Otwartość na zmiany, decyzyjność, krytyczne myślenie, szybkie uczenie się, śmiałość w podejmowaniu nowych wyzwań, kreatywność oraz zdolność analizowania informacji i wyciągania z nich wniosków to zdaniem ekspertów ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i Stowarzyszenia Autorów ZAiKSnajważniejsze kompetencje przyszłości. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości XXI wieku to one umożliwią człowiekowi sprawne funkcjonowanie w przestrzeni gospodarczej i społecznej. Kształtowaniu tych kompetencji sprzyjają przede wszystkim dwa środowiska: edukacyjne i kulturowe.
megatrendy teraźniejszości
Dynamizm zmieniającej się rzeczywistości XXI wieku wymusza ciągłą gotowość do dostosowywania się do nowych warunków świadczenia pracy, kształtowania relacji społecznych i samorealizacji. Zmiany geopolityczne, demograficzne, technologiczne oraz środowiska naturalnego przekształcające rynek pracy i relacje pracownik – pracodawca sprzyjają transformacji systemu kształtowania kompetencji. Świat stał się małą globalną wioską. Problemy i wyzwania odległych geograficznie od nas społeczności wpływają na nasze życie. Wzrost migracji między krajami sprawia, że na rynku pracy pojawiają się coraz bardziej zróżnicowane kulturowo grupy pracowników. Odczuwamy lęk ekologiczny i martwimy się o bezpieczeństwo energetyczne. Wyzwaniem jest postępujący proces starzenia się społeczeństwa i związana z tym konieczność zapewnienia specjalistów w obszarze gerontologii. Innowacje technologiczne odpowiadają na kryzys wielkości populacji w wieku produkcyjnym, ale równocześnie stanowią zagrożenie dla dotychczasowego sposobu świadczenia pracy. W miejsce tradycyjnych miejsc pracy, które łatwo zostały zastąpione przez sztuczną inteligencję (AI), powstaje luka w zapotrzebowaniu na nowe stanowiska. AI nie tylko zmienia strukturę zatrudnienia, ale też zwiększa efektywność procesów pracy. Sztuczna Inteligencja jest wykorzystywana do analizy danych, tłumaczeń i redakcji tekstów, projektowania, wspomagania decyzji prawnych, wykrywania chorób, edukacji. To tylko wybrane przykłady wyzwań, z którymi jako ludzie musimy mierzyć się każdego dnia. Zestaw kompetencji, które pozwalają nam na skuteczne funkcjonowanie w tak zmieniającej się rzeczywistości, nazwano kompetencjami przyszłości. Ich katalog nie jest skończony. Trwająca wokół nich debata pozwala go poszerzać i zachęca różne podmioty do uczestnictwa w ich kształtowaniu.
zwrot ku kulturze
Wobec ogromu wyzwań, które stoją przed ludzkością, naturalnym jest poszukiwanie przestrzeni bezpiecznych, które sprzyjać będą rozwojowi kompetencji radzenia sobie z sytuacją w otoczeniu. Paweł Michalik, dyrektor ds. rozwoju w Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS, podkreśla, że kultura jest kluczową odpowiedzią na zachodzące wokół zmiany. Jest ona, zdaniem dyrektora Michalika, istotą naszego człowieczeństwa. W świecie, w którym będą nas otaczać wytwory AI, to kultura tworzona przez ludzi będzie prawdziwą wartością. Kulturowy dorobek ludzkości daje nam poczucie sensu, punkt odniesienia w szybko zmieniających się czasach, jest wytchnieniem dla umysłu i źródłem inspiracji. W miarę jak technologia staje się coraz bardziej złożona i wszechobecna, to właśnie kultura pozwala nam zachować łączność z naszymi korzeniami i tradycjami, a jednocześnie stwarza przestrzeń do refleksji nad naszą przyszłością. Dzięki niej lepiej możemy zrozumieć samych siebie, a także relacje międzyludzkie, co jest kluczowe w społeczeństwach opartych na zaufaniu i współpracy. Wartości, które kultura promuje, jak empatia, współczucie czy solidarność, pozostaną fundamentem zdrowego i zrównoważonego rozwoju, nawet w erze automatyzacji i sztucznej inteligencji. Dyrektor Michalik podkreśla również, że skoncentrowanie na kulturze nie odbywa się dziś w oderwaniu od nowych technologii. I tak na przykład dzięki naszej najnowszej inicjatywie ZAiKS Lab będziemy ściślej współpracować ze startupami i wykorzystywać AI. Przede wszystkim słuchamy środowiska twórczego i staramy się podejmować takie działania, jakie są w danym okresie potrzebne. Otwartość, elastyczność i umiejętność słuchania nie tracą na znaczeniu.
