Jako firma będąca przewoźnikiem w transporcie drogowym krajowym i międzynarodowym towarów ponosimy ryzyko wystąpienia szkód w towarze w trakcie wykonywanych przewozów. Często nie wynikają one z naszej winy, ale są wynikiem okoliczności, na które nie mamy wpływu. Czy możemy się wtedy uchylić od odpowiedzialności? Autorem tekstu jest Marek Wiera, adwokat, WIERA LEJAWA Kancelaria Adwokacko -Radcowska sp.p.
W transporcie międzynarodowym przepisy o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów zwane Konwencją CMR wprowadzają ogólną zasadę odpowiedzialności przewoźnika za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem. Przewoźnik może uchylić się od tej odpowiedzialności, wykazując brak swojej winy lub udowadniając, że szkoda wynikła z wad tkwiących w towarze. Może też powoływać się na wystąpienie okoliczności, których nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. Jednak w przypadku, gdy przewoźnik co do zasady nie jest w stanie wykazać braku odpowiedzialności za zaginięcie lub uszkodzenie towaru, istotną kwestią jest ustalenie, do jakich kwot w ogóle odpowiada.
Przepisy Konwencji CMR nakazują obliczyć odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. A zatem bez znaczenia dla ustalenia wartości szkody jest cena towaru w miejscu przeznaczenia. Cenę określa się według ceny giełdowej lub ‒ w razie jej braku ‒ według bieżącej ceny rynkowej. Gdy brak jest jednej i drugiej, wówczas jest ustalana według wartości towarów tego samego rodzaju i jakości. Należy zaznaczyć, że ceną rynkową jest ta, za którą dowolny podmiot może nabyć właśnie takie towary. Nie uwzględnia się potencjalnych upustów i rabatów, jakie nabywca może uzyskać od zbywcy. Cenę określa się z uwzględnieniem szczebla obrotu, na którym występuje podmiot domagający się odszkodowania. A zatem jeśli jest hurtownikiem, to należy brać pod uwagę ceny występujące w obrocie hurtowym. Dla konsumenta w grę wchodzi cena detaliczna.
Wysokość odszkodowania nie może przekroczyć 8,33 SDR za 1 kg brakującej wagi brutto zaginionego towaru. Przez wagę brutto należy rozumieć towar wraz z opakowaniem. Z kolei SDR (ang. special drawing rights, specjalne prawa ciągnienia) to międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego, której wartość jest wyznaczana na podstawie koszyka walutowego, składającego się obecnie w odpowiednich proporcjach z dolara, euro, juana, jena i funta szterlinga (na 2 grudnia 2022 r. kurs SDR wg NBP wyniósł 5,9195 zł).
W praktyce często pojawiają się spory dotyczące wagi towaru, która została zadeklarowana w liście przewozowym – niejednokrotnie ulega ona zawyżeniu lub zaniżeniu. Niemniej jednak przewoźnik odpowiada wyłącznie w granicach rzeczywistej wagi towaru, nie większej jednak niż zadeklarowana w liście przewozowym. Wyjątkiem są przypadki, gdy przewoźnik nie dokonał sprawdzenia wagi brutto wbrew obowiązkowi lub też z łatwością mógł stwierdzić zaniżenie wagi.
A co w przypadku uszkodzenia przesyłki? Wówczas przewoźnik płaci kwotę, o którą obniżyła się wartość towaru, stosując kolejno albo cenę giełdową, albo rynkową, albo zwykłą dla towarów tego samego rodzaju i jakości. Tutaj nie jest stosowany limit wartości 8,33 SDR za 1 kg brakującej wagi brutto towaru. Jednak gdy uszkodzeniu uległa cała przesyłka, to odszkodowanie nie może być wyższe od kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki. Z kolei, w sytuacji gdy uszkwodzeniu ulega część przesyłki, odszkodowanie nie może być wyższe od kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia uszkodzonej części.
Omawiane limity wysokości odszkodowania mają charakter minimalny. Nie jest dopuszczalne ich obniżenie w umowach z nadawcami. Jednak w przypadku złożenia przez nadawcę przesyłki za dodatkową umówioną opłatą w liście przewozowym deklaracji wartości towaru możliwe jest wskazanie wartości wyższej lub niższej od limitów określonych w przepisach Konwencji CMR.
Wszystkie limity odpowiedzialności przewoźnika nie znajdują zastosowania, w przypadku gdy szkoda nastąpiła z jego winy umyślnej lub jest następstwem rażącego niedbalstwa. ©℗
Podstawa prawna
• Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i Protokół podpisania sporządzone w Genewie 19 maja 1956 r. (Dz.U. z 1962 r. nr 49, poz. 238)