Tarcza prawna. Uproszczenia w postępowaniach administracyjnych ważne nie tylko dla przedsiębiorców

Uproszczenie procedur administracyjnych, przyspieszenie wydawania decyzji, likwidacja obciążeń regulacyjnych, które są niekorzystne z punktu widzenia obywateli lub utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej - to główne zadania tarczy prawnej, czyli ustawy z 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. poz. 2185).

I choć pakiet trudno nazwać rewolucją, to niewątpliwie jest on obszerny, co sprawia, że będzie miał istotny wkład w proces zmiany polskiego prawa, tak aby obywatele i przedsiębiorcy mogli załatwiać swoje sprawy szybciej i prościej, bez zbędnego formalizmu.

W tym celu tarcza przewiduje m.in. szersze wykorzystanie postępowania uproszczonego. Przypomnijmy, że w porównaniu z tradycyjnym trybem jest ono szybsze, jako że postępowanie dowodowe w tym trybie ogranicza się w zasadzie do dowodów zgłoszonych przez stronę w chwili wszczęcia postępowania. W uproszczonym postępowaniu załatwiane będzie m.in. wydanie koncesji na hurtowy obrót alkoholem, nadanie uprawnień przewodnika górskiego, wpis do rejestru znaków imiennych, uzyskanie książeczek żeglarskich, uzyskanie licencji połowowych, potwierdzanie uprawnień marynarskich. Z kolei w postępowaniu jednoinstancyjnym (a więc bez możliwości odwołania się do drugiej instancji) załatwiane będą m.in. sprawy o nabycie uprawnień rzeczoznawcy jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, o zatwierdzanie tabel wynagrodzeń dla organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, o określenie wysokości wpłat na rzecz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej czy o przekwalifikowanie rodzaju złóż kopalin.

Ponadto w szerszym niż do tej pory stopniu ma być wykorzystywana instytucja milczącego załatwienia sprawy, m.in. przy uzyskiwaniu zgody ministra właściwego do spraw kultury fizycznej na zawarcie umowy dotyczącej utworzenia ligi zawodowej czy przy zatwierdzaniu przez niego statutu polskiego związku sportowego.

Tarcza prawna. Senat wprowadził poprawki do ustawy ws. uproszczenia procedur dla przedsiębiorców

Najwięcej zmian wiąże się z elektronizacją procedur. Szczególnie dużo kontrowersji budziła kwestia elektronizacji sprawozdawczości fundacji - roczne sprawozdania będą składane wyłącznie na elektronicznym formularzu, co więcej ‒ zostanie określony jego jednolity wzór. Z kolei dla rzeszy przedsiębiorców istotna może być dalsza elektronizacja składania wniosków, np. o wydanie pozwolenia wodnoprawnego czy oceny wodnoprawnej. Będzie je można składać nie tylko na papierze jak dotychczas, lecz także w formie elektronicznej. Z kolei dla szerokiego kręgu obywateli istotne może być wprowadzenie elektronicznego wniosku w sprawie zezwolenia na wycinkę drzewa; tym bardziej że będzie on wkrótce jednakowy w całym kraju.

Przy okazji wprowadzono wiele zmian w innych ustawach, które rozwiązują różnorodne aktualne problemy. Do najważniejszych należą zmiany w prawie zamówień publicznych, które mają ułatwiać waloryzację umów o zamówienie publiczne.

Większość rozwiązań wejdzie w życie już 10 listopada, choć są i takie, dla których przewidziano dłuższe vacatio legis.

Ułatwienia nie tylko dla firm i obywateli, lecz także dla administracji

Przyjęte w ramach tarczy prawnej rozwiązania mają wpłynąć na przyspieszenie wydawania decyzji i usprawnienie postępowań administracyjnych. Między innymi poszerzono stosowanie uproszczonego postępowania, milczącego załatwienia sprawy, jednoinstancyjności, elektronizacji, ograniczono liczbę dokumentów, kopii i załączników

Mianem tarczy prawnej określana jest ustawa z 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. poz. 2185). Nowelizuje ona ponad 40 ustaw. Jest to już kolejna odsłona tarczy dla przedsiębiorców i wszystkich obywateli - a w ocenie rządu przyjęte rozwiązania mają sprawić, że obywatele będą szybciej otrzymywali decyzje i będą one szybciej podejmowane w ramach postępowań.

Element większej reformy

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu tarczy przedłożonego sejmowi, akt ten jest efektem kilkumiesięcznej pracy przedstawicieli Ministerstwa Rozwoju i Technologii we współpracy z innymi resortami oraz przedstawicielami przedsiębiorców z różnych branż. Przy tym wszystkim stanowi realizację jednego z kamieni milowych w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności (w komponencie A - Odporność i konkurencyjność gospodarki, zapisanym w ramach reformy A.1.2 KPO „Dalsze ograniczenia obciążeń regulacyjnych i administracyjnych [kontynuacja kompleksowej reformy prawa gospodarczego]”).

Rozwiązania przewidziane w tarczy prawnej uwzględniają również wyniki przeglądu dokonanego przez Międzyresortowy zespół do spraw likwidowania barier administracyjnych i prawnych mających wpływ na funkcjonowanie obywateli i przedsiębiorców, powołany zarządzeniem nr 225 prezesa Rady Ministrów z 30 listopada 2020 r. Przy opracowywaniu projektu wykorzystano wyniki ankiet, które dotyczyły skuteczności nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego, która miała miejsce w 2017 r. Tarcza prawna to w istocie kolejny krok na drodze do reformy postępowania administracyjnego. Pierwszym krokiem była nowelizacja z 2017 r. (ustawa z 17 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego; Dz.U. poz. 935; dalej: nowelizacja k.p.a. z 2017 r., która weszła w życie 1 czerwca 2017 r.). Kluczowe rozwiązania przewidziane przez nowelizację k.p.a. z 2017 r. to postępowanie uproszczone i milczący tryb załatwienia sprawy. Jednak już wówczas było wiadomo, że szersze realne zastosowanie tych korzystnych dla obywateli i przedsiębiorców procedur jest uzależnione od dalszych zmian w poszczególnych aktach prawnych. Ich zastosowanie musi bowiem wynikać wprost z konkretnych regulacji.

Dotychczas w systemie prawa zaledwie w niewielkiej liczbie procedur sprawy są rozstrzygane milcząco lub w postępowaniu uproszczonym. Dlatego konieczny był kolejny krok na rzecz urzeczywistnienia reformy, którym jest właśnie tarcza prawna. Daje ona możliwość załatwienia sprawy w z góry wyznaczonym terminie poprzez milczący tryb w większej niż dotychczas liczbie postępowań. Dodatkowo rozpatrywanie wniosków o wydanie danych rozstrzygnięć przyspieszy postępowanie uproszczone. Kolejnym sposobem, który ma przyspieszyć załatwianie spraw przez urzędy, jest poszerzenie liczby procedur, w których przewiduje się jednoinstancyjność. Taką możliwość również wprowadziła nowelizacja k.p.a. z 2017 r. Teraz zaś tarcza prawna rozszerza tę jednoinstancyjność - w sprawach stosunkowo prostych albo takich, w których w praktyce rzadko zdarzają się odwołania (lub rzadko rozstrzygane są one zgodnie z żądaniem strony).

To nie wszystkie nowości wynikające z tarczy. Przewiduje ona ponadto elektronizację procedur i postępowań administracyjnych. Będzie zatem można złożyć w postaci elektronicznej coroczne sprawozdanie z działalności fundacji czy wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, zgłosić prowadzenie prac na obszarach ochrony przyrody czy też wystąpić o przyznanie świadczeń dla studentów.

Od kiedy tarcza prawna wejdzie w życie?

Tarcza prawna została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 26 października 2022 r. Większość przepisów wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 10 listopada 2022 r. Nieliczne przepisy zaczną obowiązywać trzy miesiące od dnia publikacji, czyli od 27 stycznia 2023 r. Z przepisów przejściowych wynika, że co do zasady nowe przepisy będą miały zastosowanie do spraw rozstrzyganych po wejściu w życie tarczy prawnej. Sprawy wszczęte przed tym dniem będą rozpatrywane według przepisów dotychczasowych.

Więcej możliwości milczącego załatwienia sprawy

Dotychczas w niewielkiej liczbie procedur sprawy były rozstrzygane milcząco. Tarcza prawna wprowadza ten sposób zakończenia postępowania w kolejnych przypadkach

Zacznijmy od przybliżenia instytucji milczącego załatwienia sprawy oraz przypomnienia postępowań, w których jest obecnie stosowana. Instytucja ta uregulowana jest w art. 122a-122h w rozdziale 14a działu II ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: k.p.a.). Mechanizm ten stanowi alternatywę dla klasycznego modelu kończenia postępowania administracyjnego. Ten tryb jest możliwy tylko w sprawach wszczynanych na wniosek. Jest stosowany w ramach postępowania uproszczonego albo samoistnie.

Regulacja kodeksowa ma przy tym charakter ramowy - oznacza to, że podstawę prawną do zastosowania tej instytucji do konkretnych spraw musi stanowić przepis ustawy szczególnej (art. 122a par. 1 k.p.a.). Jako że do tej pory takich szczególnych przepisów nie było wiele, lista regulacji, w których przewidziano milczące załatwienie sprawy, też nie była długa. ramka 1 Dlatego ustawodawca uznał, że zachodzi konieczność jej wydłużenia. W ramach najnowszej tarczy prawnej zwiększył liczbę tych postępowań.

Ramka 1

Co można było już wcześniej

Milczące załatwienie sprawy możliwe było do tej pory w następujących sprawach:

• Zgoda na pozostawienie w pasie drogowym obiektów budowlanych i urządzeń niezwiązanych z gospodarką drogową lub obsługą ruchu, które nie powodują zagrożenia i utrudnień ruchu drogowego i nie zakłócają wykonywania zadań zarządu drogi (art. 38 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1693; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185). Wyrażenie zgody powinno nastąpić w terminie 14 dni od dnia wystąpienia z wnioskiem o jej uzyskanie. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się za wyrażenie zgody. Odmowa wyrażenia zgody następuje w drodze decyzji administracyjnej.

• Przeniesienie praw i obowiązków z zezwolenia na zajęcie pasa drogowego na cele związane z infrastrukturą telekomunikacyjną (art. 40e ustawy o drogach publicznych). Sprawę przeniesienia praw i obowiązków wynikających z zezwolenia, o którym mowa w art. 40 ust. 1 ustawy o drogach publicznych, na cele związane z infrastrukturą telekomunikacyjną uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądania podmiotu występującego z wnioskiem, jeżeli w terminie 30 dni od daty doręczenia wniosku właściwemu organowi organ ten nie wyda decyzji w sprawie przeniesienia praw i obowiązków wynikających z zezwolenia, o którym mowa w art. 40 ust. 1 ustawy o drogach publicznych, na cele związane z infrastrukturą telekomunikacyjną.

• Uzgodnienie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy (art. 53 ust. 4 pkt 9 oraz art. 60 ust. 1 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 503; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185).

• Opiniowanie wykonania obiektu budowlanego przez straż i sanepid (art. 56 ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2206). Niezajęcie stanowiska w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym przez Państwową Inspekcję Sanitarną oraz Państwową Straż Pożarną w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia traktuje się jak niezgłoszenie sprzeciwu lub uwag.

• Opiniowanie wniosku o wydanie zezwolenia na utworzenie i prowadzenie ogrodu botanicznego lub zoologicznego (art. 67 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. - o ochronie przyrody; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 916; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185). Niewyrażenie opinii przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska właściwego ze względu na miejsce położenia ogrodu botanicznego lub zoologicznego oraz przez organizację zrzeszającą przedstawicieli ogrodów botanicznych lub zoologicznych w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie zezwolenia na utworzenie i prowadzenie ogrodu botanicznego lub zoologicznego uznaje się za opinię pozytywną.

• Opiniowanie projektu wojewódzkiego planu gospodarki odpadami (art. 36 ustawy o odpadach). Brak zaopiniowania w terminie miesiąca projektu wojewódzkiego planu gospodarki odpadami przez organy wykonawcze gmin, organy wykonawcze związków międzygminnych, właściwego dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej oraz ministra właściwego do spraw środowiska skutkuje koniecznością uznania wydania opinii pozytywnej.

Przykład 1

Zgoda urzędu bez decyzji

Adam Nowak zawiadomił powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego o zakończeniu budowy domu jednorodzinnego. Ponieważ PINB w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia nie zgłosił sprzeciwu w drodze decyzji, Adamowi Nowakowi przysługuje uprawnienie do wystąpienia o wydanie zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy.

Przykład 2

Przy imprezach masowych tak się nie da

Marek Kowalski 3 października 2022 r. wystąpił do burmistrza o wydanie zezwolenia na przeprowadzenie imprezy masowej zaplanowanej na 11 listopada 2022 r. Do wniosku załączył wszystkie dokumenty wymagane przepisami ustawy z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1466; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700). Ponieważ po miesiącu od dnia złożenia wniosku i co najmniej 7 dni przed planowanym terminem przeprowadzenia imprezy - wskazanym w art. 29 ust. 1 ww. ustawy - burmistrz nie wydał zezwolenia, Marek Kowalski na podstawie art. 122a par. 2 pkt 1 k.p.a. wystąpił o wydanie zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy. Włodarz w drodze postanowienia odmówił wydania tego dokumentu, wskazując, że ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych nie przewiduje trybu milczącego załatwienia sprawy.

Podstawowym terminem milczącego załatwienia sprawy jest miesiąc, licząc od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi. Przepisy szczególne mogą natomiast określać inne terminy (np. trzymiesięczny w przypadku uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny, stosownie do postanowień ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 699; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2127).

Dwie formy

Regulacja milczącego załatwienia sprawy występuje w dwóch zbliżonych formach:

pasywnej, tj. milczącego zakończenia postępowania (art. 122a par. 2 pkt 1 k.p.a.),
aktywnej, tj. milczącej zgody, polegającej na braku sprzeciwu organu wnoszonego w drodze decyzji w określonym terminie (art. 122a par. 2 pkt 2 k.p.a.).

