Ustawa SUP w pytaniach i odpowiedziach, czyli co muszą wiedzieć oferujący plastikowe produkty

Już od 1 stycznia 2024 r. przedsiębiorcy działający w branżach, w których używane są opakowania jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, będą musieli pobierać od klientów dodatkową opłatę za te opakowania, którą przekażą na rachunki urzędów marszałkowskich. W związku z tym firmy już teraz muszą prowadzić ewidencję wspomnianych produktów ‒ zarówno wyprodukowanych, kupionych do dalszego przekazania, jak i wydanych użytkownikom końcowym.

Do 15 marca 2024 r. będą składać sprawozdania na jej podstawie. Te i inne obowiązki nałożyła na nich obowiązująca od 24 maja br. ustawa z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 877; dalej: ustawa SUP). Implementowała ona regulacje tzw. dyrektywy SUP (nazywanej też dyrektywą plastikową), czyli dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz.U. UE z 2019 r. L 155, s. 1). Wprowadziła zmiany w 11 ustawach. Jednak przepisy nie tłumaczą szczegółowo, kogo dotyczą nowe obowiązki. To sprawia, że wielu przedsiębiorców ma wątpliwości, czy muszą wykonywać ustawowe zadania związane z oznakowaniem produktu, finansowaniem publicznych kampanii edukacyjnych oraz odprowadzaniem opłaty za uprzątanie i zagospodarowanie odpadów. Jakie więc m.in. problemy z interpretacją przepisów sygnalizują przedsiębiorcy?

1.Nowelizacja ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1903; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 877; dalej: u.o.p.) wprowadza dwa podstawowe zakresy produktów objętych nowymi obowiązkami. Chodzi o produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych oraz narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne. Co konkretnie kryje się pod tymi pojęciami? Na czym polegają obowiązki przedsiębiorców?

Jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych to – jak wskazuje art. 2 ust. 9e u.o.p. ‒ produkty, które w całości lub w części są wykonane z tworzyw sztucznych i nie zostały przeznaczone, zaprojektowane ani wprowadzone do obrotu po to, aby osiągnąć w ramach ich cyklu życia wielokrotne użycie przez zwrócenie ich w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego były pierwotnie przeznaczone. Przepisami zatem objęte są nie tylko przedmioty wykonane w całości z plastiku, lecz także zawierające pewną jego domieszkę. Ma to znaczenie w szczególności w przypadku jednorazowych kubków i talerzy. Jeżeli papierowy kubek jest laminowany cienką warstwą polietylenu – co jest praktyką dosyć powszechną – to na potrzeby nowych obowiązków uznaje się go za produkt z tworzywa sztucznego. Dla uniknięcia obowiązków wystarczające jest stosowanie wielorazowych zamienników lub produktów wykonanych całościowo z innych materiałów, takich jak papier i tektura albo otręby. Już obecnie obowiązuje zakaz wprowadzania do obrotu następujących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych:

• patyczków higienicznych niebędących wyrobami medycznymi,
• sztućców (widelce, noże, łyżki, pałeczki),
• talerzy,
• słomek niebędących wyrobami medycznymi,
• mieszadełek do napojów,
• patyczków mocowanych do balonów innych niż do użytku profesjonalnego,
• pojemników na żywność do bezpośredniego spożycia oraz pojemników i kubków na napoje z polistyrenu ekspandowanego (styropianu),
• jakichkolwiek wyrobów (także wielorazowych) wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych (art. 3i u.o.p.).

Jednak, jak wskazano w art. 12 ust. 1 ustawy SUP, przewidziana jest możliwość dystrybucji produktów już wprowadzonych do obrotu aż do wyczerpania zapasów.

Ponadto w mocy jest już obowiązek stosownego oznakowania: podpasek higienicznych, tamponów i aplikatorów do tamponów, nawilżanych chusteczek do higieny osobistej i użytku domowego, wyrobów tytoniowych z filtrami i samych filtrów do takich wyrobów oraz kubków na napoje (art. 3j u.o.p.), z analogicznym zastrzeżeniem dotyczącym stanów magazynowych.

