Zaraz po podjęciu kierunkowej decyzji o rozpoczęciu restrukturyzacji przedsiębiorca staje przed koniecznością wyboru konkretnego postępowania restrukturyzacyjnego.
Ustawodawca zaoferował tutaj cztery możliwości:
- postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU),
- przyspieszone postępowanie układowe (PPU),
- postępowanie układowe (PU),
- postępowanie sanacyjne (PS),
Celem wspólnym i zasadniczym wszystkich jest umożliwienie przedsiębiorcy restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Niemniej jednak droga do tego celu jest różna. Każde z tych postępowań adresowane jest też do innych przypadków, potrzeb i wyzwań jakie stoją przed przedsiębiorcą otwierającympostępowanie restrukturyzacyjne.
/>
Jak wybrać właściwą formę restrukturyzacji?
Kryteria jakie przedsiębiorca powinien wziąć pod uwagę przy wyborze formy restrukturyzacji to w szczególności:
- stopień sformalizowania procedury, który przekłada się także na czas potrzebny zarówno do zainicjowania postępowania restrukturyzacyjnego, jak i do jego przeprowadzenia,
- zdiagnozowane potrzeby co do głębokości restrukturyzacji jaką restrukturyzowany musi przeprowadzić odniesieniu do swojego przedsiębiorstwa,
- zakres ochrony kontraktowej i egzekucyjnej jaka jest mu niezbędna dla realizacji celu restrukturyzacji,
ale także pewne kryteria czysto formalne jak to jaką część zobowiązań restrukturyzowanego stanowią tzw. wierzytelności sporne (czyli wierzytelności kontrahentów restrukturyzowanego, które restrukturyzowany dłużnik kwestionuje).
Dwa pierwsze (PZU i PPU) mogą być zainicjowane jedynie w sytuacji gdy suma wierzytelności spornych restrukturyzowanego znajduje się poniżej progu 15%. Natomiast w przypadku postępowania układowego odwrotnie. Ten próg musi być przekroczony. W przypadku postępowania sanacyjnego ta przesłanka szczególna nie występuje.
Jaki jest stopień sformalizowania i czas trwania poszczególnych postępowań?
W tym zakresie bezwzględnie i jednoznacznie odróżnia się od pozostałych pierwsze z w/w postępowań restrukturyzacyjnych tj. postępowanie o zatwierdzenie układu. Co najbardziej charakterystyczne, w pierwszej i zasadniczej fazie jest ono przeprowadzane bez udziału sądu restrukturyzacyjnego. Przedmiotowe postępowanie umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika (wspieranego przez doradcę restrukturyzacyjnego pełniącego rolę tzw. nadzorcy układu). Rola sądu restrukturyzacyjnego realizuje się dopiero na etapie zatwierdzenia zawartego przez dłużnika układu z wierzycielami.
PZU przewidziane jest jako postępowanie stosunkowo krótkie. Co więcej wprowadzony został sztywny, ograniczony ustawowo czas na jego przeprowadzenie (cztery miesiące).
Pozostałe trzy postępowania restrukturyzacyjne są bardziej sformalizowane i trwają odpowiednio dłużej. Przede wszystkim inicjowane są one w odmienny sposób. Wymagają rozpoznania przez sąd restrukturyzacyjny wniosku dłużnika o otwarcie postępowanie. Sąd rozstrzygając wniosek pozytywnie wydaje postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Od wydania którego rozpoczyna się dopiero właściwe postępowanie restrukturyzacyjne i powstają pozytywne dla dłużnika skutki otwarcia restrukturyzacji (w tym ochrona przed egzekucjami i zakaz bądź ograniczenie wypowiadania dłużnikowi kluczowych dla niego umów).
Dlaczego istotne jest zdiagnozowanie potrzeb co do głębokości koniecznej restrukturyzacji?
Z punktu widzenia rzeczywistej realizacji celu restrukturyzacji przedsiębiorca musi ocenić, czy wystarczającym środkami w jego sytuacji będzie zmniejszenie skali zadłużenia i odmienne określenie terminów płatności w drodze układu z wierzycielami (redukcja wysokości wierzytelności i ustalenie nowego harmonogramu spłaty). Czy też konieczne są dodatkowe działania. W tym drugim przypadku naprzeciw wychodzi postępowanie sanacyjne i możliwość zastosowania przewidzianych w nim wyjątkowych instrumentów prawnych (których brak w regulacjach prawnych dotyczących innych postępowań restrukturyzacyjnych). W ramach tego postępowania, restrukturyzacja może obejmować także:
- możliwość odstąpienia od niekorzystnych dla dłużnika umów,
- możliwość dostosowania poziomu zatrudnienia do potrzeb z wykorzystaniem uprawnień przysługujących wcześniej syndykowi w postępowaniu upadłościowym,
- możliwość sprzedaży zbędnych składników majątkowych ze skutkiem sprzedaży egzekucyjnej
Celem tych działań ma być istotna poprawa sytuacji ekonomicznej restrukturyzowanego, na tyle aby mógł wykonać układ lub zaproponować w ramach propozycji układowych bardziej korzystne warunki spłaty zobowiązań, w celu uzyskania ich poparcia dla zawarcia układu.
Które postępowanie jest najbardziej efektywne?
Gdyby kierować się statystykami i przyjąć, że popularność danego postępowania świadczy docenieniu przez przedsiębiorców jego efektywności, werdykt jednoznacznie wskazywałby na postępowanie o zatwierdzenie układu. W 2022 roku z 2379 zainicjowanych postępowań restrukturyzacyjnych, 90% stanowiły PZU) W 2023 roku ten trend się utrzymuje. Niemniej jednak błędnym byłoby założenie, że ta forma restrukturyzacji – choć ma wiele zalet – jest dobra dla wszystkich. Wiele zależy tutaj od stopnia głębokości restrukturyzacji, jaka musi być dokonana aby trwale przywrócić rentowność przedsiębiorstwa restrukturyzowanego. W wielu przypadkach aby zrealizować cel restrukturyzacji i osiągnąć trwałe, stabilne jej efekty, należy wybrać inną niż PZU ścieżkę przeprowadzenia restrukturyzacji.