Wsparcie dla Ukraińców na nowych zasadach

Myroslava Keryg, prezeska zarządu Fundacji „Nasz Wybór”, zwraca uwagę, że Rada UE podjęła decyzję o przedłużeniu ochrony tymczasowej dla osób uciekających z Ukrainy do 4 marca 2027 r.

– Szkoda, że Polska nie idzie tą drogą. To oznacza niepewność dla pracowników z Ukrainy, ale też dla ich pracodawców – zaznacza.

Projekt zakłada, że ważność dokumentów pobytowych, wiz, zezwoleń na pobyt czasowy, kart pobytu oraz polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca wydanych obywatelom Ukrainy zostanie wydłużona. Wprowadza jednak także zmiany w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów specustawy.

Zapowiada wydłużenie czasu, w którym można nie wszczynać postępowań w sprawie zobowiązania do powrotu wobec obywateli Ukrainy, jeśli przemawia za tym ich ważny interes. Zakłada jednocześnie, że w przypadku gdy Ukrainiec nie spełni przesłanek wydania zezwolenia na pobyt czasowy, będzie mógł otrzymać takie zezwolenie na rok, ale tylko raz.

– Obecnie co rok obywatel Ukrainy może uzyskiwać kolejne zezwolenia na pobyt czasowy, mimo że nie spełnia wymogów do ich udzielenia. Doprecyzowanie, że takie zezwolenie będzie wydawane jednokrotnie, to uszczelnienie przepisów – tłumaczy Michał Wysłocki, manager Zespołu Immigration EY Polska, ekspert Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych ABSL. Jak dodaje, tym samym wyznacza się obywatelom Ukrainy czas próby, w którym muszą zebrać dokumentację potwierdzającą spełnienie przesłanek do wydania kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy.

Poza tym, jak zaznacza ekspert, projekt przewiduje wydłużenie listy przesłanek, na podstawie których takie roczne zezwolenie będzie uchylane. Do tej pory było to możliwe, gdy Ukrainiec został wpisany do wykazu cudzoziemców niepożądanych oraz gdy wymagają tego względy obronności. Teraz taki scenariusz będzie dotyczył również sytuacji, gdy cudzoziemiec złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje, zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego, bądź gdy zawarł związek małżeński w celu obejścia przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców do Polski.

– Przepisy będą więc wymagały zgodnych z prawdą deklaracji co do celu pobytu w Polsce i danych wnioskującego. Powinno to ograniczyć nadużycia polegające na deklarowaniu przez obywateli Ukrainy dowolnego, czasem niezgodnego z prawdą celu pobytu, którego i tak nie musieli udowadniać, by otrzymać zezwolenie na pobyt na rok – podkreśla Michał Wysłocki.

Nowelizacja wprowadza również doprecyzowanie zasad nadawania statusu CUKR. Obywatele Ukrainy, którzy złożą wniosek w tej sprawie, będą przebywać w Polsce legalnie do czasu uzyskania rozstrzygnięcia.

– Tym samym nie muszą się obawiać, że stracą możliwość pobytu w Polsce, gdy przestanie obowiązywać spec ustawa ukraińska, a jeszcze nie otrzymają rozstrzygnięcia w sprawie nadania statusu CUKR – mówi Michał Wysłocki.

Myroslava Keryg zwraca uwagę, że wciąż nie ma systemu, za pośrednictwem którego wnioski mają być składane. Oddanie go do użytku na ostatnią chwilę może spowodować jego zapchanie. Szczególnie że według szacunków wniosek może złożyć ok. 600 tys. osób. Dlatego dobrze, że przyjęto ochronę Ukraińców do czasu ich rozpatrzenia.

Eksperci zwracają uwagę, że w projekcie nie ma informacji na temat dalszego zatrudniania obywateli Ukrainy w oparciu o procedurę powiadomienia. Zdaniem Michała Wysłockiego to nie musi oznaczać, że zostaje ona zniesiona. Szczególnie że z zapowiedzi rządu nie wynika, iż miałoby to nastąpić. Dlatego, zdaniem eksperta, pracodawcy mogą być spokojni.

Ośrodki i baza PESEL

Ważną zmianą jest także określenie terminu zakończenia przyjmowania uchodźców wojennych do ośrodków zbiorowego zakwaterowania. Taka możliwość skończy się 31 października 2025 r., z wyjątkiem grup wrażliwych, które nadal będą mogły korzystać z tej formy pomocy. Nowe przepisy gwarantują bowiem możliwość pobytu w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania osobom starszym, niepełnosprawnym czy samotnym matkom z dziećmi. Podniesiono jednak próg minimalnej liczby mieszkańców, która pozwala uznać ośrodek za obiekt zbiorowego zakwaterowania – z 10 do 20 osób, przy zachowaniu wyjątków dla szczególnych przypadków.

Nowelizacja specustawy doprecyzowuje także kwestie związane z edukacją dzieci i młodzieży z Ukrainy. Będzie kontynuowane wsparcie dla samorządów w realizacji dodatkowych zadań oświatowych, a nauczycielom języka polskiego będzie można przydzielić większą liczbę godzin ponadwymiarowych – również w szkołach, gdzie nie utworzono dodatkowych oddziałów dla uczniów z Ukrainy. Nowe przepisy przewidują także, że świadczenie 800+ będzie wypłacane na dzieci, które ukończyły szkołę ponadpodstawową przed 18. rokiem życia, jeśli kontynuują naukę na uczelni lub kursach zawodowych.

Projekt przewiduje również zmiany dotyczące rejestracji danych obywateli Ukrainy w systemie PESEL. Zostanie wprowadzony obowiązek osobistej obecności dzieci przy nadawaniu numeru PESEL, niezależnie od wieku, oraz możliwość wykorzystania biometrycznych mechanizmów identyfikacji. Zmodyfikowany zostanie także zakres danych przechowywanych w rejestrze komendanta głównego Straży Granicznej – nie będzie już wśród nich własnoręcznego podpisu, za to zbierane będą odciski linii papilarnych, co pozwoli na jednoznaczną identyfikację.

Ważnym elementem nowelizacji ma być również przedłużenie preferencji podatkowych dla obywateli Ukrainy do końca 2026 r. Ustawodawca przewiduje także zmiany w zakresie wykonywania zawodów medycznych przez Ukraińców – zarówno lekarzy, jak i pielęgniarki oraz położne. Będą mogli kontynuować pracę w Polsce na uproszczonych zasadach do czasu ukończenia kształcenia zgodnego z wymogami UE. W nowelizacji doprecyzowano również kwestię dokumentowania więzów rodzinnych, zasad wykwaterowania z ośrodków i zakresu danych przekazywanych przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców. Zakłada ona też, że spółki z udziałem samorządów będą mogły realizować przedsięwzięcia związane z odbudową Ukrainy, a przepisy dotyczące pieczy zastępczej zostaną uzupełnione o obowiązek uwzględniania praw dziecka.

Projekt ustawy ma przewidywać także zakończenie utrzymywania portalu „Praca w Polsce”, który dotychczas służył jako narzędzie wsparcia dla uchodźców na rynku pracy. Zostaną również wprowadzone przepisy umożliwiające zawieszenie biegu terminów w sprawach administracyjnych dotyczących wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz doprecyzowano terminy składania sprawozdań z wykonania ustawy.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Ra dę Ministrów to III kw. 2025 r. ©℗