Nowelizacja nakłada jeszcze inne obowiązki na przedsiębiorców prowadzących jednostki handlowe lub gastronomiczne, w których oferowane są produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w postaci opakowań na napoje lub żywność (nie dotyczy to przedsiębiorców pakujących i oferujących za pomocą urządzeń vendingowych napoje lub żywność w tych opakowaniach). Od 1 lipca 2024 r. ci przedsiębiorcy będą musieli zapewnić nabywcom dostępność w sprzedaży opakowań alternatywnych wielokrotnego użytku lub opakowań wytworzonych z innych materiałów niż tworzywa sztuczne, w tym ulegających biodegradacji, dla określonych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (art. 3b ust. 3 u.o.p.). Będą też zobowiązani zapewnić odpowiednie przymocowanie nakrętki do jednorazowych pojemników na napoje o pojemności do trzech litrów, wykonanych z tworzyw sztucznych (art. 14b u.o.p.). Definicji „napoju” należy szukać w art. 8b ustawy z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1658; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1852; dalej: u.g.o.). Z kolei od 2025 r. znajdą zastosowanie wymagane poziomy zawartości tworzyw sztucznych z recyklingu w butelkach jednorazowego użytku na napoje o pojemności do trzech litrów (art. 14 ust. 1 u.g.o.) oraz wymagane poziomy selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych tego rodzaju (art. 21a ust. 1 u.g.o.).

Narzędzia połowowe to druga kategoria produktów, na które ustawa ‒ niezależnie od jednorazowych produktów ‒ nakłada dodatkowe obostrzenia. Są one zgodnie z art. 2 ust. 4a u.o.p. rozumiane jako „sprzęt wykorzystywany w rybołówstwie lub akwakulturze w celu lokalizowania, chwytania lub hodowli żywych zasobów morza oraz sprzęt pływający na powierzchni morza i stosowany do wabienia i chwytania lub hodowli żywych zasobów morza”. Warto wiedzieć, że przedsiębiorca wprowadzający do obrotu takie narzędzia zawierające tworzywa sztuczne jest obowiązany do finansowania kosztów zagospodarowania odpadów. W praktyce musi pozyskać od przedsiębiorców prowadzących portowe urządzenia do odbioru odpadów zaświadczenia potwierdzające zebranie do recyklingu odpowiedniej masy zużytych sieci (art. 8d ust. 1‒2 i 9‒13 u.o.p.), pozwalającej na osiągnięcie minimalnych rocznych poziomów zbierania wynoszących od 5 proc. wagowo w 2024 r. do 30 proc. wagowo w 2030 r. (art. 8d ust. 3‒4 u.o.p.). Przepisy nie precyzują sposobu ustalania kosztu takich zaświadczeń. W praktyce będzie on zatem rynkową wypadkową popytu i podaży. Ponadto już obecnie wspomniany przedsiębiorca jest obowiązany do prowadzenia związanej z wprowadzaniem tych narzędzi ewidencji i przechowywania jej przez pięć lat (art. 8d ust. 5‒6 u.o.p.), rejestracji w bazie danych o odpadach oraz do składania rocznych sprawozdań za pośrednictwem tej bazy (art. 15 u.o.p.). Od 1 stycznia 2024 r. będzie dodatkowo obowiązany do finansowania publicznych kampanii edukacyjnych. Nie wszystkich to jednak dotyczy. Ze wspomnianych wyżej obowiązków zwolniony jest przedsiębiorca wprowadzający do obrotu narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne i prowadzący działalność połowową (art. 2 pkt 9b u.o.p.). W praktyce wyłączenie to dotyczy przede wszystkim rybaków importujących takie sieci na potrzeby własnej działalności. Z powyższym zastrzeżeniem wspomniane obowiązki obciążają – na zasadach ogólnych – przedsiębiorców wprowadzających narzędzia połowowe do obrotu, tj. udostępniających je po raz pierwszy na terytorium Polski (produkcja, import). Obowiązki te nie wiążą się z samą dystrybucją narzędzi połowowych wprowadzonych wcześniej na rynek krajowy przez inny podmiot.