(nie)wystudiowane kompetencje
Kolejne pokolenia będą się potencjalnie mierzyć z jeszcze większymi wyzwaniami i nie możemy liczyć na to, że ich świat zostanie uproszczony. Obowiązkiem aktualnego pokolenia decydentów politycznych, biznesowych i społecznych jest wprowadzenie kompleksowej współpracy na rzecz kształtowania kompetencji przyszłości. Dużą rolę w tym procesie uczenia gotowości do zmian odgrywają uczelnie wyższe. Ich rolą nie jest tylko przekazywanie wiedzy, ale rozwój umiejętności i kompetencji, które mają wspierać absolwenta w przestrzeni gospodarczej i społecznej. To duża odpowiedzialność i – jak twierdzi dr Dominika Bosek-Rak z Katedry Teorii Zarządzania, Kolegium Zarządzania i Finansów SGH oraz kierowniczka Studiów Podyplomowych „Transformacja Cyfrowa” – polskie uczelnie mają duży potencjał, żeby sprostać temu zadaniu. Zatrudniają bardzo dobrych naukowców, nawiązują liczne partnerstwa z uczelniami zagranicznymi i biznesem. Jednak, żeby podołać wyzwaniom XXI wieku, uczelnie powinny wprowadzić szereg zmian i dostosowań. Pierwsza zmiana – jak podkreśla dr Bosek-Rak – to dostosowanie programów nauczania i kierunków studiów do trendów i zapotrzebowania rynku pracy, tak aby absolwenci czuli się przygotowani merytorycznie do rozpoczęcia kariery, studiowanie to bowiem nie tylko uczestnictwo w zaprojektowanej przez uniwersytet siatce zajęć. Dlatego, zdaniem ekspertki z SGH, należy tworzyć studentom przestrzeń do podejmowania aktywności w ramach kół naukowych i organizacji studenckich tak, by kształtowali umiejętności społeczne, odnajdywali swoje pasje i mocne strony, a w rezultacie mieli odwagę i solidne podstawy, żeby realizować swoje marzenia. Uczelnie wyższe nie powinny być pozostawione ztym zadaniem same. Istnieje szereg barier takich, jak np. biurokratyzacja, które stanowią ograniczenie w nadążaniu za dynamicznymi zmianami następującymi w otoczeniu. Istotna jest współpraca uczelni z otoczeniem, gotowość sektora publicznego, prywatnego i społecznego do współkształtowania treści dydaktycznych i aktywnego uczestnictwa na partnerskich zasadach w procesie dydaktycznym. Nieskończony katalog kompetencji w ten sposób może być uzupełniany na bieżąco.
Więcej o katalogu kompetencji przyszłości, roli sektora edukacji, kultury i biznesu podczas ścieżki tematycznej Open Eyes Economy Summit 2024:
MEGA-TRENDY – ŚRODOWISKO EDUKACYJNE I KOMPETENCJE
DLA PRZYSZŁYCH POKOLEŃ,
19–20 listopada, w Centrum Kongresowym ICE Kraków oraz online.