Mechanizm podwójnej istotności to game changer raportowania ESG

Dyrektywa CSRD wprowadza wobec podmiotów objętych obowiązkiem raportowania ESG konieczność przeprowadzenia analizy podwójnej istotności. A ten mechanizm oznacza, że kwestie zrównoważonego rozwoju są ważne i z perspektywy wpływu, i z perspektywy finansowej.

Odpowiedź jest krótka – zdecydowanie tak. Przypomnijmy, że w tradycyjnym podejściu do oceny istotności w raportowaniu zrównoważonego rozwoju skupiano się na identyfikacji kwestii ESG, które miały znaczący wpływ na samą firmę, a które często określane były jako „istotność wpływu”. Takie oceny pomagały organizacjom ustalić priorytety dotyczące kwestii, które miały bezpośredni wpływ na ich działalność i wyniki finansowe. Tymczasem dyrektywa CSRD wprowadza nowy wymiar, zwany „istotnością finansową”. [ramka] Wymaga to od firm nie tylko oceny ich wpływu na kwestie ESG, lecz także rozważenia, w jaki sposób kwestie zrównoważonego rozwoju mogą mieć wpływ finansowy na działalność firmy.

W zasadzie CSRD narzuca konieczność podwójnej oceny zarówno wpływu firmy na społeczeństwo i środowisko, jak i potencjalnych konsekwencji finansowych związanych z czynnikami ESG. Co więcej, podwójna ocena istotności nie tylko określa zakres raportowania zrównoważonego rozwoju przez organizację. Umożliwia również efektywną alokację zasobów potrzebnych do osiągnięcia zgodności z CSRD i zapewnia niezbędny wgląd w kształtowanie strategii firmy.

• Czym jest istotność finansowa, inaczej tzw. perspektywa „od zewnątrz do wewnątrz”?

Kwestia zrównoważonego rozwoju jest istotna z perspektywy finansowej, jeśli generuje ryzyko lub możliwości, które wpływają (lub można racjonalnie oczekiwać, że wpłyną) na sytuację finansową przedsiębiorstwa, wyniki finansowe, przepływy pieniężne, dostęp do finansowania lub koszt kapitału w perspektywie krótko-, średnio- lub długoterminowej.

• Czym zatem pozostaje istotność wpływu, czyli tzw. perspektywa od „wewnątrz do zewnątrz”?

Kwestia zrównoważonego rozwoju jest istotna z perspektywy wpływu, gdy odnosi się do rzeczywistego lub potencjalnego, pozytywnego bądź negatywnego, wpływu przedsiębiorstwa na ludzi lub środowisko w krótko-, średnio- i długoterminowej perspektywie czasowej. Istotna kwestia zrównoważonego rozwoju z perspektywy wpływu obejmuje wpływ związany z własną działalnością i łańcuchem wartości przedsiębiorstwa, w tym poprzez jego produkty i usługi, a także jego relacje biznesowe.

Praktyczne zrozumienie analizy

Wytłumaczmy istotność finansową oraz istotność wpływu na przykładzie sektora bankowego. W kontekście podwójnej istotności dla banków proces oceny obejmuje dogłębną analizę zarówno wpływu działań banku na klimat, jak i wpływu zmian klimatycznych na samą działalność banku. W obszarze istotności wpływu banki muszą dokładnie rozpatrzyć kilka kluczowych aspektów. Pierwszym z nich są emisje wewnętrzne banku, które wynikają bezpośrednio z codziennych operacji, takich jak zużycie prądu, podróże służbowe czy eksploatacja floty. Drugim ważnym obszarem są emisje z finansowania, gdzie banki muszą ocenić, jakie sektory są finansowane i jakie emisje gazów cieplarnianych są z nimi związane.

W obszarze istotności finansowej kluczowe są dwie kwestie. Po pierwsze, banki muszą identyfikować ryzyko strat związane ze zmianami klimatycznymi, tj. straty wynikające ze zmian w wartości aktywów i pasywów spowodowane katastrofami naturalnymi. Po drugie, muszą rozważać pojawiające się szanse dla banku, np. rozwój rynku odnawialnych źródeł energii, jako potencjalne obszary inwestycji.

Zgodnie z analizą podwójnej istotności i ESRS bank będzie musiał jednocześnie przeanalizować swoją działalność w perspektywie pozostałych obszarów ESG, czyli kwestii społecznych i zarządczych, i dla każdego z nich przeprowadzić takie podsumowanie.