▶ Zakończenie postępowania. Milczące zakończenie postępowania jest środkiem przeciwdziałającym bezczynności organu, której można uniknąć przez wydanie aktu administracyjnego w terminach przewidzianych prawem. Wprowadza ono fikcję pozytywnego załatwienia sprawy, ponieważ milczenie organu po upływie przewidzianego terminu uznaje się za załatwienie sprawy w sposób w całości uwzględniający żądanie strony. Tym samym organ rozpatrujący sprawę w procedurze, do której wprowadzono instytucję milczącego zakończenia postępowania, co do zasady jest zobligowany do działania - rozstrzygania spraw w drodze postanowienia albo decyzji. Milczenie organu w takich przypadkach należy ocenić negatywnie jako przejaw jego opieszałości. W efekcie milczące zakończenie postępowania przybiera formę sankcji za nieterminowe działanie. Fakt, że organ w takich przypadkach powinien wydawać rozstrzygnięcia kończące sprawę, implikuje charakter spraw rozstrzyganych w tym trybie. Jeżeli w danych postępowaniach organ często wydaje decyzje wprawdzie pozytywne dla stron, ale nieuwzględniające w pełni zakresu ich żądań, to takie kategorie spraw nie mogą być rozstrzygane w formie milczącego zakończenia postępowania.

▶ Dorozumiana zgoda. Milcząca zgoda jest świadomym aktem woli organu administracji, stanowiącym jego aprobatę dla załatwienia sprawy w sposób przedstawiony we wniosku. W przypadku postępowania z zastosowaniem milczącej zgody organ nie ma możliwości częściowego uwzględnienia żądań strony. To swoista sytuacja zero-jedynkowa, w której organ albo akceptuje całość żądań strony, albo wnosi sprzeciw w formie decyzji. Jeżeli konkretne postępowanie charakteryzuje się tym, że organ wyraża pełną aprobatę dla wniesionego żądania albo je neguje, to tym samym przypadki połowicznego uwzględnienia żądań strony raczej się nie zdarzają. Forma milczącej zgody jest więc adekwatna dla takiej procedury.

Ważne! Osoba, której sprawa została milcząco załatwiona, w każdym czasie może złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy. Zaświadczenie jest wydawane w formie postanowienia i zawiera przede wszystkim treść rozstrzygnięcia sprawy załatwionej milcząco i datę milczącego załatwienia sprawy (art. 122f k.p.a.). Zaświadczenie należy doręczyć nie tylko wnioskodawcy, lecz także wszystkim innym stronom w sprawie, która została załatwiona milcząco.

co nowego

W toku prac nad projektem tarczy prawnej Ministerstwo Rozwoju i Technologii wraz z innymi resortami zidentyfikowało liczne ograniczenia administracyjne i prawne, które niekorzystnie oddziałują na kontakty obywateli z urzędami oraz krępują działalność gospodarczą. W efekcie wprowadzono wiele zmian, których efektem ma być szybsze i sprawniejsze załatwianie formalności. Należą do nich:

▶ Zatwierdzanie biegłego rewidenta przez podmioty obsługujące lotniska. Milczące załatwienie sprawy możliwe stanie się przy zatwierdzeniu biegłego rewidenta kontrolującego realizację obowiązków przez podmioty świadczące usługi obsługi naziemnej w większych portach lotniczych. Tarcza prawna włącza bowiem milczące załatwienie sprawy do ustawy z 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1235; ost.zm. Dz.U. poz. 1846; dalej: p.l.). Zgodnie z art. 178 ust. 1 pkt 2 p.l. w przypadku, gdy usługi określone w art. 176 p.l., tj. usługi obsługi naziemnej, są świadczone w porcie lotniczym (w którym roczna wielkość ruchu wynosi co najmniej 2 mln pasażerów lub 50 tys. ton towarów) i są one wykonywane przez zarządzającego lotniskiem, agenta obsługi naziemnej lub przewoźnika lotniczego, to podmioty te są obowiązane prowadzić odrębną rachunkowość dotyczącą działalności w zakresie obsługi naziemnej. Obowiązek ten wynika z art. 4 ust. 1 dyrektywy Rady 96/67/WE z 15 października 1996 r. w sprawie dostępu do rynku usług obsługi naziemnej w portach lotniczych Wspólnoty (Dz.Urz. WE z 1996 r. L 272, s. 36) i ma służyć finansowemu rozdzieleniu obsługi naziemnej od innych rodzajów działalności gospodarczej. Z kolei zgodnie z art. 178 ust. 2 p.l. w przypadku, gdy obsługę naziemną wykonuje zarządzający lotniskiem, jest on ponadto obowiązany nie subwencjonować działalności związanej z obsługą naziemną z wpływów, które osiąga z pełnienia funkcji zarządzającego lotniskiem. Realizację tych obowiązków ma sprawdzić biegły rewident. Biegłego rewidenta zatwierdza zaś w drodze decyzji administracyjnej prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego na wniosek podmiotu kontrolowanego. I tu najnowsza tarcza prawna przewiduje milczące załatwienie sprawy. Otóż zgodnie z dodanym ust. 4 w art. 178 p.l. „sprawę zatwierdzenia biegłego rewidenta, o której mowa w ust. 3, uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie podmiotu kontrolowanego występującego z wnioskiem, jeżeli w terminie 14 dni od daty doręczenia wniosku Prezes Urzędu nie wyda decyzji albo postanowienia, o których mowa w art. 122a par. 2 pkt 1 k.p.a.”.

▶ Zatwierdzenie prawa do wydawania świadectw potwierdzających właściwości lecznicze. Minister zdrowia uprawnia jednostki do potwierdzenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu. Jednostki te wydają gminie świadectwo dokumentujące potwierdzenie właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu. Przy czym odmowa udzielenia prawa do wydawania świadectw oraz jego cofnięcie przez ministra następuje w drodze decyzji administracyjnej. Tarcza prawna w dodanym ust. 4b do art. 37 ustawy z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1301; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185) wskazała, że „sprawę udzielenia prawa do wydawania świadectw, uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie jednostki ubiegającej się o to prawo, jeżeli w terminie 30 dni od daty doręczenia wniosku minister właściwy do spraw zdrowia nie wyda decyzji albo postanowienia, o których mowa w art. 122a par. 2 pkt 1 k.p.a.”.

▶ Zgoda na zawarcie umowy dotyczącej utworzenia ligi zawodowej. Tarcza prawna dokonała zmian w ustawie z 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1599; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.s.) w zakresie m.in. uzgodnienia umowy ustalającej zasady działania ligi zawodowej między polskim związkiem sportowym a spółką zarządzającą ligą. Przypomnijmy bowiem, że w sporcie, w którym współzawodnictwo jest organizowane w formie rozgrywek ligowych, polski związek sportowy może utworzyć ligę zawodową. Jeśli ponad połowa klubów sportowych biorących udział w rozgrywkach ligowych w najwyższej klasie rozgrywkowej w danym sporcie działa w formie spółek akcyjnych, to polski związek sportowy jest obowiązany utworzyć ligę zawodową. Liga ta jest zarządzana przez osobę prawną działającą w formie spółki kapitałowej. Zasady jej funkcjonowania są ustalane w umowie zawartej między polskim związkiem sportowym a spółką nią zarządzającą. Umowa powinna zawierać w szczególności postanowienia gwarantujące realizację praw polskiego związku sportowego oraz jego udział w przychodach związanych z zarządzaniem ligą zawodową. Zawarcie umowy następuje po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw kultury fizycznej. Minister odmawia wyrażenia zgody na zawarcie umowy w przypadku stwierdzenia niezgodności jej postanowień z przepisami prawa. Wyrażenie zgody na zawarcie umowy oraz odmowa jej wyrażenia następują w drodze decyzji. W myśl najnowszej zmiany sprawę wyrażenia zgody na zawarcie umowy uznawać się będzie za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie stron, jeżeli w terminie 30 dni od daty doręczenia wniosku minister właściwy do spraw kultury fizycznej nie wyda decyzji albo postanowienia, o których mowa w art. 122a par. 2 pkt 1 k.p.a.

▶ Zatwierdzenie statutu polskiego związku sportowego oraz jego zmiany. Druga zmiana w ustawie o sporcie również dotyczy kwestii istotnej dla środowisk sportowych. Zatwierdzanie statutu oraz zmian w statucie jest jednym z kluczowych uprawnień, jakie przysługuje ministrowi właściwemu do spraw kultury fizycznej w stosunku do polskich związków sportowych. Statut jest bowiem podstawowym aktem prawa wewnętrznego związków sportowych i wszelkich innych stowarzyszeń, a wszelkie jego zmiany powinny wymagać zgody ministra właściwego ds. kultury fizycznej. Tarcza prawna w dodanym ust. 4 art. 21 u.s. stwierdziła, że sprawę zatwierdzenia statutu polskiego związku sportowego oraz jego zmiany uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie polskiego związku sportowego, jeżeli w terminie 30 dni od daty doręczenia wniosku minister właściwy do spraw kultury fizycznej nie wyda decyzji albo postanowienia, o których mowa w art. 122a par. 2 pkt 1 k.p.a.

• Od jakiego momentu sprawa jest milcząco załatwiona?

O milczącym załatwieniu sprawy możemy mówić wtedy, gdy organ nie wyda decyzji, postanowienia albo nie wniesie sprzeciwu. W praktyce oznacza to, że wnioskodawca musi poczekać kilka dni po upływie terminu na wydanie decyzji lub wniesienia sprzeciwu na uznanie, że sprawa została milcząca załatwiona. Stosownie bowiem do art. 122b k.p.a. za dzień wydania decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie albo wniesienia sprzeciwu uznaje się dzień:

nadania sprzeciwu, decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1113);
doręczenia za pokwitowaniem sprzeciwu, decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przez pracowników organu administracji publicznej lub inne upoważnione osoby;
wprowadzenia sprzeciwu, decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie do systemu teleinformatycznego.

• Milczące załatwienie sprawy następuje z mocy prawa, ale jaki dokument to poświadcza?

Wystąpienie przesłanek milczącego załatwienia sprawy może budzić u strony wątpliwości, czy z mocy prawa nastąpił już skutek prawny milczącego załatwienia sprawy. Wątpliwości te usuwa sporządzona przez organ administracji publicznej adnotacja zamieszczona w aktach sprawy. Dla strony adnotacja nie jest uzewnętrzniona, ale jest dostępna. Pewność co do rozstrzygnięcia gwarantuje stronie zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy wydane w formie postanowienia. Zgodnie z art. 122f k.p.a. na wniosek strony organ administracji publicznej wydaje w drodze postanowienia zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy albo odmawia wydania takiego zaświadczenia.

Zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy zawiera:

oznaczenie organu administracji publicznej i strony lub stron postępowania,
datę wydania zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy,
powołanie podstawy prawnej,
treść rozstrzygnięcia sprawy załatwionej milcząco,
datę milczącego załatwienia sprawy,
pouczenie o możliwości wniesienia zażalenia,
podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania zaświadczenia, a jeżeli zaświadczenie zostało wydane w formie dokumentu elektronicznego - kwalifikowany podpis elektroniczny.

Jeżeli sprawa została załatwiona milcząco i jedna ze stron składa wniosek o wydanie zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy, to organ jest zobowiązany do doręczenia zaświadczenia wszystkim stronom. Na organie nie ciąży taki obowiązek, jeżeli odmawia wydania takiego zaświadczenia.

• Czy milczące załatwienie sprawy podlega zaskarżeniu?

Milczące załatwienie sprawy nie podlega zaskarżeniu na ogólnych zasadach k.p.a. ani w drodze skargi do sądu administracyjnego. W tym przypadku nie ma bowiem decyzji czy innego aktu lub czynności, które mogłyby stać się przedmiotem postępowania odwoławczego albo kontroli sądu administracyjnego. Niemniej jednak dopuszcza się możliwość kwestionowania takiego sposobu załatwienia sprawy w trybach nadzwyczajnych. Przepisy regulujące tryby nadzwyczajne postępowania administracyjnego znajdą odpowiednie zastosowanie do spraw załatwionych milcząco. W szczególności w przypadkach, o których mowa w art. 145, art. 154 czy art. 161 k.p.a., właściwy organ będzie mógł - odpowiednio - uchylić lub zmienić rozstrzygnięcie sprawy (które nastąpiło w trybie art. 122a k.p.a.) albo stwierdzić jego nieważność. W tym przypadku trzeba przyjąć, że skutek wydania decyzji ostatecznej powstał w terminie 14 dni od dnia upływu terminu, o którym mowa w art. 122c par. 1 k.p.a.

Postępowanie uproszczone

Nowelizacja wprowadza ten tryb w kolejnych procedurach, m.in. wydania koncesji na hurtowy obrót alkoholem, książeczki żeglarskiej, wpisu do ewidencji zaproszeń cudzoziemców. Są to głównie sprawy stosunkowo proste, w których zazwyczaj występuje jedna strona, postępowanie dowodowe ma nieskomplikowany charakter, a decyzje zapadają na podstawie dokumentów dołączonych przez stronę do wniosku lub na podstawie informacji z publicznych rejestrów

Postępowanie uproszczone to mechanizm pozwalający na szybsze i sprawniejsze załatwianie spraw, które mogą być uznane za proste - chodzi o sprawy nieskomplikowane zarówno dowodowo, jak i w związku z ich materią. Uproszczony sposób załatwiania pozwala na wydanie rozstrzygnięcia bez zastosowania wszystkich reguł procedury zasadniczej. Przepisy wprowadzające ten model załatwiania spraw administracyjnych (zawarto je w dziale II rozdziale 14 k.p.a.) mają charakter blankietowy. Oznacza to, że organ administracji publicznej w trybie uproszczonym może załatwić sprawę, jeśli przepis szczególny będzie tak stanowił (art. 163b par. 1 k.p.a.).

