Poradnia – zmiany dla służb mundurowych

Jak po zmianie przepisów przebiega postępowanie rekrutacyjne do Straży Granicznej? Jak nowelizacja ustawy o policji doprecyzowała kwestie związane z mianowaniem w służbie kontraktowej? Czy absolwentom szkół o profilu mundurowym będą przysługiwać ułatwienia w rekrutacji do Straży Granicznej? Na te pytania odpowiada ekspert Adrian Mazur

Kwestie dotyczące postępowania rekrutacyjnego reguluje gruntownie znowelizowany art. 31 ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (dalej: u.s.g.). Przepis został zmieniony m.in. ze względu na umieszczenie w nim regulacji odnoszących się przede wszystkim do obszaru praw i obowiązków kandydata, które dotychczas wynikały z aktu wykonawczego do ustawy, tj. rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 10 lutego 2006 r. w sprawie przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o przyjęcie do służby w Straży Granicznej. Jednocześnie u.z.n.u. znacznie zmodyfikowała obowiązujące dotąd – na mocy rozporządzenia – przepisy odnoszące się do przebiegu i etapów prowadzonego postępowania rekrutacyjnego do Straży Granicznej. Dotychczasowy dwuetapowy tryb rekrutacji, w którym każdy etap zawierał kolejne składowe elementy procedury, został uregulowany w formie wieloetapowego wykazu, na który składają się czynności realizowane w trakcie postępowania kwalifikacyjnego. Przepisy u.z.n.u. w omawianym zakresie weszły w życie 22 stycznia 2025 r. Zgodnie z art. 31 ust. 2 u.s.g. przyjęcie kandydata do służby w Straży Granicznej nastąpi po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego, mającego na celu ustalenie, czy kandydat spełnia warunki przyjęcia do służby, oraz określenie jego predyspozycji do pełnienia tej służby. Postępowanie kwalifikacyjne będzie się składać z następujących etapów:

1) złożenia podania o przy jęcie do służby, kwestionariusza osobowego kandydata do służby w Straży Granicznej, a także dokumentów potwierdzających wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierających dane o uprzednim zatrudnieniu;

2) testu wiedzy;

3) testu sprawności fizycznej;

4) badania psychologicznego;

5) rozmowy kwalifikacyjnej;

6) ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Straży Granicznej;

7) badania psychofizjologicznego;

8) sprawdzenia w ewidencjach, rejestrach, kartotekach i dokumentach prawdziwości danych zawartych w kwestionariuszu osobowym kandydata do służby w Straży Granicznej;

9) postępowania sprawdzającego określonego w przepisach o ochronie informacji niejawnych – w przypadku braku od powiedniego poświadczenia bezpieczeństwa.

Podczas przeprowadzania testu wiedzy, badania psychologicznego oraz badania psychofizjologicznego kandydat nie będzie mógł:

• korzystać z pomocy innych osób;
• posługiwać się urządzeniami służącymi do przekazu, odbioru lub zapisu informacji ani korzystać z niedopuszczonych do wykorzystywania materiałów pomocniczych;
• zakłócać ich przebiegu w sposób inny niż ww.

W przypadku złamania przez kandydata ww. zakazów otrzyma on negatywny wynik odpowiednio testu wiedzy, badania psychologicznego lub badania psychofizjologicznego.

Odrębną formułę rekrutacji w Straży Granicznej przewidziano w przypadkach wystąpienia potrzeby uzupełnienia obsady na stanowiskach służbowych, które zostały przeznaczone dla kandydatów ze specjalistyczną wiedzą, kwalifikacjami, uprawnieniami czy mających doświadczenie zawodowe lub umiejętności pożądane ze względu na potrzeby kadrowe tej formacji. Osoby dysponujące wymienionymi cechami będą mogły – w przypadku wyrażenia zgody przez komendanta głównego Straży Granicznej na zastosowanie wymienionego trybu – brać udział w skróconej wersji postępowania, tj. zwalniającej z testu z wiedzy oraz testu sprawności fizycznej.

Podstawą mianowania w służbie kontraktowej jest kontrakt. Ten, o którym mowa w ustawie z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (dalej: u.p.), nie stanowi ani umowy o pracę w rozumieniu kodeksu pracy, ani żadnej z cywilnoprawnych umów nazwanych w rozumieniu kodeksu cywilnego. Podstawa prawna zawieranego kontraktu znajduje się w u.p., zatem poza regulacją cywilnoprawną. Przed dokonaniem mianowania sam kontrakt nie powoduje żadnych dodatkowych skutków. Nie jest on też podstawą do świadczenia służby, a jedynie przesłanką do dokonania aktu mianowania oraz trwania stosunku służbowego. O możliwości pełnienia służby kontraktowej w policji decydują potrzeby kadrowe tej formacji, kontrakt może zostać zawarty wyłącznie w sytuacji uzasadnionej potrzebami służby.