Czego wymagają standardy

Zgodnie z wytycznymi europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (dalej: ESRS) dotyczącymi przeprowadzania przez podmioty analizy podwójnej istotności w każdym okresie sprawozdawczym organizacja powinna przeprowadzić przegląd istotnych tematów z poprzedniego okresu w celu uwzględnienia zmian wpływu. Te zmiany mogą wynikać zarówno z ewolucji w działalności organizacji, jak i z jej relacji biznesowych. Warto pamiętać także, że proces określania istotnych tematów powinien być odpowiednio udokumentowany. Obejmuje to rejestrowanie: przyjętego podejścia, podjętych decyzji, założeń, subiektywnych ocen, źródeł analizy i zebranych dowodów. Istotne jest uwzględnienie specyfiki organizacji, takiej jak jej model biznesowy, sektor działalności, kontekst geograficzny, kulturowy, prawny, struktura własności oraz charakter wpływu. Najważniejszy organ zarządzający organizacji powinien nadzorować ten proces, weryfikować go oraz zatwierdzać istotne tematy. Takie działania zapewniają skuteczność i adekwatność procesu identyfikacji istotnych tematów, co jest kluczowe dla skutecznego zarządzania organizacją w zmieniającym się otoczeniu.

Złożony proces analizy

Złożoność podwójnej oceny istotności stanowi istotne odejście od tradycyjnych praktyk sprawozdawczych. Mimo że dostarcza ona bardziej kompleksowego spojrzenia na wpływ na zrównoważony rozwój, towarzyszą jej pewne trudności. Rozszerzony zakres sprawia, że przedsiębiorstwa są teraz zobowiązane rozważać szerszy zakres czynników, w tym tych, które wykraczają poza ich bezpośrednią kontrolę, chodzi tu o kwestie związane z łańcuchem dostaw, obawy interesariuszy oraz globalne trendy ESG. Proces gromadzenia informacji w celu oceny istotności wpływu i istotności finansowej może stanowić wyzwanie, ponieważ wymaga zaawansowanych możliwości gromadzenia i analizy danych oraz znacznych zasobów. Oceny ujawniają skomplikowane powiązania między kwestiami ESG a wynikami finansowymi spółki, co podkreśla potrzebę holistycznego podejścia do procesu podejmowania decyzji.

Aby skutecznie się poruszać po złożoności oceny podwójnej istotności w ramach CSRD, firmy powinny podzielić analizę na cztery podstawowe etapy:

▶ Etap 1. Kluczowe tu będą:

• zrozumienie operacji biznesowych podmiotu;
• zmapowanie łańcucha wartości działalności obejmującego elementy upstreamu (tego, co do działalności dociera i z czego ona korzysta, np. wydobycie materiałów do produkcji, korzystanie z serwisów dostawców mediów czy zakup akcesoriów biurowych);
• działalność własna (wytwarzane dobra oraz produkty, także finansowe, np. pożyczki) oraz downstream (czyli to, jaki wpływ mają produkty pochodzące z działalności po opuszczeniu źródła produkcji, np. zanieczyszczenie z opakowań produktowych, a nawet aktywność klientów poprzez wykorzystanie produktów w konkretny sposób i na określone cele);
• przeanalizowanie istniejącego podejścia;
• określenie zakresu analizy oraz
• zdefiniowanie celów przeprowadzanego procesu.

Zainwestowanie w solidne systemy gromadzenia, zarządzania i raportowania danych w celu zapewnienia dostępu do informacji niezbędnych zarówno do oceny wpływu, jak i istotności finansowej może być bardzo pomocne już przed planowanym procesem analizy.

▶ Etap 2. W jego trakcie należy się skupić na identyfikacji wpływu, ryzyka i szans (IROs) związanych z tematami ESG i zgodnie z wytycznymi ESRS, uwzględniając zarówno czynniki wewnętrzne, czyli analizę tematów zidentyfikowanych przez spółkę, jak i zewnętrzne, poprzez analizę sektora i sytuacji społeczno-gospodarczej w danym roku. Istotną rolę odgrywa dialog z interesariuszami, który pozwala na uwzględnienie różnych perspektyw i wzbogacenie listy tematów.