- Ogólne przepisy regulujące sposób działania w ramach administracyjnych postępowań uproszczonych funkcjonują w k.p.a. od 1 czerwca 2017 r., ale sama regulacja kodeksowa nie jest wystarczająca do praktycznego zastosowania tego łatwiejszego trybu procedowania - wyjaśnia Karol Kupień, radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu. Dodaje, że do takiego działania konieczna jest jeszcze ingerencja ustawodawcy w danej ustawie materialnego prawa administracyjnego, która reguluje konkretne postępowanie administracyjne - to właśnie w takich ustawach konieczne jest wskazanie, że do jego prowadzenia stosuje się procedurę uproszczoną. Prawnik wyjaśnia, że ustawodawca, mimo że od ponad pięciu lat dysponuje przepisami ogólnymi, do tej pory nie decydował się zbyt często na wprowadzanie postępowania uproszczonego do ustaw szczególnych. Działanie takie nie do końca jest zrozumiałe, cieszy jednak fakt, że w końcu dostrzeżono ten problem, na co wskazano wprost w uzasadnieniu do projektu tarczy prawnej.

Tarcza prawna znacznie poszerza katalog regulacji, w których postępowania uproszczone będzie miało zastosowanie. Tryb postępowania administracyjnego o charakterze uproszczonym ma poprawić sprawność i szybkość działania organów administracji w określonych kategoriach spraw. Postępowanie uproszczone charakteryzuje się szybkością działania organu, ograniczonym formalizmem czynności, nieobszerną regulacją prawną oraz szeroką dostępnością postępowania dla różnych podmiotów.

Elementy proceduralne

Organ administracji publicznej, do którego został skierowany wniosek o wszczęcie postępowania uproszczonego, jest zobowiązany do ustalenia, czy jest właściwy do jego rozpatrzenia. W razie stwierdzenia niewłaściwości jest zobowiązany do przekazania podania organowi właściwemu. Natomiast po stwierdzeniu swojej właściwości w sprawie organ ocenia wniesione podanie pod kątem zachowania wymogów formalnych, w tym wymagań określonych w przepisach szczególnych, a w razie stwierdzenia braków - podejmuje dalsze czynności w celu ich usunięcia, zgodnie z art. 64 k.p.a. W razie nieuzupełnienia braków, mimo uprzedniego wezwania do tego, a także w przypadku stwierdzenia przez organ, że w podaniu dotyczącym załatwienia sprawy nie wskazano adresu podmiotu wnoszącego, a nie jest możliwe jego ustalenie na podstawie danych, które on posiada - wniosek pozostawia się bez rozpoznania.

Termin załatwienia sprawy

W art. 35 par. 3a k.p.a. został wskazany termin załatwienia sprawy w postępowaniu uproszczonym. Sprawy takie powinny być załatwiane niezwłocznie, nie później niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. Jeżeli uwzględnienie nowych okoliczności powołanych przez stronę w toku postępowania jest istotne dla wyniku tego postępowania, a ich uwzględnienie doprowadzi do jego przedłużenia, to organ administracji publicznej w dalszym ciągu prowadzi postępowanie z pominięciem przepisów rozdziału 14 k.p.a., o czym niezwłocznie informuje stronę (art. 163d k.p.a.).

Artykuł 163b par. 2 k.p.a. wskazuje, że z wnioskiem o wszczęcie postępowania uproszczonego będzie mogła co do zasady wystąpić tylko jedna strona. Odstępstwo od tego będzie unormowane w przepisach szczególnych. W świetle art. 163c k.p.a. podanie w postępowaniu uproszczonym strona będzie mogła wnieść w formie tradycyjnej, jak również na urzędowym formularzu (jeśli taki zostanie wprowadzony w ramach danego postępowania). Wprowadzono możliwość składania podań również z wykorzystaniem formularza w formie elektronicznej. W sprawie wszczętej na skutek podania złożonego z wykorzystaniem urzędowego formularza nie jest dopuszczalne późniejsze zgłaszanie przez stronę nowych żądań (art. 163c par. 4 k.p.a.). ramka 2

Ramka 2

Wymogi podania w formie elektronicznej

Zgodnie z art. 63 par. 3a k.p.a. podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno:

• być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP lub uwierzytelnione w sposób zapewniający możliwość potwierdzenia pochodzenia i integralności weryfikowanych danych w postaci elektronicznej,

• zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru,

• zawierać adres elektroniczny wnoszącego podanie.

Ograniczenia dowodowe

Postępowanie dowodowe w postępowaniu uproszczonym w myśl art. 163e par. 1 k.p.a. jest ograniczone do dowodów przedstawionych przez stronę na etapie wszczęcia postępowania oraz dowodów możliwych do ustalenia przez organ na podstawie danych, którymi organ ten dysponuje. Przepis ten wprowadza istotne ograniczenia zasady prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.) oraz zasady czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10 k.p.a.). Organ rozpatrujący sprawę w postępowaniu uproszczonym jest zwolniony z zawartego w art. 77 par. 1 k.p.a. obowiązku zebrania w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego. Musi on natomiast zebrać dowody możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi dysponuje, oraz rozpatrzyć zebrany materiał dowodowy w wyczerpujący sposób. Okoliczności niepowołane przez stronę w formularzu (który powinien być skonstruowany w sposób pozwalający stronie na łatwe ustalenie zakresu okoliczności podlegających wykazaniu i wymaganych dowodów), a przedstawione przez nią później, organ powinien wziąć pod uwagę tylko wtedy, gdy są one istotne dla wyniku postępowania, a ich uwzględnienie nie doprowadzi do przedłużenia postępowania. Jeśli organ uzna, że przedstawione przez stronę - na etapie późniejszym - okoliczności sprawy są istotne dla wyniku postępowania, a uwzględnienie ich może doprowadzić do przedłużenia postępowania, to dalsze postępowanie powinno być prowadzone w trybie zwykłym, o czym organ informuje stronę niezwłocznie.

Wyłączenie możliwości wypowiedzenia się stron

W postępowaniach uproszczonych wyłączono stosowanie art. 81 k.p.a. (na podstawie art. 163e par. 2 k.p.a.). Skutkiem tego organ przed wydaniem decyzji nie będzie zmuszony uznać jakiegoś faktu dopiero po wypowiedzeniu się strony odnośnie do zebranego materiału dowodowego. Ponadto nie znajdzie zastosowania art. 79a k.p.a., który wiąże się z możliwością składania przez stronę dodatkowych dowodów oraz przywoływania nowych okoliczności (co nie jest dopuszczalne w ramach postępowania uproszczonego).

Zgodnie z art. 163f k.p.a. uzasadnienie decyzji wydanej w postępowaniu uproszczonym może ograniczać się do wskazania faktów, które organ administracji publicznej uznał za udowodnione, oraz przytoczenia przepisów prawa stanowiących podstawę prawną decyzji. Wyłączony zatem jest zasadniczo art. 107 par. 3 k.p.a. Przypomnijmy, że w myśl tego przepisu uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, uzasadnienie prawne zaś musi zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

co nowego

Tarcza prawna nowelizuje stosunkowo szeroki katalog regulacji, do których wprowadza przepisy określające zastosowanie rozdziału 14 działu II k.p.a. Należy zauważyć, że dotyczy jednak ustaw mniej istotnych. Wprowadzone zmiany nie powinny zatem wzbudzać kontrowersji.

Wydanie koncesji na hurtowy obrót alkoholem

W postępowaniu uproszczonym będą wydawane koncesje na obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości do 18 proc. alkoholu albo powyżej 18 proc. alkoholu. W tym celu wprowadzono zmianę w ustawie z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.w.t.p.a.).

Warto zaznaczyć, że omawiane zezwolenia wydają różne organy w zależności od procentu trunku. W przypadku napojów o zawartości powyżej 18 proc. alkoholu jest nim minister właściwy ds. gospodarki, a do wydawania zezwoleń na obrót hurtowy alkoholem poniżej 18 proc. właściwi są marszałkowie województw. Zgodnie z art. 9 ust. 3a u.w.t.p.a. zezwolenia wydawane są na wniosek przedsiębiorcy. ramka 3

Ramka 3

Treść wniosku o koncesję

Wniosek o wydanie zezwolenia na hurtowy obrót alkoholem zawiera:

• oznaczenie przedsiębiorcy,

• siedzibę i adres przedsiębiorcy,

• numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile przedsiębiorca taki numer posiada, oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP),

• adresy magazynów stacjonarnych dostosowanych do przechowywania napojów alkoholowych, o ile przedsiębiorca z takich magazynów korzysta,

• wnioskowany limit - dotyczy wyłącznie wniosku o wydanie zezwolenia na alkohol powyżej 18 proc.,

• wnioskowany termin ważności zezwolenia,

• oświadczenie o wartości sprzedaży napojów alkoholowych w ostatnim roku kalendarzowym o zawartości: do 4,5 proc. alkoholu oraz piwa bądź powyżej 4,5 proc. do 18 proc. alkoholu, z wyjątkiem piwa,

• oświadczenie o posiadaniu tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości w celach przechowywania napojów alkoholowych, których adresy zawarte są w tym wniosku. ©℗

Minister właściwy do spraw gospodarki lub właściwy marszałek województwa może wydać duplikaty zezwoleń w przypadku ich utraty lub zniszczenia. Do wniosku o wydanie zezwoleń należy dołączyć dowód wniesienia opłaty za wydanie zezwolenia.

Cofnięcie koncesji na hurtowy obrót alkoholem

Ustawa zmieniająca ustaliła, że postępowanie uproszczone będzie miało też zastosowanie w procedurze cofnięcia koncesji na hurtowy obrót alkoholem.

Przypomnijmy, że powodem obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia jest:

nieprzestrzeganie ustawowych warunków,
wprowadzenie do obrotu napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł,
popełnienie przestępstwa, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przez osobę odpowiedzialną za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie,
przedstawienie fałszywych danych w oświadczeniu o wartości sprzedaży hurtowej napojów alkoholowych w ostatnim roku kalendarzowym,
orzeczenie wobec przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną albo wobec osoby odpowiedzialnej za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem,
zlecanie przez przedsiębiorcę, na podstawie umów, prowadzenia obrotu hurtowego napojami alkoholowymi innym przedsiębiorcom.

Fakultatywnie zaś zezwolenie może być cofnięte (ale nie musi) w razie np.:

nieprzestrzegania warunku sprzedaży napojów alkoholowych, wymienionych w zezwoleniu, wyłącznie przedsiębiorcom posiadającym zezwolenie na obrót hurtowy tymi napojami lub zezwolenie na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych;
nieprzestrzegania warunku posiadania tytułu prawnego do korzystania ze stacjonarnego magazynu dostosowanego do przechowywania napojów alkoholowych, o ile przedsiębiorca z takiego magazynu korzysta;
nieprzestrzegania warunku zgłaszania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki lub właściwemu marszałkowi województwa zmian stanu faktycznego i prawnego przedsiębiorcy, w stosunku do danych zawartych w zezwoleniu, w terminie 14 dni od dnia powstania zmiany;
powtarzającego się zakłócania porządku publicznego w miejscu obrotu.

Przykład 3

Ograniczone dowodzenie

Policjanci wylegitymowali osobę nietrzeźwą, która wyszła ze sklepu z zakupionym w nim alkoholem. Funkcjonariusze potwierdzili stan nietrzeźwości badaniem z użyciem urządzenia elektronicznego, które wykazało zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu 0,92 mg/I. Wójt z urzędu wszczął postępowanie administracyjne na podstawie wniosku komisariatu policji o cofnięcie zezwolenia właścicielowi sklepu. W toku postępowania przesłuchano świadków, tj. sprzedawczynię, nabywcę alkoholu oraz policjantów z oddziału prewencji policji. Takie dowody są wystarczające, gdyż cofnięcie koncesji następuje w postępowaniu uproszczonym, a w takiej procedurze ograniczono zasadę prawdy obiektywnej. Nie ma konieczności prowadzenia szczegółowego (wyczerpującego) postępowania dowodowego.

Nadanie uprawnień przewodnika górskiego

Kolejną regulacją, w której tarcza prawna przewidziała postępowanie uproszczone, jest ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2211; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.u.h.). Od 10 listopada 2022 r. obowiązywał będzie nowo dodany ust. 1a w art. 28 u.u.h., zgodnie z którym „Do postępowania w sprawie nadania uprawnień przewodnika górskiego stosuje się przepisy działu II rozdziału 14 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2000 i 2185)”. Chodzi właśnie o przepisy o postępowaniu uproszczonym. Jednocześnie w dodanym art. 28 ust. 1b wskazano, że „do postępowania w sprawie nadania uprawnień przewodnika górskiego, o której mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów działu II rozdziału 8a ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego” (chodzi tu o przepisy dotyczące milczącego załatwienia sprawy).

Wprowadzone zmiany mają na celu usprawnienie i odformalizowanie procedury nadania uprawnień przewodnika górskiego. Jak argumentowano w uzasadnieniu do projektu nowelizacji, możliwość uzyskania uprawnień wiąże się z koniecznością spełnienia określonych kryteriów, których weryfikacja ma charakter formalny. Potwierdzenie nadania uprawnień dokumentuje się przez wydanie legitymacji i identyfikatora przewodnika górskiego. Uprawnienia nadaje, odmawia nadania, zawiesza i przywraca oraz cofa w drodze decyzji administracyjnej marszałek województwa właściwy dla miejsca zamieszkania osoby składającej wniosek o nadanie uprawnień w dniu złożenia tego wniosku, a w przypadku nieposiadania miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - marszałek województwa wybrany przez osobę ubiegającą się o te uprawnienia.

Przykład 4

Szybko i bezproblemowo

Paweł Olszewski złożył wniosek do marszałka województwa o nadanie uprawnień przewodnika górskiego. We wniosku powołał się na fakt zdania egzaminu przewodnickiego. Organ nie musi prowadzić wyczerpującego postępowania administracyjnego, bo zdanie egzaminu przewodnickiego potwierdza zasadność nadania Pawłowi Olszewskiemu uprawnień przewodnika górskiego. Marszałek województwa może zatem wydać mu legitymację i identyfikator przewodnika górskiego.