Do 4 listopada 2024 r. włącznie u.p. nie regulowała charakteru prawnego kontraktu zawieranego między osobą, która zgłosiła się do służby, a przełożonym ani wzoru kontraktu. Ta regulacja nie wyznaczała również jego treści. Obecnie te kwestie reguluje art. 28a u.p., który został zmieniony przez ustawę z 1 października 2024 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z utworzeniem oddziałów o profilu mundurowym oraz ułatwieniem powrotu do służby w Policji i Straży Granicznej (dalej: u.z.n.u.). Od 5 listopada 2024 r. przepis mówi, że mianowanie na okres służby kontraktowej następuje po zawarciu umowy, zwanej dalej „kontraktem”, między kandydatem do służby kontraktowej a przełożonym. Kontrakt wskazuje w szczególności:

• przełożonego;
• imię i nazwisko, numer PESEL i adres zamieszkania kandydata do służby kontraktowej;
• okres, na jaki został zawarty;
• stanowisko służbowe planowane dla kandydata do służby kontraktowej;
• planowaną datę ukończenia szkolenia dla policjantów w służbie kontraktowej;
• warunki uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym oraz innymi należnościami i świadczeniami.

Mianowanie na okres służby kontraktowej następuje na stanowisko w korpusie szeregowych policji, jeżeli kandydat do służby kontraktowej ma co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe. Kandydat do służby kontraktowej niemający wykształcenia średniego lub średniego branżowego może zostać mianowany na stanowisko w korpusie szeregowych policji, jeżeli postępowanie kwalifikacyjne wykaże posiadanie przez niego specjalistycznych kwalifikacji, uprawnień lub umiejętności pożądanych ze względu na potrzeby kadrowe policji. Przyjęcie do służby w policji na okres służby kontraktowej następuje po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego. Kontrakt zawiera się na okres od trzech do pięciu lat, przy czym zawarcie kontraktu z tą samą osobą może nastąpić najwyżej dwukrotnie.

Dla policjanta w służbie kontraktowej pierwsze 12 miesięcy służby w ramach pierwszego kontraktu jest okresem próbnym. Policjant w służbie kontraktowej odbywa szkolenie dla policjantów w służbie kontraktowej w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań na stanowisku w korpusie szeregowych policji. Funkcjonariusza przyjętego do służby kontraktowej przed upływem 12 miesięcy od dnia zakończenia służby kandydackiej nie kieruje się na ww. szkolenie. Funkcjonariusza zwolnionego ze służby w policji i przyjętego do służby kontraktowej nie kieruje się na ww. szkolenie, jeżeli podczas pełnienia służby uzyskał kwalifikacje zawodowe podstawowe.

Co ważne, najpóźniej na sześć miesięcy przed upływem okresu, na jaki został zawarty pierwszy kontrakt:

• policjant lub przełożony mogą wystąpić z wnioskiem o zawarcie drugiego kontraktu;
• funkcjonariusz mający co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe może wystąpić z wnioskiem o mianowanie na stałe.

Jeżeli policjant wcześniej nie uzyskał kwalifikacji zawodowych podstawowych, to warunkiem jego mianowania jest uzyskanie zgody przełożonego i ukończenie szkolenia zawodowego podstawowego. W przypadku mianowania na stałe okres służby kontraktowej wlicza się do okresu służby przy ustalaniu uprawnień przysługujących policjantowi z tytułu pełnienia służby.

Tak – ułatwienia w rekrutacji do Straży Granicznej przewiduje u.z.n.u. Przepisy tej regulacji w tym zakresie weszły w życie 22 stycznia 2025 r. Wobec takich osób zrezygnowano z konieczności przeprowadzania testu wiedzy.Jednocześnie przyjęto, że zostaną one zwolnione z testu sprawności fizycznej w sytuacji, gdy uzyskają pozytywny wynik ze spełniającego odpowiednie kryteria testu sprawności fizycznej przeprowadzonego w ostatnim semestrze nauczania w oddziale o profilu mundurowym. Zgodnie z art. 31 ust. 12 u.s.g. w przypadku kandydata, który złożył podanie o przyjęcie do służby w Straży Granicznej przed upływem trzech lat od dnia ukończenia oddziału o profilu mundurowym i uzyskał pozytywny wynik testu sprawności fizycznej w ostatniej klasie szkoły, postępowanie kwalifikacyjne będzie się składać z następujących etapów:

1) złożenia podania o przyjęcie do służby, kwestionariusza osobowego kandydata do służby w Straży Granicznej, a także dokumentów potwierdzających wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierających dane o uprzednim zatrudnieniu;

2) badania psychologicznego;

3) rozmowy kwalifikacyjnej;

4) ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Straży Granicznej;

5) badania psychofizjologicznego;

6) sprawdzenia w ewidencjach, rejestrach, kartotekach i dokumentach prawdziwości danych zawartych w kwestionariuszu osobowym kandydata do służby w Straży Granicznej;

7) postępowania sprawdzającego określonego w przepisach o ochronie informacji niejawnych – w przypadku braku odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa.