Rozporządzenie EUDR (nr 2023/1115) to przepisy, którymi UE chce walczyć z wylesianiem i degradacją lasów. Prośrodowiskowe intencje UE nie powinny jednak usypiać czujności przedsiębiorców – jest to akt, który istotnie wpłynie na sposób prowadzenia biznesu przez podmioty, które produkują, importują do UE lub z niej eksportują: bydło, kakao, kawę, palmę olejową, soję, kauczuk lub drewno lub określone w przepisach produkty zawierające lub wytworzone przy użyciu ww. towarów. Niestety, świadomość wymogów EUDR i odpowiedzialności, jaką przyjmą na siebie przedsiębiorcy dokonujący obrotu wskazanymi produktami, jest niska.

O co chodzi w EUDR?

Omawiane przepisy zobowiązują firmy do weryfikacji, czy określone towary i produkty, które chcą wprowadzić na rynek UE (w ramach importu lub produkcji krajowej) albo wywieźć z UE, nie powodują wylesiania i zostały wyprodukowane zgodnie z przepisami kraju produkcji. W tym celu przedsiębiorcy mają wdrożyć system należytej staranności – zebrać informacje, poddać je analizie i ocenić ryzyko niezgodności danej partii towarów lub produktów z wymogami EUDR. Jeśli ocena nie wykaże takiego ryzyka lub będzie ono znikome, to obrót takim towarem będzie możliwy. Zgodność danej partii trzeba potwierdzić, przesyłając do unijnego systemu tzw. oświadczenie o należytej staranności. W treści oświadczenia trzeba zawrzeć szereg informacji, w tym współrzędne geograficzne działek, na których wyprodukowano towary objęte EUDR.

Składając oświadczenie, przedsiębiorca przyjmie odpowiedzialność za dany produkt. Producenci na dalszym etapie łańcucha mogą powoływać się na oświadczenia złożone przez ich dostawców, jednak nie zwalnia ich to z własnej odpowiedzialności. Przykładowo, producent czekolady może przy sprzedaży złożyć oświadczenie z powołaniem się na oświadczenie przesłane wcześniej przez importera kakao, od którego nabył ziarna użyte do produkcji danej partii (w którym importer podał geolokalizację działek w Ghanie, skąd pozyskano surowiec). Polski producent ponosi jednak pełną odpowiedzialność za zgodność tej partii czekolady z regułami EUDR.

Ryzyko przypisane krajom

W majowym rozporządzeniu zawarto wykaz krajów, którym przypisano niskie lub wysokie ryzyko produkcji towarów niezgodnych z EUDR. Wbrew wcześniejszym obawom, ryzyko niskie przypisano do sporej grupy państw, w tym wszystkich krajów UE. Jako państwa wysokiego ryzyka sklasyfikowano tylko Białoruś, Mjanmę (Birmę), Koreę Północną oraz Rosję. Kraje pominięte w wykazie otrzymały standardowy poziom ryzyka (spora część krajów Afryki, Ameryki Środkowej i Południowej).

Wykaz ten jest istotny w praktyce, gdyż podmioty nabywające towary wyprodukowane tylko w krajach niskiego ryzyka będą mogły korzystać z uproszczonych procedur należytej staranności (brak konieczności przeprowadzania pełnej oceny ryzyka), co oznacza mniejsze obciążenia administracyjne.

Dlaczego myśleć o EUDR?

Rozporządzenie ustanawia zakaz obrotu towarami niezgodnymi z wymogami EUDR. Aby zapewnić jego przestrzeganie, na przedsiębiorców mogą zostać nałożone kary, m.in.: wysokie grzywny, konfiskata produktów niezgodnych z EUDR lub dochodu z obrotu takimi produktami, czasowe wykluczenie z możliwości uzyskania zamówień publicznych lub dotacji, a nawet czasowy zakaz obrotu towarami objętymi EUDR. Informacja o skazaniu za naruszenie EUDR będzie też publikowana w internecie.

Rozporządzenie nakłada na organy krajowe konkretne plany kontroli (np. coroczne kontrole min. 9 proc. podmiotów obracających produktami zawierającymi towary EUDR wyprodukowane w krajach wysokiego ryzyka). Akt ten zawiera nawet postanowienia opisujące proces weryfikacji „uzasadnionych zastrzeżeń” co do przestrzegania EUDR – czyli w praktyce donosów, jakie będzie można zgłaszać w razie podejrzenia, że dana firma nie respektuje wymogów EUDR.

Przedsiębiorcy, którzy jeszcze nie analizowali wpływu EUDR na swój biznes, powinni ustalić, które z towarów kupowanych lub sprzedawanych są objęte EUDR i jak to wpłynie na ich procesy zakupu i sprzedaży. Kolejnym, najtrudniejszym krokiem jest przygotowanie i wdrożenie procedury („systemu”) należytej staranności, z uwzględnieniem rozwiązań IT, by gromadzić i zarządzać zbieranymi informacjami o wszystkich partiach towarów. Konieczne mogą też być kontakty z dostawcami, by zebrać od nich dane niezbędne do składania oświadczeń oraz szkolenia dla pracowników. Uwzględniając złożoność tematu, warto dobrze wykorzystać pozostałe siedem miesięcy na przygotowanie się do wymogów EUDR. Regulacja będzie obowiązywać w całej UE od 30 grudnia 2025 r., a dla najmniejszych przedsiębiorców – od 30 czerwca 2026 r. ©℗