Wpis do rejestru znaków imiennych

Postępowanie uproszczone wprowadzono także w sprawie wpisu znaku imiennego do rejestru znaków imiennych. Chodzi o indywidualny znak rozpoznawczy (inaczej imiennik) identyfikujący jubilera jako wytwórcę biżuterii. Jak wskazano w uzasadnieniu nowelizacji, spełnione są przesłanki określone w dziale II rozdziale 14 k.p.a., które warunkują zastosowanie trybu uproszczonego w ramach rozpatrywanego postępowania. Złożenie wniosku o wpis znaku imiennego do rejestru następuje na formularzu urzędowym określonym w przepisach rozporządzenia ministra rozwoju, pracy i technologii z 29 października 2020 r. w sprawie wzoru formularza wniosku zgłoszenia znaku imiennego do rejestru znaków imiennych (Dz.U. poz. 1954). Strona wnioskująca (przedsiębiorca, osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej) oprócz formularza wniosku przedstawia również projekt graficzny znaku imiennego w chwili wszczęcia postępowania, to jest w momencie złożenia wniosku. Postępowanie o wpis znaku imiennego do rejestru charakteryzuje się szybkością działania organu i ograniczonym do niezbędnego minimum formalizmem czynności podejmowanych w toku postępowania. Poza tym ograniczony jest zakres postępowania dowodowego do złożenia przygotowanego wcześniej wniosku oraz wizerunku graficznego znaku imiennego. Załatwienie sprawy zaczyna się niezwłocznie od dnia wszczęcia postępowania i otrzymania przez organ administracji probierczej formularza wniosku wraz z wizerunkiem graficznym znaku imiennego. ramka 4

Ramka 4

Treść wniosku jubilera o imiennik

Wniosek zgłoszenia znaku imiennego do rejestru zawiera:

• oznaczenie podmiotu dokonującego zgłoszenia znaku imiennego,

• wskazanie adresu do doręczeń lub adresu, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza,

• projekt graficzny znaku imiennego,

• numer identyfikacji podatkowej (NIP) - w przypadku podmiotów i wytwórców, którzy wprowadzają do obrotu biżuterię, o ile taki numer posiadają,

• numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer innego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo - w przypadku wytwórcy niewprowadzającego do obrotu wytwarzanych wyrobów.

Wyjaśnijmy, że rejestr znaków imiennych prowadzą urzędy probiercze. Jubiler projekt swojego imiennika musi zgłosić do rejestracji bezpośrednio do organu probierczego, właściwego według swojej siedziby jako przedsiębiorcy - czyli Okręgowego Urzędu Probierczego w Warszawie lub w Krakowie (te urzędy rejestrują imienniki). Każdy imiennik w rejestrze musi być inny - nie mogą się powtórzyć dwa takie same. Dlatego dopiero po zaakceptowaniu i zarejestrowaniu imiennika jubiler może się nim posługiwać. Imiennik na biżuterii można porównać do podpisu. Identyfikuje on wytwórcę wyrobu jubilerskiego lub podmiot zagraniczny wprowadzający biżuterię do obrotu. Znak imienny i znacznik próby metalu są istotne z punktu widzenia klienta, gdyż w przypadku reklamacji wiadomo, do kogo się zgłosić. Sygnowanie wyrobów imiennikiem jest też zabezpieczeniem dla przedsiębiorcy w razie kontroli z urzędu probierczego.

OPINIA

Karol Kupień, radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu

Ustawodawca nie daje możliwości, by skorzystać z pełni uprawnień

Karol Kupień, radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu / Materiały prasowe

Elementem istotnym z perspektywy procedury uproszczonej jest instytucja milczącego załatwienia sprawy, która z zasady powinna być stosowana łącznie ze wspomnianym postępowaniem uproszczonym, chyba że ustawodawca wyraźnie postanowi inaczej. Na marginesie warto wskazać, że milczące załatwienie sprawy zostało wprowadzone do k.p.a. 1 czerwca 2017 r., a więc wraz z regulacjami dotyczącymi postępowania uproszczonego. To właśnie połączenie procedury uproszczonej z milczącym załatwieniem sprawy jest rozwiązaniem, które z założenia ma kompleksowo upraszczać procedurę administracyjną. W praktyce jednak nierzadko się zdarza, że nie w każdym postępowaniu uproszczonym ustawodawca widzi możliwość milczącego załatwienia sprawy. W takich sytuacjach można powiedzieć, że uproszczenie jest wyłącznie częściowe - i dotyczy to niestety wielu nowych postępowań uproszczonych wprowadzanych omawianą nowelizacją. Tarcza prawna niewątpliwie jest krokiem w dobrą stronę, poszerza bowiem katalog spraw możliwych do załatwianiach w ramach postępowania uproszczonego. Z niewiadomych jednak względów ustawodawca nie daje możliwości, by skorzystać z pełni uprawnień przewidzianych dla tego rodzaju prostszej procedury prowadzenia spraw administracyjnych poprzez wyłączanie w większości przypadków stosowania milczącego załatwienia sprawy.

Potwierdzanie kwalifikacji marynarzy

Uproszczone postępowanie wprowadzono także w sprawach dotyczących wydawania marynarzom dokumentów na ich wniosek. Chodzi o wydawanie:

dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji zawodowych, niezbędnych do zajmowania stanowisk na statku,
dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji niezbędnych do zajmowania stanowisk na jachtach komercyjnych,
świadectw przeszkolenia potwierdzających ukończenie dodatkowego szkolenia w morskich jednostkach edukacyjnych, wymaganego przepisami międzynarodowymi w zakresie gospodarki morskiej,
dokumentów stwierdzających uzyskanie kwalifikacji pilota morskiego lub szczególnych uprawnień pilotowych.

W tym celu zmieniono ustawę z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 515; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185).

Wydawanie książeczek żeglarskich

Tarcza prawna wprowadziła także postępowanie uproszczone do ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1694; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.p.m.). Procedura uproszczona będzie miała zastosowanie w sprawie wydania książeczki żeglarskiej (w tym celu dodano do art. 10 u.p.m. ust. 3 i 4). Przypomnijmy, że książeczkę żeglarską wystawia dyrektor urzędu morskiego (art. 10 ust. 1 u.p.m.). Wprowadzenie trybu uproszczonego argumentowano tym, że w urzędach morskich proces wydawania tych dokumentów jest objęty systemem ISO - wdrożono szczegółowe procedury i instrukcje postępowania, a także standardowe formularze. Sprawy w większości są powtarzalne. Urzędy morskie korzystają z jednego, wspólnego systemu informatycznego, w którym prowadzi się sprawę od przyjęcia wniosku do wygenerowania gotowego dokumentu, przy jednoczesnym rejestrowaniu wszystkich wykonywanych czynności. Termin załatwiania spraw jest z góry określony (wnioskodawca jest informowany w chwili składania wniosku o terminie odbioru dokumentu). Decyzje są wydawane marynarzom jedynie w przypadku odmowy wydania dokumentu lub w przypadku unieważnienia, w pozostałych przypadkach uproszczona decyzja pozostaje w aktach ewidencyjnych sprawy, a wnioskodawca otrzymuje gotowy dokument. Natomiast poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z u.p.m. książeczki żeglarskie wystawia konsul w postępowaniu, o którym mowa w dziale III „Postępowanie przed konsulem” ustawy z 25 czerwca 2015 r. - Prawo konsularne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 823; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583). Aby nie było wątpliwości co do stosowania odpowiednich przepisów, tarcza prawna dodała ust. 6 w art. 1 u.p.m., zgodnie z którym do postępowań uregulowanych ustawą należących do właściwości konsula stosuje się przepisy prawa konsularnego.

Wpis do ewidencji zaproszeń cudzoziemców

Tarcza prawna wprowadza uproszczony tryb postępowania w sprawie wpisania zaproszenia dla cudzoziemca do ewidencji zaproszeń. Omawiane zaproszenie jest dokumentem potwierdzającym posiadanie środków finansowych na pokrycie planowanego pobytu cudzoziemca na terytorium RP. Ustawodawca potrzebę wprowadzenia uproszczonego trybu postępowania argumentował tym, że wpisanie zaproszenia do ewidencji jest czynnością o charakterze materialno-technicznym (nie wymaga wydania decyzji administracyjnej). Przed dokonaniem wpisu zaproszenia organ dokonuje analizy przedstawionego we wniosku zapraszającego stanu faktycznego i weryfikuje, czy nie zachodzą przesłanki do odmowy. Odmowa dokonania wpisu następuje w formie decyzji administracyjnej. A może nastąpić wyłącznie w przypadku wystąpienia okoliczności enumeratywnie wskazanych w ustawie z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2354). Ponadto w postępowaniu w sprawie wpisania zaproszenia do ewidencji zaproszeń stosowany jest urzędowy formularz wniosku.

Przypomnijmy, że wpisane zaproszenia do ewidencji jest ważne we wskazanym w nim okresie, na jaki zapraszający zaprosił cudzoziemca, nie dłuższym niż rok. Wpisania zaproszenia do ewidencji dokonuje wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę zapraszającego. ramka 5

Ramka 5

Treść formularza

Zaproszenie wpisuje się do ewidencji zaproszeń na wniosek zapraszającego złożony na formularzu zawierającym:

• dane i informacje, dotyczące zapraszającego i cudzoziemca;

• informację o:

- liczbie cudzoziemców zaproszonych w ciągu roku poprzedzającego złożenie wniosku o wpisanie zaproszenia do ewidencji zaproszeń,

- możliwościach majątkowych i zarobkowych zapraszającego,

- warunkach zakwaterowania zapraszanego cudzoziemca;

• zobowiązanie zapraszającego do pokrycia kosztów związanych z pobytem cudzoziemca, w tym kosztów zakwaterowania, wyżywienia i ewentualnego leczenia, pokrycia kosztów podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, oraz kosztów wydania i wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu;

• poprzednie nazwiska zapraszanego cudzoziemca;

• imię ojca zapraszanego cudzoziemca;

• informacje wymagane na podstawie art. 37 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 z 9 lipca 2008 r. w sprawie Wizowego Systemu Informacyjnego (VIS) oraz wymiany danych pomiędzy państwami członkowskimi na temat wiz krótkoterminowych (Dz.Urz. UE z 2008 r. L 218, s. 60) ‒ chodzi m.in. o tożsamości administratora danych, celach przetwarzania danych, okresie przechowywania danych, prawie dostępu do danych i możliwości ich skorygowania lub usunięcia, w przypadku gdyby były przetwarzane bezprawnie;

• pouczenie o tym, że zaproszenie nie jest dokumentem uprawniającym do podjęcia pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

• pisemne oświadczenie zapraszającego, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe. ©℗

Wzór wniosku określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 2 grudnia 2020 r. w sprawie wzoru zaproszenia, wzoru formularza wniosku o wpisanie zaproszenia do ewidencji zaproszeń oraz wysokości środków, które powinien posiadać zapraszający (Dz.U. poz. 2347).

Ważne! W postępowaniu w sprawie wpisania zaproszenia dla cudzoziemca do ewidencji zaproszeń albo unieważnienia wpisu zaproszenia do ewidencji zaproszeń stroną postępowania jest wyłącznie zapraszający.

Licencja połowowa

W postępowaniu uproszczonym będą wydawane licencje połowowe. Tak wynika z nowego art. 35a ustawy z 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 540, ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.r.m.). Postępowanie w sprawie wydania licencji połowowej ma nieskomplikowany charakter. Decyzja w sprawie wydania albo odmowy wydania tej licencji jest podejmowana na podstawie ściśle określonych przesłanek. Wniosek o wydanie licencji strona składa na formularzu udostępnionym na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw rybołówstwa. Minister właściwy do spraw rybołówstwa na wniosek armatora statku rybackiego wydaje, w drodze decyzji, licencję:

Tarcza prawna nie ochroni przedsiębiorców

na statek rybacki, który został wpisany do rejestru i nie został uznany za wycofany z wykonywania rybołówstwa komercyjnego;
jeżeli zmiana wpisu w rejestrze dokonana na wniosek właściciela statku rybackiego skutkuje koniecznością zmiany danych zawartych w wydanej licencji.

Zgodnie z art. 35 u.r.m. minister właściwy do spraw rybołówstwa odmawia, w drodze decyzji, wydania licencji w przypadku:

gdy statek, którego dotyczy wniosek, nie jest wpisany do rejestru;
gdy uprzednio w odniesieniu do statku rybackiego, którego dotyczy wniosek, cofnięto licencję;
gdy została wydana decyzja o uznaniu danego statku rybackiego za wycofany z wykonywania rybołówstwa komercyjnego oraz statek ten nie został ponownie wprowadzony do wykonywania rybołówstwa komercyjnego;
odmowy dokonania zmiany wpisu w rejestrze.

Pozwolenie na prowadzenie połowów w celach naukowych

Tarcza prawna wprowadza uproszczony tryb postępowania w sprawie wydania pozwolenia na połowy organizmów morskich na obszarach morskich RP w celach prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych albo w celu kształcenia w zakresie rybołówstwa morskiego (art. 84 ust. 8 i 9 u.r.m.). Potrzebę wprowadzenia tego trybu argumentowano tym, że postępowanie ma nieskomplikowany charakter, ograniczony jest krąg podmiotów, które mogą ubiegać się o wydanie tego pozwolenia (instytut badawczy, instytut naukowy, centra kształcenia zawodowego, uczelnia albo szkoła ponadpodstawowa działające w określonym zakresie), a decyzja odmowna może zapaść tylko wówczas, gdy planowane połowy spowodowałoby negatywne skutki dla żywych zasobów morza albo gdy prowadzenie planowanych badań naukowych lub prac rozwojowych jest nieuzasadnione lub niecelowe ze względu na ochronę żywych zasobów morza.

• Czy można złożyć zażalenie od postanowień wydanych w procedurze uproszczonej?

Artykuł 163g k.p.a. mówi, że postanowienia wydane w postępowaniu uproszczonym można zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji, z wyjątkiem postanowień wydanych po wydaniu decyzji, postanowień o zawieszeniu lub odmowie podjęcia zawieszonego postępowania oraz postanowień, w odniesieniu do których możliwość ich zaskarżenia przewidują przepisy szczególne. Przewidziano jednak od tego wyjątki dotyczące postanowień:

wydanych po wydaniu decyzji, np. o odmowie przywrócenia terminu do złożenia odwołania,
o zawieszeniu lub odmowie podjęcia zawieszonego postępowania,
w odniesieniu do których możliwość ich zaskarżenia przewidują przepisy szczególne.

• W jakiej formie kończy się postępowanie uproszczone?

Tak jak w postępowaniu zwykłym rozstrzygnięcia zapadają w formie decyzji administracyjnej, z tym że w postępowaniu uproszczonym przyjęto uproszczone uzasadnienie decyzji. Uproszczenie uzasadnienia decyzji w stosunku do uzasadnienia rozstrzygnięcia w trybie zwykłym to uproszczenie uzasadnienia:

faktycznego ‒ przez podanie faktów, które organ przyjął bez przedstawienia dowodów, na których się oparł, i oceny ich mocy dowodowej;
prawnego ‒ sprowadzonego do przytoczenia przepisów prawa stanowiących podstawę prawną decyzji; nie obowiązuje zatem wymóg przedstawienia argumentacji zastosowania przepisu do ustalonego stanu faktycznego.

Wprowadzenie jednoinstancyjności w wybranych postępowaniach

Zasadą jest dwuinstancyjność postępowania administracyjnego. Wyjątki od tej reguły mogą przewidywać przepisy szczególne. Najnowsza tarcza prawna poszerza ich listę, m.in. o procedurę zatwierdzania tabel wynagrodzeń organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi czy wybrane postępowania na podstawie ustawy o drogach publicznych

Instytucję jednoinstancyjnego prowadzenia postępowania do sytemu prawnego wprowadziła nowelizacja k.p.a. z 2017 r. Zmieniła ona art. 15 k.p.a. w taki sposób, że przy zachowaniu zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego dopuszczono możliwość odstępstwa od niej w przepisach szczególnych (zgodnie z tym przepisem „postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”).

Tarcza prawna wprowadza istotny (ogólny) wyjątek od zasady dwuinstancyjności przez przyjęcie regulacji, zgodnie z którą od decyzji wydanej w I instancji, od której uzasadnienia organ odstąpił z powodu uwzględnienia w całości żądania strony, nie będzie przysługiwało odwołanie (decyzja będzie ostateczna). Dzięki takiemu rozwiązaniu strona już z chwilą doręczenia jej rozstrzygnięcia będzie dysponowała decyzją ostateczną.

Kodeksowe zasady

Należy zwrócić uwagę, że dwuinstancyjność postępowania można rozpatrywać w aspekcie materialnym i formalnym. I tak dwuinstancyjność:

▶ w aspekcie materialnym - oznacza dwukrotne rozpatrzenie sprawy pod względem merytorycznym, a zatem dwukrotną ocenę i analizę dowodów, argumentów, opinii oraz żądań, a w konsekwencji - wydanie takiego rozstrzygnięcia, które najlepiej odpowiada prawu, interesowi publicznemu i słusznemu interesowi strony;

▶ w aspekcie formalnym - przejawia się w konstrukcji toku instancji (są uruchamiane dwie kolejne instancje) oraz w przesunięciu kompetencji do rozstrzygania na organ II (wyższej) instancji.

Z kolei z jednoinstancyjnym postępowaniem administracyjnym mamy do czynienia w czterech przypadkach, gdy:

1) od decyzji administracyjnej wydanej w I instancji przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy;

2) decyzja administracyjna wydana w I instancji jest ostateczna;

3) od decyzji administracyjnej wydanej w I instancji przysługuje odwołanie do sądu powszechnego;

4) strona niezadowolona z decyzji administracyjnej wydanej w I instancji może żądać przekazania sprawy do sądu powszechnego.

- Teoretycznie dopuszczalność funkcjonowania jednoinstancyjnego postępowania administracyjnego wprowadzono 1 czerwca 2017 r. poprzez zmianę brzmienia art. 15 k.p.a. Nie należy jednak zapominać, że swoistą formą jednoinstancyjnego postępowania (swoistą, rozumianą bowiem jako rozpatrywanie sprawy przez jeden organ) są postępowania, w których w I instancji rozstrzyga samorządowe kolegium odwoławcze albo minister, w stosunku do których brak jest organu wyższego stopnia, a tym samym zamiast odwołania przysługuje wniosek do tego samego organu, który już rozstrzygnął sprawę, o jej ponowne rozpoznanie - tłumaczy Mateusz Karciarz, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu. Dodaje też, że w tego rodzaju postępowaniach ustawodawca (również już od 1 czerwca 2017 r.) przewidział możliwość podjęcia decyzji przez stronę takiego postępowania, czy od tak wydanej decyzji złoży wniosek o ponowne jej rozpoznanie, czy też skieruje bezpośrednio skargę do sądu. Prawnik uważa, że wprowadzone tarczą prawną przypadki, w których będziemy mieli do czynienia z jednoinstancyjnym postępowaniem administracyjnym, w którym od wydanej decyzji będzie przysługiwać wyłącznie skarga do sądu administracyjnego, odnoszą się do bardzo prostych, w niektórych przypadkach wręcz technicznych spraw, np. postępowania w sprawie udostępnienia przez zarządcę drogi kanału technologicznego czy też postępowania w sprawie przeniesienia na inny podmiot praw i obowiązków wynikających z zezwolenia na zajęcie pasa drogowego m.in. na cele związane z infrastrukturą telekomunikacyjną (oba są uregulowane w ustawie o drogach publicznych). - Zmiany w tym zakresie ocenić należy tym samym jak najbardziej pozytywnie - podkreśla Mateusz Karciarz.

co nowego

Najnowsza tarcza prawna przewiduje odejście od zasady dwuinstancyjności w stosunkowo niewielkiej liczbie postępowań (z uwagi na ochronę praw strony). Na potrzebę rozważnego podejścia do tej kwestii zwracało uwagę Ministerstwo Sprawiedliwości - na etapie uzgadniania projektu tarczy prawnej. Resort sprawiedliwości podkreślał, że na podstawie art. 78 Konstytucji RP oraz art. 15 k.p.a. ograniczenie zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego jest dopuszczalne, jednak zawsze należy rozważyć, czy rezygnacja z dwuinstancyjności nie spowoduje zbyt daleko idącego ograniczenia praw stron postępowania, w szczególności w sprawach, gdzie na strony są nakładane obowiązki.

Prościej przy pracach w sąsiedztwie dróg publicznych

Tarcza prawna wprowadziła jednoinstancyjność do dwóch procedur prowadzonych na podstawie ustawy o drogach publicznych (dalej: u.d.p.):

▶ Udostępnienie kanału technologicznego. Ustawodawca uznał, że konstrukcja przepisów regulujących to postępowanie w maksymalny sposób ogranicza uznaniowość wydawanych decyzji. Nie ma tu więc konieczności prowadzenia rozbudowanego postępowania dowodowego, które miałoby następnie podlegać kontroli organu II instancji. W związku z tym tarcza wyłączyła możliwość wniesienia odwołania od wydanej decyzji w tym postępowaniu (to samo dotyczy wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy).

Należy wskazać, że do zarządcy drogi należy zarządzanie i utrzymywanie kanałów technologicznych oraz pobieranie opłat za ich udostępnienie, a także ich lokalizowanie w pasie drogowym. Zgodnie z art. 4 ust. 15a u.d.p. kanał technologiczny to ciąg osłonowych elementów obudowy, studni kablowych oraz innych obiektów lub urządzeń służących umieszczeniu lub eksploatacji:

a) urządzeń infrastruktury technicznej związanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego,

b) linii telekomunikacyjnych wraz z zasilaniem oraz linii elektroenergetycznych, niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego. Z przepisów u.d.p. oraz rozporządzenia ministra administracji i cyfryzacji z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać kanały technologiczne (Dz.U. poz. 680) wynika, że udostępnianie kanału technologicznego w większości przypadków następuje w drodze decyzji administracyjnej zarządcy drogi, określającej warunki udostępnienia tego kanału. Wyjątkiem jest udostępnianie kanału technologicznego przez spółki drogowe specjalnego przeznaczenia bądź spółki będące zarządcami autostrad płatnych w drodze umowy dzierżawy lub najmu kanału technologicznego.

▶ Przeniesienie decyzji o zezwoleniu na zajęcie pasa drogowego na cele związane z infrastrukturą telekomunikacyjną. Konstrukcja przepisów regulujących postępowanie w sprawie przeniesienia tej decyzji w maksymalny sposób ogranicza uznaniowość jej wydawania. To postępowanie ma jedynie na celu przeniesienie już przyznanych praw i obowiązków wynikających z uzyskanego zezwolenia na inny podmiot. Nie ma tu zatem konieczności prowadzenia rozbudowanego postępowania dowodowego, które powinno następnie podlegać kontroli organu II instancji na wniosek strony. Dotyczy to także wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Nabycie uprawnień rzeczoznawcy jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych

Pobieranie próbek, ustalanie klas jakości handlowej określonych artykułów rolno-spożywczych na zlecenie zainteresowanych przedsiębiorców mogą, poza pracownikami Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, przeprowadzać tylko osoby wpisane do rejestru rzeczoznawców. Tarcza prawna usprawniła proces nabywania takich uprawnień.

W nowo dodanym ust. 4a do art. 35 ustawy z 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1688; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.j.h.a.) wskazano, że decyzja o wpisie i odmowie wpisu do rejestru rzeczoznawców jest ostateczna. Oznacza to przyjęcie w tej sprawie jednoinstancyjności. Przypomnijmy, że do tej pory postępowanie było dwuinstancyjne. W zależności od tego, czy wnioskodawca spełniał określone ustawowo przesłanki czy nie, wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych wydawał decyzję o wpisie do rejestru rzeczoznawców w zakresie rodzajów artykułów rolno-spożywczych lub decyzję o odmowie wpisu do tego rejestru. Od tej decyzji zaś stronie przysługiwało prawo do wniesienia odwołania do organu II instancji, tj. głównego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Ustawodawca uznał, że z uwagi na to, iż przesłanki pozytywne wpisu do rejestru rzeczoznawców zostały przez ustawodawcę określone w sposób precyzyjny (zdanie egzaminu lub odbycie szkolenia), to w tym przypadku nie ma właściwie miejsca na uznaniowość organu.

W uzasadnieniu wskazano ponadto, że nadal dwuinstancyjność postępowania pozostawiono w przypadku decyzji o skreśleniu z rejestru rzeczoznawców, o której mowa w art. 35 ust. 4 u.j.h.a., a to z wagi na to, że wiąże się ona z pozbawieniem strony uprawnień i ma charakter typowo uznaniowy. „Powinna być zatem poddawana kontroli instancyjnej” ‒ czytamy w uzasadnieniu.

• Kto może uzyskać wpis do rejestru rzeczoznawców jakości handlowej?

Do rejestru rzeczoznawców mogą być wpisane:

w zakresie pobierania próbek artykułów rolno-spożywczych danego rodzaju - osoby, które mają wiedzę praktyczną i teoretyczną z tego zakresu, potwierdzoną zdanym egzaminem;
w zakresie ustalania klasyfikacji jakości tusz zwierząt rzeźnych - osoby, które mają wiedzę praktyczną i teoretyczną z tego zakresu, potwierdzoną zdanym egzaminem;
w zakresie ustalania klasy jakości świeżych owoców i warzyw - osoby, które odbyły w tym zakresie szkolenie;
osoby, wobec których decyzja o uznaniu kwalifikacji, wydana na podstawie przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, stała się ostateczna.

Egzamin na rzeczoznawcę jest zdawany przed komisją kwalifikacyjną powołaną przez głównego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Przed przystąpieniem do egzaminu wnioskodawca może uczestniczyć w nieobowiązkowych odpłatnych szkoleniach organizowanych przez wojewódzkie inspektoraty jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Rejestr rzeczoznawców prowadzi wojewódzki inspektor właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rzeczoznawcy, albo - w przypadku osób niemających miejsca zamieszkania na terytorium Polski - wojewódzki inspektor właściwy dla województwa mazowieckiego.

Określenie wysokości wpłat na rzecz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej

Na podstawie art. 19 ust. 9 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o kinematografii (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1066; dalej: u.k.) dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej jest uprawniony do określania w drodze decyzji wysokości wpłaty, którą na rzecz ww. instytutu są zobowiązani dokonywać prowadzący kina, dystrybutorzy filmowi, nadawcy programów telewizyjnych, operatorzy platform cyfrowych oraz inne podmioty określone w art. 19 ust. 1−5 oraz ust. 6a i 6b u.k. Od tych decyzji służyło do tej pory odwołanie do ministra właściwego ds. kultury jako organu odwoławczego. Tarcza prawna zmienia ustawę o kinematografii, wprowadzając w tym zakresie jednoinstancyjność. W uzasadnieniu projektu tarczy wskazano, że odstąpienie od zasady dwuinstancyjności postępowania przyczyni się do szybszego i efektywniejszego rozstrzygania spraw, których przedmiotem są wpłaty na rzecz PISF. Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia organu będzie mogła dochodzić swoich praw w procedurze sądowo-administracyjnej. Jak argumentowano w uzasadnieniu - za wprowadzeniem projektowanego rozwiązania przemawiały również dane statystyczne. W 2020 r. złożono np. osiem odwołań od decyzji dyrektora PISF, przy tym tylko w jednym przypadku postępowanie zakończyło się uchyleniem decyzji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Wspomniane rozwiązanie spotkało się jednak z krytyką podczas prac legislacyjnych nad projektem. W sejmowej komisji ds. deregulacji Kinga Pawłowska-Nojszewska, radca prawny Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej, wskazywała, że do wpłat na PISF odpowiednio stosuje się przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ‒ Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180). Jej zdaniem oznacza to, że wpłaty na rzecz PISF mają charakter publicznoprawny i quasi-podatkowy, a do tego ustawa o kinematografii przesądza wyraźnie, że dyrektora PISF należy traktować jako organ podatkowy - przysługują mu uprawnienia organu podatkowego. Według Kingi Pawłowskiej-Nojszewskiej usunięcie postępowania dwuinstancyjnego jest w takiej sytuacji niezasadne. - Należy przede wszystkim wziąć pod uwagę to, że art. 127 ordynacji podatkowej przesądza wyraźnie (w przeciwieństwie do k.p.a.), iż postępowanie na podstawie ordynacji podatkowej musi być dwuinstancyjne i nie zakłada się tutaj żadnych wyjątków - podkreśliła prawniczka z PIKE.