2.Dyrektywa SUP oraz polskie przepisy ją wprowadzające nie tylko ograniczają obrót niektórymi jednorazowymi wyrobami z tworzyw sztucznych, lecz także wprowadzają konieczność istotnych zmian, obejmujących m.in. wprowadzenie nowych opłat dla producentów, importerów, przedsiębiorców prowadzących handel detaliczny, hurtowy i jednostki gastronomiczne. Opłaty te dotkną także użytkowników końcowych tych opakowań. Z jakimi opłatami będą się musieli liczyć przedsiębiorcy?

Przedsiębiorcy prowadzący jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane pojemniki na żywność do bezpośredniego spożycia, kubki na napoje lub żywność i napoje pakowane na miejscu do takich opakowań ‒ jak wskazuje art. 3b ust. 1 u.o.p. ‒ od nowego roku będą obowiązani do pobrania od użytkownika końcowego nabywającego te produkty opłaty (nazywanej też opłatą konsumencką). Ma być ona przekazana na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego do 15 marca kolejnego roku kalendarzowego (art. 3d u.o.p.).

Zgodnie z rozporządzeniem ministra klimatu i środowiska z 7 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami (Dz.U. poz. 2679) stawka opłaty konsumenckiej ma wynieść:

• 20 gr za sztukę w przypadku kubków na napoje (w tym ich pokrywek i wieczek);
• 25 gr za sztukę w przypadku pojemników na żywność (w tym pudełek z pokrywką lub bez) do umieszczenia w nich żywności, która jest:

‒ przeznaczona do bezpośredniego spożycia (na miejscu lub na wynos),

‒ zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz

‒ gotowa do spożycia bez dalszej obróbki takiej jak przyrządzanie, gotowanie lub podgrzewanie (w tym pojemników na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność).

To nie koniec. Przedsiębiorca wprowadzający do obrotu wskazane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych od stycznia 2024 r. będzie też obowiązany do ponoszenia corocznej opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów (art. 3k ust. 1 i 2 u.o.p.). Zgodnie z rozporządzeniem ministra klimatu i środowiska z 9 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (Dz.U. poz. 2689) od 1 stycznia 2024 r. stawki opłaty na zagospodarowanie będą wynosić:

• 10 gr za 1 kg wprowadzonych do obrotu:

‒ pojemników na żywność,

‒ paczek i owijek wykonanych z elastycznych materiałów zawierających żywność przeznaczoną do bezpośredniego spożycia z paczki lub owijki bez żadnej dalszej obróbki,

‒ pojemników na napoje o pojemności do trzech litrów i kubków na napoje, w tym ich pokrywek i wieczek oraz

‒ lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego;

• 1 gr za sztukę wprowadzonych do obrotu wyrobów tytoniowych z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne oraz takich filtrów przeznaczonych do wspomnianych wyrobów,
• 1 gr za sztukę wprowadzonych do obrotu chusteczek nawilżanych oraz balonów do użytku innego niż profesjonalny.

Przy stawkach liczonych od sztuki za produkty jednostkowe uznaje się łącznie produkty umieszczone w opakowaniach jednostkowych, w których te produkty są oferowane użytkownikom końcowym (art. 3k ust. 4 u.o.p.). Innymi słowy, w przypadku paczki zawierającej 10 balonów, należna kwota wyniesie 1 gr.

Z obowiązkiem opłaty wiążą się stosowne obowiązki ewidencyjne, rejestracyjne i sprawozdawcze (art. 3h u.o.p.). Pierwsze sprawozdanie, za 2023 r., będzie należało złożyć do 15 marca 2024 r. W tym przypadku nie będzie ono zawierało informacji o wysokości pobranej opłaty, jako że obowiązek ten nie miał dotąd zastosowania (art. 14 ust. 1 ustawy SUP). W związku z powyższym przedsiębiorca jest już obecnie obowiązany do prowadzenia – w postaci papierowej albo elektronicznej – ewidencji produktów nabytych i wydanych użytkownikom końcowym w danym roku (art. 3h ust. 1 u.o.p.), przechowywania jej przez kolejne pięć lat (art. 3h ust. 4 u.o.p.) oraz rejestracji w bazie danych o odpadach i składania rocznych sprawozdań za pośrednictwem tej bazy (art. 3h ust. 3 u.o.p.). Pierwsze sprawozdanie, za 2023 r., będzie należało zatem złożyć do 15 marca 2024 r. W tym wypadku nie będzie ono zawierało informacji o wysokości pobranej opłaty, jako że obowiązek ten nie miał dotąd zastosowania (art. 14 ust. 1 ustawy SUP). Konsekwencją rejestracji w bazie danych o odpadach jest obowiązek umieszczania numeru rejestrowego na dokumentach związanych z prowadzoną działalnością, takich jak faktury VAT.

