze środków pochodzących ze zbycia środków trwałych zakupionych ze środków ZFRON, w części niezamortyzowanej. Fundusz taki mogą tworzyć również inne źródła, np. dotacje, subwencje.
Wydatki
Środki ZFRON przeznaczane są na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne, oraz na ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków. Z tego funduszu mogą być również finansowane zakupy środków trwałych. W myśl par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych środki ZFRON przeznacza się na następujące rodzaje wydatków:
- wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych (w tym na zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń, finansowanie robót budowlanych, wyposażenie i dostosowanie pomieszczeń zakładu pracy),
- finansowanie części kosztów wprowadzania nowoczesnych technologii i prototypowych wzorów oraz programów organizacyjnych,
- tworzenie, modernizację, remont, rozbudowę i utrzymanie bazy: rehabilitacyjnej, socjalnej oraz wypoczynkowej,
- podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne,
- dodatkowe wynagrodzenie pracowników za znajomość i posługiwanie się językiem migowym oraz wynagrodzenie lektorów dla pracowników niewidomych,
- szkolenia i przekwalifikowanie w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
- dowożenie do pracy i z pracy osób niepełnosprawnych,
- zakup samochodów wyłącznie do przewozu osób niepełnosprawnych,
- organizację turnusów rehabilitacyjnych i usprawniających,
- działalność sportową, rekreacyjną i turystyczną,
- pomoc indywidualną dla osób niepełnosprawnych,
- indywidualne programy rehabilitacji, mające na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych,
- wspólne zadania pracodawców prowadzących zakłady z zakresu rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej osób niepełnosprawnych, na których realizację pracodawcy mogą przeznaczyć do 10 proc. środków ZFRON (np. na tworzenie i modernizację infrastruktury rehabilitacyjno-socjalnej, przedsięwzięcia inwestycyjne czy badania i analizy rynku pracy osób niepełnosprawnych).
Pamiętać również należy, że koszty rat leasingowych związane z nabyciem środków trwałych w drodze leasingu mogą być finansowane z ZFRON tylko w przypadku, gdy umowa leasingowa skutkuje przeniesieniem własności na pracodawcę (par. 11 rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych).
PIT
Na gruncie podatku dochodowego płatnicy PIT będący zakładami pracy chronionej kwoty pobranych zaliczek na podatek od przychodów ze stosunku służbowego (stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy) oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, wypłacanych przez tych płatników (art. 38 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT):
- za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika PIT uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej ‒ przekazują w 60 proc. na ZFRON (Wn konto 23 „Rozrachunki z pracownikami”; Ma konto 85 „Fundusze specjalne”) oraz w 40 proc. na PFRON (Wn konto 23 „Rozrachunki z pracownikami”; Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”),
- za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód podatnika PIT uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej ‒ przekazują na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego (Wn konto 23 „Rozrachunki z pracownikami”; Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”).
Operacje gospodarcze związane z ZFRON wymagają ujęcia w księgach rachunkowych w sposób przedstawiony w tabeli.
Ostatnie zmiany
30 czerwca br. uchylono par. 12 rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Określał on końcowy termin jego obowiązywania. Dzięki tej zmianie umożliwiono dalsze korzystanie z pomocy publicznej przez zakłady pracy chronionej i uwzględniono zmiany w prawie współnotowym. Dodano też par. 11a, który wskazuje, że wydatki ze środków funduszu rehabilitacji stanowiące pomoc de minimis mogą być ponoszone do 30 czerwca 2024 r. ©℗
Tabela. Księgowanie na kontach
| Utworzenie ZFRON | |
| 1. Ze zwolnień z podatków (w wysokości 90 proc.; pozostałe 10 proc. zasila PFRON; art. 31 ust. 3 pkt 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) | |
| Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty) | Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” |
| 1a i 1b. Równoległe księgowania do operacji 1. | |
| Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” | Ma konto 85 „Fundusze specjalne” |
| Wn konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) | Ma konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek bieżący) |
| 2. Z części zaliczek na PIT (w wysokości 60 proc.; pozostałe 40 proc. zasila PFRON; art. 38 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o PIT) | |
| Wn konto 23 „Rozrachunki z pracownikami” | Ma konto 85 „Fundusze specjalne” |
| 2a. Równoległe księgowania do operacji 2. | |
| Wn konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) | Ma konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek bieżący) |
| 3. Z wpływów z zapisów i darowizn, z odsetek od środków zgromadzonych na rachunku ZFRON oraz z dotacji i subwencji | |
| Wn konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) | Ma konto 85 „Fundusze specjalne” |
| 4. Ze środków pieniężnych pochodzących ze zbycia – na podstawie wystawionej faktury sprzedaży – środków trwałych zakupionych uprzednio z ZFRON (w wysokości nieumorzonej wartość sprzedanego środka trwałego) | |
| Wn konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami” | Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT) |
| Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne” | |
| 4a. Rozchód zbytego środka trwałego | |
| Wn konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” (wartość dotychczasowego umorzenia) | Ma konto „Środki trwałe” (wartość początkowa) |
| Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne” (wartość nieumorzona) | |
| 4b. Równoległe księgowanie do operacji 4. | |
| Wn konto 81 „Kapitał zapasowy” (w przypadku gdy zbyty środek trwały sfinansowany został uprzednio z ZFRON, utworzonego z własnych środków, np. pochodzących ze zwolnień z podatków, z części zaliczek na PIT czy odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym ZFRON) lub konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” (w przypadku gdy zbyty środek trwały sfinansowany został uprzednio z ZFRON, utworzonego z obcych środków, np. dotacji czy subwencji) | Ma konto 85 „Fundusze specjalne” |
| 4c. Równoległe księgowanie do operacji 4b. | |
| Wn konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) | Ma konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek bieżący) |
| Funkcjonowanie funduszu | |
| 1. Koszty prowizji i opłat pobieranych przez bank z tytułu prowadzenia rachunku ZFRON, obciążające pracodawcę (zakład pracy chronionej) | |
| Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (usługi obce) lub odpowiednie konto zespołu 5 | Ma konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) |
| 1a. Refundacja kosztów bankowych przez pracodawcę | |
| Wn konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) | Ma konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek bieżący) |
| Wydatki finansowane z ZFRON | |
| 1. Związane z zakupem środka trwałego (na podstawie otrzymanych faktur zakupowych) | |
| Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT) | Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” |
| 1a. Wprowadzenie nabytego środka trwałego do ewidencji środków trwałych | |
| Wn konto 01 „Środki trwałe” | Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu” |
| 1b. Zarachowanie równowartości środka trwałego sfinansowanego z ZFRON, utworzonego ze środków własnych (np. pochodzących ze zwolnień z podatków, z części zaliczek na PIT czy odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym ZFRON, albo obcych, np. dotacji, subwencji) na zwiększenie odpowiednio kapitału zapasowego lub rozliczeń międzyokresowych przychodów | |
| Wn konto 85 „Fundusze specjalne” | Ma konto 81 „Kapitał zapasowy” lub konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” |
| 2. Niezwiązane z nabyciem środka trwałego (na podstawie otrzymanych faktur zakupowych) | |
| Wn konto 85 „Fundusze specjalne”Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT) | Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami” |
| 2a. Dokonanie zapłaty | |
| Wn konto 21 „Rozrachunki z dostawcami” | Ma konto 13 „Rachunki bankowe” (rachunek ZFRON) |
Podstawa prawna
art. 33 ust. 1 i 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573)
rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1023; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1171)
par. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 28 czerwca 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 1171)
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217)
ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1163)