Przekwalifikowanie rodzaju złóż kopalin

Ustawa z 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1072; dalej: p.g.g.) przewiduje możliwość przekwalifikowania rodzaju złóż kopalin. Zasadniczo takiego przeklasyfikowania dokonuje przedsiębiorca, jednak jeśli zmiany w okresie sprawozdawczym (czyli w ciągu roku) przekraczają 50 proc. wielkości rocznego wydobycia ze złoża, to na przeklasyfikowanie jest wymagana zgoda organu koncesyjnego. Zgoda jest udzielana w formie decyzji administracyjnej, podlegającej zaskarżeniu na zasadach określonych w k.p.a. Tarcza prawna wprowadziła w tym zakresie jednoinstancyjność. W uzasadnieniu projektu tarczy wyjaśniono, że sprawy udzielania zgody na przeklasyfikowanie geologicznych zasobów nie są szczególnie skomplikowane, dlatego zasadne jest odstąpienie od zasady dwuinstancyjności przez rezygnację z możliwości wniesienia środka odwoławczego. Argumentowano, że przedmiotowa regulacja ma na celu realizację ekonomiki postępowania. Ponadto, jak wynika z praktyki, organ koncesyjny w tych postępowaniach wydaje decyzję zgodną z żądaniem strony postępowania. W konsekwencji decyzja ta nie jest zaskarżana w administracyjnym toku instancji. Dotyczy to także wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Dodajmy, że tarcza prawna przewidziała jednoinstancyjność także w procedurze dokonania obmiaru wyrobisk i przedłożenia operatu ewidencyjnego. Taka podstawa wynika z art. 101 ust. 10 p.g.g. Organ koncesyjny może w drodze decyzji nakazać dokonanie obmiaru wyrobisk i przedłożenie operatu ewidencyjnego w innym terminie w uzasadnionych sytuacjach, w szczególności w przypadku:

wszczęcia postępowania zmierzającego do cofnięcia koncesji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia,
cofnięcia koncesji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia lub utraty jej mocy bez względu na przyczynę,
wyczerpania zasobów złoża,
naruszenia przepisów o ochronie środowiska.

W uzasadnieniu wskazano, że sprawy tego rodzaju nie są szczególnie skomplikowane, organ koncesyjny może bowiem w uzasadnionych sytuacjach nakazać dokonanie obmiaru wyrobiska i przedłożenia operatu w innym terminie niż określony w art. 101 ust. 8 p.g.g. (tj. do 15 marca). Wobec tego zdaniem ustawodawcy istnieje w tym postępowaniu możliwość odstąpienia od zasady dwuinstancyjności.

Zatwierdzanie tabel wynagrodzeń organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi

Jednoinstancyjność wprowadzono także do postępowania w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeń organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Przypomnijmy, że tabele te zatwierdza Komisja Prawa Autorskiego, składająca się z niezależnych ekspertów zgłaszanych przez różne środowiska. Odwołania rozpatruje zaś minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Tarcza prawna rezygnuje z prawa do wniesienia odwołania, co skraca ścieżki zatwierdzania tabel wynagrodzeń: uczestnicy obrotu w krótszym terminie otrzymają ostateczne rozstrzygnięcie. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu, jest to również uzasadnione tym, że organ odwoławczy jest pozbawiony eksperckiego zaplecza umożliwiającego szybką weryfikację decyzji. Za wprowadzeniem jednoinstancyjności w tym postępowaniu przemawiały też dane statystyczne. W 2020 r. złożono zaledwie trzy odwołania od decyzji zatwierdzających tabele i, co istotne, wszystkie zostały utrzymane w mocy.

Jednak wprowadzone rozwiązanie było krytykowane podczas prac nad projektem tarczy prawnej w sejmowej komisji ds. deregulacji. Kinga Pawłowska-Nojszewska, radca prawny Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej, zwracała uwagę, że tabele wynagrodzeń ustanawiają sztywną, regulowaną quasi-cenę i jednocześnie mają siłę zbliżoną do aktu normatywnego. Zauważyła, że wniosek o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń (listy stawek za poszczególne pola eksploatacji, poszczególne prawa autorskie itd.) składa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Zespół orzekający, który zatwierdza tabele wynagrodzeń, składa się z trzech arbitrów. - Na gruncie obowiązującego stanu prawnego jest możliwy taki skład zespołu orzekającego, że organizacje reprezentujące użytkowników praw autorskich czy podmioty korzystające z praw autorskich w ogóle nie będą w nim reprezentowane - wskazywała Kinga Pawłowska-Nojszewska. Nie ma gwarancji, że w takim zespole orzekającym będzie brał udział przedstawiciel użytkowników praw autorskich, a to oznacza, że zespół orzekający może być sędzią we własnej sprawie. Kinga Pawłowska-Nojszewska twierdziła także, że konieczne jest wycofanie się z tego rozwiązania ze względu na istotę kontroli sądowej. Podkreślała, że nie zastąpi ona II instancji, gdyż sąd administracyjny nie rozpatruje odwołania w sposób merytoryczny. Sąd administracyjny może rozpatrzeć tylko to, czy decyzja została wydana zgodnie z prawem. Nie ma możliwości dyskusji z sądem administracyjnym, czy rzeczywiście tabela słusznie w taki, a nie inny sposób ustanawia daną stawkę - tłumaczyła prawniczka PIKE. Apelowała przy tym, żeby ministerstwo rozważyło, jeśli to postępowanie administracyjne ma być jednoinstancyjne, czy nie powinno przysługiwać odwołanie do sądów cywilnych. Tam istnieje bowiem realna możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy. Apel nie przyniósł jednak efektu.

Elektronizacja procedur

Zwiększono wykorzystanie narzędzi teleinformatycznych w kontaktach z urzędami. Fundacje będą zobowiązane np. rozliczać się wyłącznie elektronicznie, w tej postaci ma też być prowadzona książka ewidencji pobytu na polowaniu. Ma to usprawnić przekazywanie informacji i obieg dokumentów

Elektronizacja procedur nieodzownie jest wpisana we współczesne standardy usług administracji. Zmniejsza bowiem koszty i pozwala zaoszczędzić czas organom i obywatelom, a przy tym poprawia komfort współpracy. Co więcej, pandemia COVID-19 pokazała, że prowadzenie spraw na odległość istotne jest nie tylko z uwagi na wygodę takiego rozwiązania, lecz także z powodu bezpieczeństwa takiej formy relacji z zachowaniem dystansu społecznego. Ustawodawca uznał, że konieczna jest systematyczna zmiana wielu postępowań i procedur, które z biegiem czasu okazują się przestarzałe i nieprzystające do wymagań zarówno samej administracji, jak i podmiotów korzystających z jej usług.

Regulacje tarczy prawnej przewidują wykorzystanie dostępnych narzędzi informatycznych, w tym systemów teleinformatycznych, powszechnie stosowanych systemów obsługi i środków komunikacji elektronicznej przy realizacji zadań związanych z prowadzaniem postępowań (np. przy przekazywaniu wniosków, załączników do nich, prowadzeniu korespondencji w sprawie, w tym przekazywaniu zawiadomień, wydawaniu decyzji w formie dokumentu elektronicznego itp.), jak również przy przekazywaniu sprawozdań i deklaracji oraz dokonywaniu wpisów do różnego rodzaju ewidencji.

Sprawozdawczość fundacji

Fundacje od nowego roku mają rozliczać się elektronicznie. W dodatku w ujednolicony sposób - zostanie określony bowiem jednolity wzór formularza sprawozdania. To istotna zmiana, bo dotychczasowe przepisy stanowiły o papierowej postaci sprawozdań z działalności fundacji. Ponadto minister sprawiedliwości był upoważniony- zgodnie z zakresem delegacji ustawowej - do określenia w drodze rozporządzenia jedynie ramowego zakresu sprawozdania, nie było zaś jednolitego, powszechnie obowiązującego wzoru takiego sprawozdania. W rezultacie fundacje sporządzały sprawozdania w sposób dowolny, niekiedy nawet odręcznie. Po wejściu w życie tarczy prawnej to się zmieni. Zmiana w art. 12 ust. 2b ustawy z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2167; dalej: u.f.) przesądza, że sprawozdanie, „sporządza się w postaci elektronicznej, na formularzu udostępnionym w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego Ministra Sprawiedliwości, oraz opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym”.

Z kolei w art. 12 ust. 2 u.f. dodano, że owo sprawozdanie ma obejmować „najważniejsze informacje o działalności fundacji w okresie sprawozdawczym, pozwalające ocenić prawidłowość realizacji przez fundację jej celów statutowych”. Ponadto zmieniono delegację do wydania aktu wykonawczego. Obowiązujące od 1 stycznia 2023 r. brzmienie art. 12 ust. 4 u.f. mówi, że „Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, jednolity wzór formularza sprawozdania, o którym mowa w ust. 2, mając na względzie potrzebę zapewnienia informacji pozwalających ocenić prawidłowość realizacji przez fundację jej celów statutowych oraz ujednolicenia sprawozdań”.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu tarczy prawnej: „Z uwagi na konieczność zapewnienia odpowiedniego terminu do przeprowadzenia procesu legislacyjnego aktu wykonawczego wydanego na podstawie zmienianego przepisu upoważniającego - zmiana ta wejdzie w życie od 1 stycznia 2023 r.”.

Ewidencja pobytu na polowaniu

Prowadzenie ewidencji pobytu na polowaniu indywidualnym będzie możliwe wyłącznie w formie elektronicznej - to efekt zmiany wprowadzonej w art. 42b ustawy z 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1173). Forma papierowa będzie dopuszczona jedynie w sytuacjach awaryjnych. Dodajmy, że do tej pory możliwe były obie te formy.

Jak czytamy w uzasadnieniu, zmiana ta zapewni wszystkim myśliwym możliwość dokonywania wpisów na polowanie indywidualne do elektronicznej książki ewidencji, za pośrednictwem telefonu lub komputera bez konieczności przemieszczania się do miejsca wyłożenia papierowej książki ewidencji pobytu na polowaniu indywidualnym. W uzasadnieniu projektu tarczy wskazano również, że w tej sprawie nie ma konieczności wprowadzania przepisów przejściowych lub dostosowujących z uwagi na to, że dotychczas funkcjonowały już elektroniczne systemy ewidencji pobytu myśliwych na polowaniu indywidualnym, z których korzystało ok. 80 proc. dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich. Tym samym wprowadzenie do tych systemów nowych dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich nie będzie procesem skomplikowanym ani czasochłonnym.

Postępowanie geodezyjne: elektroniczne wyłożenie

Postępująca cyfryzacja została uwzględniona w obszarach związanych z postępowaniem geodezyjnym. Tarcza prawna zmieniła brzmienie art. 24a ust. 4 ustawy z 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1990; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185), rozbudowując jego treść. Dodany przepis wskazuje, że projekt operatu opisowo-kartograficznego będzie podlegał wyłożeniu do wglądu osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej także za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 344).

Konstrukcje w morzu: mniej załączników

Wznoszenie lub wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich (np. farm wiatrowych) wymaga uzyskania pozwolenia ustalającego ich lokalizację oraz określającego warunki ich wykorzystania na tych obszarach. Dotychczas obowiązujące przepisy nakładały obowiązek złożenia wniosku o wydanie pozwolenia aż w dziewięciu egzemplarzach. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu tarczy prawnej, taka liczba żądanej dokumentacji, ze względu na postępującą elektronizację administracji, była jednak nieuzasadniona. W sytuacji gdy organ prowadzący postępowanie rozsyła wniosek do opiniowania do resortów za pomocą platformy ePUAP, dodatkowe egzemplarze wniosku były zbędne. Dodatkowo nie było konieczności składania wniosku w dziewięciu egzemplarzach w przypadku braku obowiązku opiniowania przedsięwzięcia przez ministrów, gdy sprawę rozpatrywał tylko jeden organ (dyrektor urzędu morskiego). Tarcza prawna zmieniła więc przepisy ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 457; dalej: u.o.m.). Nowelizacja w art. 37 u.o.m. dodaje ust. 1da oraz 1db, które umożliwiają składanie w postaci elektronicznej wniosków o wykorzystanie pasa technicznego do innego celu niż określony w art. 36 ust. 2 pkt 1 u.o.m. (przypomnijmy, że pas ten jest obszarem przeznaczonym do utrzymania brzegu w stanie zgodnym z wymogami bezpieczeństwa i ochrony środowiska). Ponadto zmiana dokonana w art. 27a ust. 2b u.o.m. przewiduje ograniczenie liczby składanych egzemplarzy wniosku z dziewięciu do jednego. Wzór odpowiedniego elektronicznego formularza wniosku w sprawie wykorzystywania pasa technicznego do innego celu niż określony w art. 36 ust. 2 pkt 1 u.o.m. dyrektorzy urzędów morskich udostępnią w Biuletynie Informacji Publicznej na swoich stronach.

Dla zapewnienia właściwego okresu na zamieszczenie tych dokumentów zmiana u.o.m., dokonana tarczą prawną, dotycząca możliwości składania wersji elektronicznej, wejdzie w życie po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia, czyli od 27 stycznia.