Analogiczne obowiązki dotyczą przedsiębiorców oferujących takie towary za pomocą urządzenia vendingowego (art. 3b ust. 2 u.o.p.).

Uwaga! Obowiązek uiszczenia opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów jest powiązany z wprowadzeniem produktu do obrotu, tj. z pierwszym dostarczeniem produktu na terytorium kraju w ramach działalności gospodarczej, odpłatnie albo nieodpłatnie, do celów dystrybucji, konsumpcji, stosowania lub użytkowania, w tym na potrzeby własne (art. 2 pkt 9a u.o.p.). Inaczej mówiąc, opłatę ponosi pierwszy podmiot w krajowym łańcuchu dostaw – w praktyce producent albo importer (także w przypadku importu z innych państw UE). W tym wypadku opłata nie jest pobierana od konsumenta, ale uiszczana bezpośrednio przez przedsiębiorcę. Analogiczne zastosowanie mają natomiast obowiązki rejestracyjne, ewidencyjne i sprawozdawcze (art. 3l ust. 3 i art. 3o ust. 1‒4 u.o.p.).

Obok opłaty konsumenckiej oraz opłaty na zagospodarowanie, ustawodawca wprowadził także opłatę edukacyjną. Większość przedsiębiorców – poza branżą tytoniową – może jej uniknąć, jeżeli samodzielnie sfinansuje koszty kampanii.

3.W odniesieniu do części produktów, tj. do lekkich toreb z tworzywa sztucznego, nawilżanych chusteczek do higieny osobistej i użytku domowego, balonów innych niż do użytku profesjonalnego oraz wyrobów tytoniowych z filtrami i samych filtrów do takich wyrobów oraz w odniesieniu do podpasek higienicznych, tamponów i aplikatorów do tamponów, przedsiębiorca wprowadzający te produkty będzie obowiązany do finansowania publicznych kampanii edukacyjnych. W jaki sposób można wypełnić ten obowiązek?

Ustawodawca przewiduje dwie możliwe formy. Przedsiębiorca może samodzielnie sfinansować działania w formie i treści odpowiadające wymogom ustawy (art. 11b ust. 2, 3 i 4 pkt 1 u.o.p.) lub wnieść stosowną opłatę na rachunek urzędu marszałkowskiego do 15 marca kolejnego roku (art. 11b ust. 4 pkt 2 u.o.p.). W każdym przypadku jest także obowiązany do składania rocznych sprawozdań za pośrednictwem bazy danych o odpadach (art. 11b ust. 13 u.o.p.), z analogicznym zastrzeżeniem dotyczącym ograniczonej treści sprawozdania za 2023 r. (art. 14 ust. 1 pkt 3 u.o.p.).

Stawki obowiązujące w zakresie finansowania kampanii edukacyjnych zostały określone bezpośrednio w ustawie w art. 11b ust 7 u.o.p. Wynoszą one:

• 5 gr za 1 kg wprowadzonych do obrotu lekkich toreb na zakupy oraz narzędzi połowowych;
• 1 gr za 10 sztuk wprowadzonych do obrotu wyrobów tytoniowych z filtrami oraz filtrów przeznaczonych do takich wyrobów;
• 1 gr za sztukę wprowadzonych do obrotu nawilżanych chusteczek, balonów do użytku innego niż profesjonalny oraz podpasek higienicznych, tamponów i aplikatorów do tamponów.

W przypadku stawek liczonych od sztuki za produkty jednostkowe uznaje się łącznie produkty umieszczone w opakowaniach jednostkowych, w których te produkty są oferowane użytkownikom końcowym (art. 11d ust. 8 u.o.p.).

4.Prowadzę stołówkę szkolną, w której okazjonalnie są wykorzystywane jednorazowe kubki z plastiku. Czy w takim przypadku będę musiał pobierać opłatę konsumencką?

Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlową lub gastronomiczną jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego żywność w pojemniku lub napój w kubku, gdy są pakowane przez tego przedsiębiorcę lub gdy są nabywane jako puste opakowania (art. 3b ust. 1 u.o.p.). Użytkownikiem końcowym jest podmiot nabywający określone produkty w celu ich wykorzystania na potrzeby własne, bez dalszej odsprzedaży (art. 2 pkt 11ac u.o.p.). Jeżeli w danym miejscu – takim jak stołówka szkolna – konsument nie nabywa żywności, to przesłanki poboru opłaty nie są spełnione. Należy jednak w takim przypadku rozważyć, czy podmiot inny niż stołujący się uczeń bądź pracownik może być uznany za użytkownika końcowego. Pewne znaczenie może tu mieć sposób rozliczenia pomiędzy prowadzącym stołówkę a jego zleceniodawcą. Jeżeli np. stołówka jest prowadzona przez firmę zewnętrzną, opłacaną przez szkołę, to nie można wykluczyć interpretacji, w której to szkoła zostanie uznana za użytkownika końcowego nabywającego żywność w jednorazowych pojemnikach i napoje w jednorazowych kubkach. W takiej sytuacji podmiot prowadzący stołówkę byłby zobowiązany do pobrania opłaty od swojego zleceniodawcy i wypełniania powiązanych z tym obowiązków rejestracyjnych, ewidencyjnych i sprawozdawczych.

5.W kuchni dla pracowników mam duży ekspres do kawy, do którego kupuję papierowe kubki. Czy to sprawia, że ciążą na mnie jakieś obowiązki?

Ustawa nakłada określone obowiązki na przedsiębiorców korzystających z „urządzeń vendingowych”, jednak samo to pojęcie nie zostało zdefiniowane i potencjalnie może obejmować samoobsługowe ekspresy. Kluczowe znaczenie dla rozważanego zagadnienia ma jednak kwestia „pakowania i oferowania” napojów i żywności za pomocą takiego urządzenia (art. 3b ust 2 u.o.p.).

Jeżeli automat w biurze wymaga płatności za napój (wrzucenie monet, przyłożenie karty płatniczej), to taki napój bezspornie jest „oferowany” i płatność powinna uwzględniać opłatę konsumencką. Jeżeli jednak napój jest wydawany pracownikom bezpłatnie (kawa, herbata, woda), to nie występuje element oferty. W takiej sytuacji „użytkownikiem końcowym” jest przedsiębiorca, w którego biurze znajduje się ekspres do kawy lub dyspozytor wody, i to od niego dostawca pustych kubków powinien pobrać opłatę konsumencką.

6.Prowadzę mały sklep spożywczy. W ofercie mam m.in. wyroby garmażeryjne, które kupuję już zapakowane w opakowania jednostkowe od mojego dostawcy. Czy w takim przypadku muszę pobierać od klientów opłatę konsumencką?

Opłacie konsumenckiej podlegają napoje i posiłki pakowane przez przedsiębiorcę prowadzącego jednostkę handlową lub gastronomiczną, jak również puste kubki i pojemniki (art. 3b ust. 1 u.o.p.).

Oferując żywność zapakowaną już przez swojego dostawcę, przedsiębiorca nie sprzedaje ani samego opakowania, ani posiłku zapakowanego na miejscu. Nie ma wówczas obowiązku pobrania opłaty konsumenckiej. Znajduje to potwierdzenie w uzasadnieniu projektu u.o.p. (druk sejmowy nr 3009 z 2 lutego 2023 r., s. 5 uzasadnienia): „takie sformułowanie ma na celu doprecyzowanie, że opłata nie jest pobierana, w sytuacji gdy w jednostce są sprzedawane fabrycznie zapakowane produkty w opakowaniach, których dotyczy załącznik nr 6 do ustawy, jak np. opakowana porcja orzeszków czy jogurtu umieszczona w pudełku zawierającym tworzywa sztuczne”.

7.W moim punkcie gastronomicznym oferuję klientom świeżo wyciskane soki oraz smoothies w małych butelkach z tworzyw sztucznych. Czy takie butelki podlegają opłacie konsumenckiej?