▶ Etap 3. Polega on na szczegółowej ocenie wpływu, ryzyka i możliwości zidentyfikowanych wcześniej szans. Należy przeprowadzić kompleksową analizę istotności wpływu zgodnie z europejskimi standardami raportowania ESG, czyli ESRS. Jednocześnie trzeba dokonać oceny istotności finansowej, koncentrując się na identyfikacji ryzyka i możliwościach z obszaru środowiska, społeczeństwa i zarządzania. Wartościowym elementem tego etapu są warsztaty z kluczowymi osobami w organizacji, które pozwalają na skonsultowanie wstępnych wyników oceny, uwzględniając przy tym różne perspektywy i zdobycie dodatkowych informacji od głównych interesariuszy. Ten etap jest niezbędny dla uzyskania precyzyjnego zrozumienia istotności zidentyfikowanych tematów z obszaru ESG oraz potwierdzenia tych wyników w dialogu z osobami decyzyjnymi w organizacji.

▶ Etap 4. W tym miejscu powinno się ustalić priorytety i potwierdzić wyniki analizy. Wyniki analizy należy zaprezentować władzom firmy i uzyskać zatwierdzenie przez nie listy istotnych zagadnień. Ostatecznie należy określić priorytet uzyskanych wyników poprzez pogrupowanie tematów i ustalenie ich progu istotności, tworząc matrycę istotności dla IROs. Ostatnim krokiem będzie zatwierdzenie ostatecznych wyników z najwyższym organem zarządzającym i sformułowanie ujawnień w raporcie ESG.

Przy takim czteroetapowym podejściu do analizy podwójnej istotności mamy pewność, że zadbaliśmy o wszystkie najważniejsze aspekty procesu i nie grożą nam żadne braki.

• Czy można pominąć analizę podwójnej istotności?

Zgodnie z zapisami dyrektywy CSRD nie można w żaden sposób wyłączyć przeprowadzenia analizy podwójnej istotności. Co więcej, cały raport, wraz z przeprowadzoną analizą, musi być poddany ocenie niezależnego audytora. Sprawozdanie zgodne z dyrektywą CSRD, ale bez przeprowadzenia analizy podwójnej istotności nie będzie dopuszczone przez audytora do publikacji, a zatem nie dopełnimy obowiązku raportowego wynikającego z dyrektywy. Co za to grozi albo co, jeśli analiza będzie przeprowadzona w sposób niewystarczający? Nie wiemy jeszcze, jakie sankcje polski ustawodawca przewiduje dla niedokładnych sprawozdawców. Wciąż czekamy na implementację przepisów do ustawy o rachunkowości. Przypomnijmy, że kwestię ustanowienia sankcji Unia – zgodnie z praktyką dowolności dla państw członkowskich przy stosowaniu przepisów unijnych dyrektyw – pozostawiła państwom członkowskim. Jednakże możemy być pewni, że kary będą wysokie, a kontrole wnikliwe, gdyż tematy ESG to teraz najgorętsza kwestia, również na arenie międzynarodowej, ze względu na kurczący się czas na powstrzymanie zmian klimatycznych, a odpowiedzialność za niestosowanie się do wymogów będzie spoczywała na barkach podmiotów.

Przyszłość raportowania

Podwójna istotność ma kluczowe znaczenie z kilku powodów. Oceniając zarówno wpływ, jak i istotność finansową, firmy mogą zidentyfikować i skutecznie zarządzać ryzykiem związanym z kwestiami ESG, które wcześniej często pozostawały niezauważone. To proaktywne podejście wspomaga ograniczanie potencjalnych zagrożeń. Podwójne oceny istotności sprzyjają integracji kwestii zrównoważonego rozwoju ze strategicznymi procesami decyzyjnymi. Firmy, rozważając zarówno wpływ społeczny i środowiskowy, jak i skutki finansowe, mogą dostosować cele ESG do ogólnych celów biznesowych, tworząc spójną strategię zrównoważonego rozwoju. Wykazywanie zaangażowania w zrozumienie i skuteczne zajmowanie się szerszymi konsekwencjami zrównoważonego rozwoju buduje zaufanie interesariuszy. To zaufanie może przyciągnąć odpowiedzialnych inwestorów i klientów, którzy identyfikują się z wartościami zrównoważonego rozwoju, wzmacniając reputację firmy jako społecznie odpowiedzialnej. Chociaż podejście to jest skomplikowane, oferuje znaczne korzyści w zakresie zarządzania ryzykiem, integracji zrównoważonego rozwoju i zaufania interesariuszy. Przyjęcie tej zmiany w raportowaniu zrównoważonego rozwoju może sprawić, że firmy staną się liderami w bardziej przejrzystym i odpowiedzialnym środowisku korporacyjnym. Podwójne oceny istotności to nie tylko uprzykrzający wymóg, ale przede wszystkim ogromna szansa na rozwój i pozostanie liderem w drodze do zrównoważonego rozwoju. ©℗