Sprawozdawczość użytkowników statków powietrznych

Tarcza umożliwia składanie sprawozdań w postaci elektronicznej z wykonywania operacji lotniczych przez użytkowników statków powietrznych, które podlegają wpisowi do rejestru statków. Chodzi tu o sprawozdania dotyczące wykonania zadań lotniczych w roku poprzedzającym, które to użytkownicy statków powietrznych mają obowiązek złożyć do 31 stycznia każdego roku. Sprawozdanie jest składane prezesowi Urzędu Lotnictwa Cywilnego. W sprawozdaniu użytkownik jest zobowiązany umieścić informację o zaistniałych podczas tej działalności zdarzeniach lotniczych. Obowiązek ten jest podyktowany koniecznością zebrania informacji o liczbie wykonanych operacji lotniczych oraz nalocie, niezbędnych do przeprowadzenia analiz stanu bezpieczeństwa. Po zmianie brzmienia art. 135d ustawy z 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1235; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185) składanie tych sprawozdań będzie możliwe zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu tarczy prawnej, to rozwiązanie przyspieszy uzupełnianie baz danych dotyczących bezpieczeństwa oraz komunikację między sprawozdawcą a prezesem ULC. Wdrożenie sprawozdań elektronicznych pozwoli również na sprawniejszy nadzór prezesa ULC nad bezpieczeństwem lotniczym. Zmiana wejdzie w życie 10 listopada br.

Elektroniczne wnioski w obszarze ochrony przyrody

Tarcza prawna wprowadza także elektronizację do niektórych postępowań określonych w ustawie o ochronie przyrody (dalej: u.o.p.). Między innymi możliwe będzie elektroniczne składanie niektórych wniosków.

▶ Zezwolenia na zbiór roślin lub grzybów oraz pozyskiwanie zwierząt objętych ochroną gatunkową. Zgodnie z art. 56 ust. 1 u.o.p. rośliny, grzyby lub zwierzęta objęte ochroną gatunkową mogą być pozyskiwane jedynie na podstawie zezwolenia wydawanego przez generalnego dyrektora ochrony środowiska. Tarcza prawna wprowadziła możliwość składania wniosków o te zezwolenia w postaci elektronicznej z wykorzystaniem formularza, który w formie dokumentu elektronicznego zostanie zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego ds. środowiska (art. 56 ust. 6a i 6b u.o.p.). Będzie to alternatywa dla wniosku papierowego. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu tarczy, pozwoli to na przyspieszenie obiegu spraw oraz rozpatrywania wniosków. Zmiana wejdzie w życie trzy miesiące od dnia opublikowania, czyli 27 stycznia 2023 r.

▶ Wycięcie drzewa. Tarcza prawna dopuściła złożenie w gminie wniosku o zgodę na wycięcie drzewa lub krzewu w formie elektronicznej (obok wniosku tradycyjnego w postaci papierowej). Co istotne, wniosek ten będzie jednolity w całym kraju. Formularz wniosku minister właściwy ds. środowiska udostępni na swojej stronie w Biuletynie Informacji Publicznej. Zmiana wejdzie w życie trzy miesiące od dnia opublikowania, czyli 27 stycznia 2023 r.

▶ Prowadzenie melioracji i wydobywanie kamienia, piasku i żwiru z wód. Wniosek w formie elektronicznej o zezwolenie na prowadzenie tych prac w ramach szczególnego korzystania z wód na obszarach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 118 u.o.p., będzie można zgłosić regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska. Zmiana wejdzie w życie od 27 stycznia 2023 r.

Komunikacja funduszy inwestycyjnych z KNF

Zmiany w art. 15 ust. 7 oraz art. 24 ust. 9 ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1523; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2195; dalej: u.f.i.) mają na celu ułatwienie działania towarzystwom funduszy inwestycyjnych oraz niepublicznym funduszom inwestycyjnym zamkniętym. Na ich mocy będzie możliwe przekazywanie do Komisji Nadzoru Finansowego zawiadomień o utworzeniu niepublicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego oraz o zmianach statutów takich funduszy w postaci elektronicznej za pomocą systemu teleinformatycznego udostępnionego przez KNF. Dotychczas te obowiązki były wykonywane wyłącznie w postaci papierowej. Zmiany wchodzą w życie 27 stycznia 2023 r. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu - w samym tylko 2019 r. do KNF wpłynęło 1300 zawiadomień o zmianach statutów niepublicznych funduszy inwestycyjnych zamkniętych. Przyjęte w tarczy prawnej rozwiązanie ma usprawnić proces przekazywania zawiadomień, a zarazem ułatwić pracę KNF. Wśród zalet tego rozwiązania można w szczególności wymienić:

przyspieszenie po stronie KNF analizy porównawczej kolejnych wersji statutów,
obniżenie kosztów związanych z archiwizacją przekazywanych dokumentów,
ułatwienie dokonywania zawiadomień podmiotom nadzorowanym,
obniżenie kosztów obsługi administracyjnej funduszu (brak konieczności pobierania dodatkowego wypisu aktu notarialnego dla KNF).

Wprowadzono też zmiany optymalizujące komunikację między uczestnikiem funduszu inwestycyjnego a funduszem inwestycyjnym (art. 26, 35 i 91 u.f.i.; zmiany będą obowiązywać od 27 stycznia 2023 r.). Podstawową formą takiej komunikacji będzie forma elektroniczna, natomiast na wniosek uczestnika funduszu inwestycyjnego będzie mogła się ona też odbywać, jak dotychczas, w postaci papierowej. Jak czytamy w uzasadnieniu: „Nowelizacja ta wpisuje się również w zmiany wprowadzane przez regulatora unijnego, który w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/338 z 16 lutego 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2014/65/UE w zakresie wymogów informacyjnych, zarządzania produktami i limitów pozycji oraz dyrektywy 2013/36/UE i (UE) 2019/878 w zakresie ich zastosowania do firm inwestycyjnych w celu wsparcia odbudowy w następstwie kryzysu związanego z COVID-19, zdecydował, że podstawową formą komunikacji firm inwestycyjnych ze swoimi klientami będzie forma elektroniczna, a nie jak dotychczas forma papierowa, przy czym forma papierowa będzie dostępna na wyraźne życzenie klienta”.

Przewidziano też cyfryzację obowiązków informacyjnych nałożonych na towarzystwa, fundusze inwestycyjne, likwidatorów funduszu inwestycyjnego, depozytariusza i zarządzającego alternatywną spółką inwestycyjną (w art. 222f, art. 225 ust. 1 i 3 oraz art. 231 ust. 2 u.f.i.). Jak czytamy w uzasadnieniu: „Dzięki temu nastąpi osiągnięcie odpowiedniego poziomu digitalizacji tych obowiązków (forma elektroniczna stanie się podstawową formą sprawozdawczości)”. Mając na uwadze potrzebę zapewnienia podmiotom nadzorowanym z obszaru funduszy inwestycyjnych oraz KNF odpowiedniego czasu na przygotowanie się do nowych wymagań z zakresu sprawozdawczości, przewidziano, że przepisy te wejdą w życie 1 stycznia 2024 r.

Wnioski w prawie wodnym

Tarcza prawna umożliwi składanie wniosków nie tylko w postaci papierowej, lecz także w formie elektronicznej w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy z 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2233; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: p.w.).

Chodzi m.in. o wnioski o:

wydanie pozwolenia wodnoprawnego,
wydanie oceny wodnoprawnej,
wydanie decyzji, o których mowa w art. 77 ust. 3 i 8 p.w. (tj. o zwolnienie z zakazu: gromadzenia ścieków, nawozów naturalnych, środków chemicznych itd. na obszarach zagrożonych powodzią oraz poruszania się pojazdami w wodach powierzchniowych oraz po gruntach pokrytych wodami),
wydanie decyzji, o których mowa w art. 176 ust. 4 p.w. (tj. zwolnienia z zakazu wykonywania robót lub czynności, które mogą wpływać na szczelność lub stabilność wałów przeciwpowodziowych),
udzielenie przyrzeczenia zgłoszenia wodnoprawnego.

Dotyczy to również zgłoszenia wodnoprawnego.

Wzory wniosków oraz formularz zgłoszenia prezes Wód Polskich opracuje po uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. gospodarki wodnej i udostępni w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie obsługującego go urzędu (art. 397a p.w. obowiązujący od 27 stycznia 2023 r.).

Obowiązki przedsiębiorców turystycznych

Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy z 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 511; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.i.t.) w terminie do 21. dnia miesiąca następującego po danym okresie przedsiębiorcy turystyczni obowiązani do dokonywania wpłat składek na Turystyczny Fundusz Gwarancyjny w należnej wysokości bez wezwania: obliczają kwotę należną z tytułu składki na fundusz za okres jednego miesiąca i przekazują tę kwotę oraz składają deklarację do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. W myśl art. 37 ust. 1a u.i.t. dodanego przez tarczę prawną deklaracje te będą składane za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 15ka ust. 2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i ze zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: specustawa o COVID-19). Ponieważ organizatorzy turystyki i przedsiębiorcy ułatwiający nabywanie powiązanych usług turystycznych już obecnie mają dostęp do tego systemu teleinformatycznego, nie były niezbędne przepisy przejściowe lub dostosowujące.

Ponadto tarcza prawna doprecyzowuje, że po złożeniu marszałkowi województwa oświadczenia o niewypłacalności przedsiębiorcy nie mają już obowiązku składania comiesięcznych deklaracji do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, a obowiązek ten wygasa wraz z początkiem miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono takie oświadczenie.

Elektronizacja na uczelniach

Tarcza prawna przewidziała szersze wykorzystanie systemu teleinformatycznego na uczelniach. Zmiany mają usprawnić rozstrzyganie indywidualnych spraw kandydatów na studia, studentów i doktorantów. Ograniczona zostanie konieczność wytwarzania i podpisywania dokumentów w postaci papierowej. Przyspieszony będzie tok przekazywania informacji, a ponadto zostanie on uniezależniony od ewentualnych obiektywnych przeszkód występujących w tradycyjnej formie doręczania dokumentów.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu tarczy prawnej, przyjęte rozwiązanie daje uczelniom możliwość wyboru, czy pisma we wspomnianych sprawach będą doręczane za pomocą systemu teleinformatycznego uczelni, czy też uczelnie będą posługiwały się ogólnokrajowym systemem doręczeń elektronicznych (obecnie ePUAP, a w przyszłości - na zasadach określonych w ustawie z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 569; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1002).

Jak ustawodawca wyjaśnił w uzasadnieniu do projektu tarczy, wystarczającym zabezpieczeniem prawidłowości prowadzonych postępowań, objętych zmianą, w tym interesu ich stron oraz ochrony ich danych osobowych przetwarzanych w postępowaniach, są wymagania dla systemu teleinformatycznego określone w ustawie z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2070; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1087). Przyjęte rozwiązanie usprawni funkcjonowanie uczelni, stanowiąc alternatywę dla rozwiązań przewidzianych w k.p.a., przez umożliwienie używania systemu teleinformatycznego uczelni dostosowanego do specyfiki jej działania.

Pozostałe usprawnienia

Część zmian wynikających z tarczy prawnej dotyczy likwidacji przepisów, które wydłużają lub komplikują postępowanie albo utrudniają działanie. Są też zmiany, które mają pomóc przedsiębiorcom w czasach kryzysu

Tarcza prawna ma szeroki i przekrojowy charakter. Resorty dokonały przeglądu procedur i zidentyfikowano wiele postępowań oraz procedur, których wykonywanie stwarza przedsiębiorcom lub organom problemy. Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze zmiany mające pomóc rozwiązywać te problemy.

Modyfikacja ponaglenia

Zmianie ulegną m.in. przepisy dotyczące ponaglenia. Ustawodawca wprowadził zasadę, zgodnie z którą, jeżeli ponaglenie zostało wniesione przed upływem terminu określonego w art. 35 k.p.a. albo w przepisach szczególnych, to organ prowadzący postępowanie pozostawia ponaglenie bez rozpoznania (art. 37 ust. 3a k.p.a., obowiązujący od 10 listopada br.). Mateusz Karciarz, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu, jest zdania, że choć zamysł, jaki stał za wprowadzeniem tej regulacji, należy ocenić pozytywnie, to w praktyce mogą się pojawić problemy ze stosowaniem tego nowego przepisu. opinia Przypomnijmy, że ponaglenie to środek prawny, który służy zasygnalizowaniu organowi prowadzącemu postępowanie, że narusza on zasady terminowego załatwiania spraw. Jest stosunkowo młodą konstrukcją prawną, która na gruncie nowelizacji k.p.a. z 2017 r. zastąpiła wcześniejsze instytucje zażalenia na bezczynność i zażalenia na przewlekłe prowadzenie postępowania.

OPINIA

Mateusz Karciarz prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu

Nieprecyzyjne odesłanie może stwarzać problemy

Mateusz Karciarz prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu / Materiały prasowe

W nowo dodanym par. 3a art. 37 k.p.a. tarcza prawna odsyła do art. 35 k.p.a. (albo przepisów odrębnych, aczkolwiek w tym zakresie odesłanie jest czytelne, zrozumiałe i jednoznaczne). Problem w tym, że art. 35 k.p.a. określa kilka różnych terminów załatwienia sprawy prowadzonej w ramach ogólnego postępowania administracyjnego. Mówi on o załatwieniu sprawy bez zbędnej zwłoki (niezwłocznie), w ciągu miesiąca albo przy sprawach szczególnie skomplikowanych w ciągu dwóch miesięcy. Należy zauważyć, że żaden z przepisów prawnych odnoszących się materialnie do danego postępowania administracyjnego nie wskazuje, czy owa sprawa jest sprawą prostą, która powinna być załatwiona niezwłocznie, „zwykłą” sprawą, która powinna być załatwiona w ciągu miesiąca, czy też sprawą szczególnie skomplikowaną, która powinna być załatwiona w ciągu dwóch miesięcy. To organ prowadzący postępowanie w pewnym sensie w sposób subiektywny ocenia poziom skomplikowania sprawy. I w tym kontekście pojawia się pytanie: czy rzeczywiście subiektywne uznanie, że dana sprawa jest tą szczególnie skomplikowaną, powinno stanowić podstawę do pozostawienia bez rozpoznania ponaglenia wniesionego np. po 1,5 miesiąca terminu prowadzenia tej sprawy. Na tym właśnie tle mogą się pojawić w przyszłości problemy ze stosowaniem tego nowego przepisu. Być może wystarczające byłoby wskazanie w nowo dodawanym par. 3a w art. 37 k.p.a., że ponaglenie pozostawia się bez rozpoznania, jeżeli zostało wniesione, w przypadku terminów określonych na podstawie art. 35 k.p.a., przed upływem miesiąca albo przed upływem terminu określonego w przepisach szczególnych. Na marginesie można również się zastanawiać, jak często w praktyce zdarzały się przypadki tak wczesnego wnoszenia ponaglenia, że konieczna była interwencja ustawodawcy. W kontekście nowo dodawanego do k.p.a. przepisu warto zauważyć, że zmianie nie uległa wyrażona w ustawie z 30 sierpnia 2002 r. ‒ Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1855) zasada wnoszenia skargi na bezczynność, tj. w dalszym ciągu jest ona dopuszczalna po wniesieniu ponaglenia w danej sprawie. Dla skuteczności tej skargi nie będzie miało znaczenia, czy nowy art. 37 par. 3a k.p.a. zostanie zastosowany, czy też nie. Innymi słowy skarga na bezczynność będzie przysługiwać i będzie skutecznie wniesiona nawet w przypadku, gdy poprzedzające ją ponaglenie zostanie pozostawione, w świetle nowych regulacji prawnych, bez rozpoznania.