Opłacie konsumenckiej podlegają „kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka”. Definicji „napoju” należy szukać w art. 8b u.g.o. – a więc przepisie równoległej ustawy, ale dodanym tą samą nowelizacją (tj. ustawą SUP). Napojem jest zatem „płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności woda, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy” z wyłączeniem produktów leczniczych, wyrobów medycznych i żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Świeżo wyciskany sok lub smoothie są zatem bezspornie napojami.

Ustawa wprowadza jednak rozróżnienie pomiędzy „kubkami na napoje” i „pojemnikami na napoje”, odnosząc do nich różny zakres obowiązków. Tak też wskazuje motyw 12 dyrektywy SUP: „przykładami pojemników na napoje, które należy uznać za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, są butelki na napoje lub wielomateriałowe opakowania na napoje stosowane do piwa, wina, wody, napojów orzeźwiających, soków i nektarów, napojów w proszku lub mleka, ale nie są nimi kubki na napoje, gdyż do celów niniejszej dyrektywy uznawane są za odrębną kategorię produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych”.

W przypadku soków i smoothies sprzedawanych w jednorazowych kubkach będzie istniał obowiązek pobrania opłaty konsumenckiej. Ale już w przypadku tych samych napojów sprzedawanych w małych butelkach PET – nie.

8.Sprzedaję owoce i warzywa. Czy plastikowy pojemnik wykorzystywany przeze mnie przy sprzedaży np. brzoskwiń lub truskawek jest objęty przepisami ustawy?

Zgodnie z art. 12 dyrektywy SUP „dokonując oceny, czy do celów niniejszej dyrektywy pojemnik na żywność należy uznać za produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, obok wymienionych w załączniku kryteriów dotyczących pojemników na żywność, decydującą rolę odgrywa to, czy istnieje tendencja do pozostawiania go w miejscach do tego nieprzeznaczonych – z uwagi na jego pojemność lub rozmiar, w szczególności w przypadku pojemników zawierających pojedyncze porcje żywności”. Motyw 12 preambuły doprecyzowuje, że przykładami pojemników na żywność, których nie należy uznawać za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, są m.in. pojemniki zawierające więcej niż jedną porcję żywności.

Zasada ta nie została wprost powtórzona w przepisach polskiej ustawy. Dokumentacja legislacyjna wskazuje, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska uznaje w tym zakresie za wystarczające odesłanie do wytycznych Komisji. Te zaś potwierdzają wyłączenie pojemników zawierających więcej niż jedną porcję żywności.

Zatem pomimo braku bezpośredniego wyłączenia sformułowanie „jednorazowego użytku” powinno być interpretowane w sposób zgodny z treścią dyrektywy, a więc jako nieobejmujące opakowań zawierających więcej niż jedną porcję żywności.

W przypadku sprzedaży owoców odpowiedź zależy zatem od wielkości pojemnika. Jeżeli pudełko zawiera np. sześć brzoskwiń, to racjonalne będzie założenie, że jest to więcej niż jedna porcja, i w takim przypadku opłata nie powinna być wymagana.

9.W ramach działalności garmażeryjnej oferuję klientom m.in. pierogi, krokiety, paszteciki z mięsem. Czy pojemniki z takimi daniami podlegają opłacie konsumenckiej, gdy potrawy są sprzedawane na zimno?

Jak już wcześniej wspomniano, opłatę konsumencką pobiera się w przypadku pojemników na żywność, która jest:

• przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
• zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika,
• gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie.

Wytyczne Komisji doprecyzowują, że przez dalszą obróbkę rozumie się w szczególności smażenie, grillowanie, pieczenie, podgrzewanie w kuchence mikrofalowej oraz opiekanie. Za wymagającą obróbki uznaje się także żywność wymagającą dodatku przypraw, zimnej lub gorącej wody lub innych płynów, w tym mleka – co dotyczy np. płatków zbożowych i zup w proszku. Pojęcie obróbki nie obejmuje natomiast mycia, obierania lub krojenia owoców i warzyw.

Wolno przyjąć, że podana przykładowa żywność nie jest przeznaczona do spożywania na zimno i wymaga podgrzania przed podaniem. W takiej sytuacji, zgodnie z wytycznymi Komisji, opłata nie powinna być pobierana.

10.Produkuję nawilżane chusteczki higieniczne na zlecenie jednego odbiorcy. Opakowania chusteczek są oznakowane jego nazwą i logo. Kto w takim przypadku jest odpowiedzialny za odprowadzanie opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów oraz za finansowanie kampanii edukacyjnych?

Za wypełnianie obowiązków nakładanych ustawą SUP odpowiedzialny jest przedsiębiorca, który importuje produkty, dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów lub wytwarza produkty i wprowadza je do obrotu (z zastrzeżeniem wyłączenia dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność połowową). Ustawa doprecyzowuje jednak, że pojęcie to obejmuje także przedsiębiorcę wprowadzającego do obrotu produkty pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy, lub pod własnym imieniem i nazwiskiem lub nazwą, których to produktów wytworzenie zlecił innemu przedsiębiorcy (art. 2 pkt 9b u.o.p.).

Doprecyzowanie to było odpowiedzią na oczekiwania branży kosmetycznej, postulującej „wyraźne rozróżnienie, iż w tym wypadku obowiązki ustawowe może spełnić wyłącznie ten podmiot, który decyduje o tym, co opakowanie danego produktu ma przedstawiać (zlecający/właściciel marki produktu). Proponowanym rozwiązaniem jest, aby w takiej sytuacji to podmiot zlecający taką produkcję (tzw. produkcja private label) – był objęty obowiązkami z ustawy”.

Zatem w przypadku opisanym w pytaniu odpowiedzialny jest podmiot zlecający.

11.Zamawiam balony z logo mojej firmy na potrzeby wydarzeń promocyjnych, np. jako dekorację stoiska na targach branżowych itp. Czy to oznacza, że powinienem wypełnić jakieś obowiązki wynikające z ustawy SUP?

Tak jak w poprzednim pytaniu, także w tym przypadku, jeżeli przedsiębiorca zleca producentowi wytworzenie produktów oznakowanych jego znakiem towarowym lub nazwą, to zlecający jest odpowiedzialny za realizację obowiązków ustawowych. W takiej sytuacji wymagane będzie uiszczenie opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów oraz finansowanie kampanii edukacyjnych, a także wypełnienie powiązanych z tym obowiązków rejestrowych, ewidencyjnych i sprawozdawczych. Warto przy tym wspomnieć, że pewne pole do manewru może dawać sformułowanie „zlecenie wytworzenia produktów”. Jeżeli usługodawca ogranicza się do wykonania nadruku na balonach nabytych wcześniej hurtem z innego źródła, to opłaty od tych balonów powinny być odprowadzone wcześniej i ich ponowne uiszczenie nie znajdowałoby uzasadnienia.

Kluczowe znaczenie będzie miało każdorazowo jednoznaczne określenie zakresu usługi w umowie oraz upewnienie się, że wszystkie zainteresowane podmioty mają jasność co do tego, który z nich wypełnia obowiązki ustawowe.

12.Prowadzę sklep internetowy, w którym oferuję różnego rodzaju towary, w tym balony, nabywane od krajowego producenta. Balony nie są oznakowane moją nazwą ani moim logo. Co to dla mnie oznacza, jeśli chodzi o wypełnienie ustawowych obowiązków?

Obowiązkom podlega pierwsze dostarczenie produktu na terytorium kraju w ramach działalności gospodarczej, odpłatne albo nieodpłatne, do celów dystrybucji, konsumpcji, stosowania lub użytkowania, w tym na potrzeby własne (art. 2 pkt 9a u.o.p.). Jeżeli balony zostały nabyte od krajowego producenta, to oznacza, że już na tym etapie zostały wprowadzone do obrotu. A zatem dalszy dystrybutor nie podlega obowiązkom ustawowym.

Dystrybutor może jednak spełniać definicję „producenta”, jeżeli zajmuje się zawodowo w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej sprzedażą produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, napełnionych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych lub narzędzi połowowych zawierających tworzywa sztuczne bezpośrednio prywatnym gospodarstwom domowym lub użytkownikom niebędącym prywatnymi gospodarstwami domowymi za pomocą umów zawieranych na odległość (art. 2 pkt 9d lit. b u.o.p.). Oznacza to, że taki dystrybutor ma obowiązek wyznaczyć upoważnionego przedstawiciela w państwie członkowskim, do którego sprzedaje swoje produkty, a który będzie odpowiedzialny za wypełnianie jego obowiązków względem prawa krajowego państwa dostawy (art. 8c ust. 1 u.o.p.). Wyznaczenie następuje przez zawarcie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 8c ust. 2 u.o.p.).

13.Jestem właścicielem hurtowni. Mam na stanie kubki do napojów, które nie mają oznakowania wymaganego przez ustawę SUP. Jak długo będę mógł oferować je klientom?

Produkty wprowadzone do obrotu przed 24 maja 2023 r. mogą być sprzedawane albo przekazywane nieodpłatnie nabywcom na terytorium kraju lub wykorzystane na użytek własny do wyczerpania zapasów tych produktów i wyrobów (art. 12 ust. 1 i 2 ustawy SUP). Nie przewidziano tu daty końcowej.

W przypadku produktów wyprodukowanych w Polsce wprowadzenie do obrotu następuje w dniu wydania produktu z magazynu albo przekazania go osobie trzeciej. Jeśli natomiast chodzi o towary z zagranicy – we wcześniejszym z dni: wystawienia faktury (na terenie UE) albo dokumentu celnego (spoza UE) lub faktycznego przywozu na terytorium Polski (art. 2a u.o.p.). Kluczowe znaczenie będzie zatem miała zdolność wykazania, że tak określony dzień wprowadzenia do obrotu zalegających produktów przypadł przed 24 maja 2023 r.

14.Importuję i sprzedaję w hurcie artykuły higieniczne, w tym podpaski, tampony i chusteczki dla niemowląt. Mam podpisaną umowę z organizacją odzysku opakowań i co roku płacę tej organizacji za prowadzenie kampanii edukacyjnych. Czy w takiej sytuacji obowiązek edukacyjny z ustawy SUP mam już wypełniony, czy muszę zrobić coś jeszcze?

W przypadku takiego asortymentu przedsiębiorca będzie podlegał pod przepisy ustawy SUP dotyczące prowadzenia kampanii edukacyjnych niezależnie od obowiązków wypełnianych na podstawie innych przepisów.

Kampanie edukacyjne prowadzone przez organizacje odzysku opakowań mają w założeniu służyć poprawie stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie postępowania właśnie z odpadami opakowaniowymi. Część produktów objętych ustawą SUP to po prostu opakowania – pojemniki na żywność i napoje, kubki na napoje, paczki i owijki. W tym zakresie ustawodawca uznał prowadzoną edukację za wystarczającą i w art. 11b ust. 1 pkt 1 u.o.p. wprost wyłączył je z nowych obowiązków. Zostało to zresztą wyraźnie wyjaśnione w uzasadnieniu projektu ustawy (druk sejmowy nr 3009 z 2 lutego 2023 r., s. 15 uzasadnienia).

W pozostałych przypadkach – wyrobów tytoniowych i filtrów do tych wyrobów, nawilżanych chusteczek, balonów do użytku innego niż profesjonalny, lekkich toreb na zakupy, podpasek, tamponów i aplikatorów – obowiązek edukacyjny jest podwójny. Społeczeństwo należy edukować, po pierwsze, o problematyce odpadów po opakowaniu – i ten obowiązek jest już wypełniany; po drugie, także o problematyce odpadów po opakowanym produkcie – i ten obowiązek dopiero wchodzi w życie.

W toku konsultacji projektu ustawy zgłaszane były postulaty umożliwienia zlecania także tych kampanii edukacyjnych organizacjom odzysku. W odpowiedzi ministerstwo wskazywało na brak potrzeby osobnego upoważnienia, gdyż „projektowane przepisy przewidują możliwość wykonywania edukacji przez podmioty zewnętrzne, w tym i przez organizacje odzysku”.

Nie dotyczy to jedynie branży tytoniowej, która obowiązek edukacyjny realizuje wyłącznie w drodze opłaty marszałkowskiej zgodnie z art. 11b ust. 5 u.o.p. ©℗