Regulacje dotyczące ksiąg wieczystych

Tarcza prawna zmieniła ustawę z 9 kwietnia 1968 r. o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa (Dz.U. z 1968 r. nr 12, poz. 65; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: u.d.k.w.w.) na podstawie międzynarodowych umów o uregulowaniu roszczeń finansowych. Modyfikacje dotyczą regulacji dotyczących postępowań administracyjnych prowadzonych przez ministra finansów na gruncie tej ustawy. Ich celem jest przyspieszenie prowadzenia postępowań oraz rozstrzygnięcie niejasności pojawiających się w stosowaniu prawa i w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. I tak w dodawanym art. 2a ust. 1 u.d.k.w.w. określono podmiot właściwy do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego, którym będzie organ gospodarujący nieruchomościami Skarbu Państwa właściwy dla nieruchomości. Postępowanie będzie mogło się toczyć także z urzędu. Przepisy u.d.k.w.w. nie regulują precyzyjnie tej kwestii, dlatego rodzi ona wiele niejasności. Tarcza prawna w dodanym art. 2a ust. 1 u.d.k.w.w. wyraźnie wskazuje, że minister finansów prowadzi postępowanie administracyjne w sprawie stwierdzenia przejścia na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości lub prawa na podstawie międzynarodowej umowy o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych na wniosek organu reprezentującego Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami właściwego ze względu na położenie nieruchomości albo z urzędu. Stroną postępowania administracyjnego będzie organ reprezentujący Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami właściwy ze względu na położenie nieruchomości.

Natomiast zmiana art. 364 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1728; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185) wyposaża właściwe organy w instrumenty usprawniające wykonywanie zadań publicznych związanych z gospodarowaniem mieniem Skarbu Państwa oraz prowadzeniem procesu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Jak wskazano w uzasadnieniu, istotą tych zmian jest przyznanie uprawnienia do występowania o wielokrotne i nieograniczone w czasie wyszukiwanie ksiąg wieczystych w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych:

ministrowi właściwemu ds. budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, oraz
organom właściwym w sprawach przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości.

Przejęcie nieruchomości przez Skarb Państwa

Doprecyzowano procedurę przejmowania i dalszego gospodarowania nieruchomościami pozostałymi po podmiotach wykreślonych z Krajowego Rejestru Sądowego, do których prawa nabył z mocy ustawy Skarb Państwa. Dodany do art. 9 ust. 2k ustawy z 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 1997 r. nr 121, poz. 770; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185; dalej: ustawa wprowadzająca ustawę o KRS) przesądza, że podmiotem zobowiązanym do protokolarnego przejęcia nieruchomości do zasobu Skarbu Państwa będzie starosta właściwy ze względu na położenie nieruchomości (przepis ten wejdzie w życie od 10 listopada br.).

Zmieniono też art. 9 ust. 2i ustawy wprowadzającej ustawę o KRS. Dodano w nim, że „z tytułu użytkowania wieczystego Skarb Państwa nie wnosi opłat rocznych”. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu, „co do zasady użytkownik wieczysty jest zobowiązany do uiszczania opłat z tytułu użytkowania wieczystego przez cały okres trwania tego prawa, jednakże w przypadku gdy podmiotem jednocześnie uprawnionym i zobowiązanym z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste gruntu jest Skarb Państwa, to wówczas pobieranie i uiszczanie opłat z tego tytułu należy uznać za niecelowe”.

Zwolnienie z obowiązków sporządzania analiz rynku nieruchomości

Tarcza prawna zwalnia ministra właściwego ds. budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa z obowiązku cyklicznego opracowywania analiz i zestawień charakteryzujących rynek nieruchomości. Jak wskazuje się w uzasadnieniu projektu tarczy prawnej, dotychczasowe zainteresowanie tymi materiałami ze strony podmiotów zewnętrznych było znikome. Przyczyny upatrywano w tym, że opracowania za dany rok kalendarzowy były przygotowywane z prawie rocznym opóźnieniem.

Ponadto tarcza prawna zniosła kolejny obowiązek. Chodzi o ogłaszanie przez ministra właściwego ds. budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa wyciągów z centralnego rejestru rzeczoznawców majątkowych w dzienniku urzędowym. Wyciągi te były ogłaszane w dzienniku urzędowym dwa razy w roku według stanu na 30 czerwca oraz 31 grudnia. W uzasadnieniu wskazano, że wyciągi z centralnego rejestru są publikowane także na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra. Dane publikowane na stronie internetowej są na bieżąco aktualizowane z uwagi na nieograniczoną formalnie dostępność edycji danych w formie zapisu elektronicznego, więc zasadniczo stanowią najbardziej aktualnie i podstawowe źródło informacji dla zainteresowanych, którzy szukają informacji o osobach posiadających uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości.

Więcej czasu na wpłaty do Turystycznego Funduszu Zwrotów

Nowelizacja art. 15kb ust. 7−7b specustawy o COVID-19 przesuwa dla niektórych organizatorów turystyki termin zwrotu środków, jakie Turystyczny Fundusz Zwrotów wypłacił podróżnym z tytułu umów o udział w imprezie turystycznej, które nie odbyły się w związku z wybuchem epidemii. Przesunięcie o 12 miesięcy terminu rozpoczęcia przez organizatorów turystyki zwrotu wypłat do TFZ jest uzasadnione przedłużającą się epidemią, która w znaczący sposób przyczynia się do ograniczenia możliwości wykonywania działalności przez przedsiębiorców turystycznych organizujących imprezy turystyczne.

Kalkulacja przeprowadzona przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ujawniła, że obecna kondycja finansowa organizatorów turystyki objętych TFZ jest bardzo zróżnicowana, a zatem słuszne jest, by przy kolejnym wydłużaniu terminu rozpoczęcia spłaty rat do TFZ przyjąć zobiektywizowane zasady pomocy. Wobec tego w art. 15kb ust. 7d specustawy o COVID-19 przyjęto, że „Terminu, o którym mowa w ust. 7a, nie stosuje się do organizatora turystyki, którego łączna liczba podróżnych od stycznia do grudnia 2021 r. w porównaniu do łącznej liczby podróżnych od stycznia do grudnia 2019 r., wynikająca z zawartych umów o udział w imprezie turystycznej, według stanu na dzień 31 marca 2022 r., wyniosła 40 proc. lub mniej, zgodnie z danymi zawartymi w deklaracjach, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych”. Przyjęto więc, że planowanym wsparciem obejmuje się organizatorów turystyki, w przypadku których liczba klientów w 2021 r. w porównaniu z liczbą klientów w 2019 r. spadła do 40 proc. lub mniej.

Zdalne posiedzenia organów jednostek samorządu terytorialnego

Tarcza prawna w art. 77 wskazała, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego albo inny organ działający kolegialnie może zdecydować o rezygnacji ze zdalnego trybu obradowania zarządzonym w trybie art. 15zzx ust. 2 specustawy o COVID-19. Zgodnie z tym przepisem o zdalnym trybie obradowania decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego albo inny organ działający kolegialnie, w głosowaniu jawnym.©℗

Zmiany w prawie zamówień publicznych

Tarcza prawna wprowadza też zmiany w przepisach dotyczących zamówień publicznych. Przyjęte w niej rozwiązania są odpowiedzią na obecną trudną sytuację na rynku zamówień publicznych: mają ułatwić wykonawcom i zamawiającym waloryzację umów w sytuacji galopujących cen. Do najważniejszych rozwiązań należą:

▶ Obowiązkowa waloryzacja w umowach trwających powyżej sześciu miesięcy. Obowiązująca obecnie ustawa z 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1710; dalej: p.z.p.) nakładała na zamawiających bezwzględny obowiązek przewidzenia w umowach o zamówienie publiczne klauzul waloryzacyjnych wyłącznie w odniesieniu do umów na wykonanie robót budowlanych oraz usług trwających ponad 12 miesięcy. Wchodząca w życie 10 listopada br. zmiana w art. 439 ust. 1 p.z.p. rozszerza obowiązki zamawiających dotyczące przewidzenia waloryzacji świadczeń we wzorach umów stosowanych w specyfikacjach przetargowych na wszystkie rodzaje zamówień - już w sytuacji gdy termin realizacji zamówienia jest dłuższy niż sześć miesięcy. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 439 ust. 1 p.z.p. „Umowa, której przedmiotem są roboty budowlane, dostawy lub usługi, zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy, zawiera postanowienia dotyczące zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy w przypadku zmiany ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia”. Co istotne, klauzule waloryzacyjne, jak dotychczas, będą obowiązkowe w umowach na roboty i usługi, ale także ‒ co jest nowością - w umowach na dostawy.

- To istotna zmiana dla zamawiających. Szczególnie w przypadku dostaw. O ile w przypadku usług oraz robót budowlanych klauzule waloryzacyjne były na porządku dziennym (ponieważ tego rodzaju umów na okres powyżej 12 miesięcy było w zamówieniach publicznych dosyć dużo), o tyle w przypadku zamówień na dostawy klauzule takie zawsze miały charakter fakultatywny, a w praktyce występowały stosunkowo rzadko - mówi Artur Wawryło, ekspert prowadzący Kancelarię Zamówień Publicznych.

▶ Potwierdzenie dopuszczalności aneksowania umowy w zakresie ceny bez przeprowadzania nowego postępowania. Zmiany wprowadzono także w art. 455 p.z.p., który określa przesłanki zmiany umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia. - Dotychczasowa przesłanka z art. 455 ust 1 pkt 4 p.z.p. uprawniająca zamawiającego do zmiany umowy nie precyzowała i nie wskazywała wprost na zmiany wysokości ceny jako podstawę zmiany - mówi Artur Wawryło. Nowe brzmienie tego przepisu wprost mówi, że „Dopuszczalna jest zmiana umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia (…) jeżeli konieczność zmiany umowy, w tym w szczególności zmiany wysokości ceny, spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy, a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50 proc. wartości pierwotnej umowy”.

Inaczej mówiąc, w przypadku gdy zmiana umowy, w szczególności związana z koniecznością zmiany wysokości ceny, będzie wynikała z okoliczności, których nie dało się przewidzieć mimo działania z należytą starannością, będzie można taką umowę zmienić bez przeprowadzania nowego postępowania o udzielenie zamówienia. Jednak p.z.p. wymaga spełnienia pewnych warunków:

• zmiana nie może dotyczyć ogólnego charakteru umowy,

• wzrost cen spowodowany każdą kolejną zmianą nie może przekroczyć 50 proc. pierwotnej wartości umowy.

▶ Dopuszczenie możliwości inflacyjnej zmiany trwających umów o zamówienie publiczne. Artykuł 48 ust. 1 tarczy prawnej wprowadza szczególny tryb dokonywania zmian umów o zamówienie publiczne w odpowiedzi na zmiany inflacyjne. Dopuszcza on możliwość ich zmiany „w związku z istotną zmianą cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia publicznego, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć”. - Przy czym ustawa bardzo precyzyjnie wskazuje, że dopuszczalne są na jej podstawie wyłącznie zmiany umów zawartych przed dniem wejścia w życie tej ustawy i jednocześnie będących w toku w tym właśnie dniu. Zatem nowe przepisy nie dotyczą ani zakończonych już umów, co jest oczywiste, ani także umów, które na dzień wejścia w życie ustawy (14 dni po publikacji w Dzienniku Ustaw) nie zostaną jeszcze zawarte, mimo że postępowanie o zamówienie było wszczęte przed dniem wejścia przepisów - wyjaśnia Artur Wawryło. Zaznacza przy tym, że jeśli zamawiający zdecyduje się na wprowadzenie zmian umowy w porozumieniu z wykonawcą, to muszą one mieć bezpośredni związek z istotną zmianą cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia publicznego, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć. Po spełnieniu tego warunku zmiany, jakich może dokonać zamawiający w porozumieniu z wykonawcą, są znaczące i polegać mogą na:

1) zmianie wysokości wynagrodzenia wykonawcy;

2) dodaniu postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy - w przypadku umów, które nie zawierają takich postanowień;

3) zmianie postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy, w szczególności w zakresie maksymalnej wartości zmiany tego wynagrodzenia - w przypadku umów, które zawierają takie postanowienia;

4) zmianie postanowień umowy dotyczących jej wykonania, w szczególności na temat:

a) zakresu świadczenia wykonawcy, z czym może wiązać się odpowiadająca jej zmiana wynagrodzenia wykonawcy lub sposobu rozliczenia tego wynagrodzenia,

b) terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowego zawieszenia wykonywania umowy lub jej części,

c) sposobu wykonywania umowy.

Warunkiem jest jednak to, że wzrost wynagrodzenia wykonawcy spowodowany każdą kolejną zmianą nie może przekroczyć 50 proc. wartości pierwotnej umowy.

▶ Obowiązek zmiany umów podwykonawców. Nowe przepisy (art. 48 ust 3 tarczy prawnej) obligują również wykonawcę - w przypadku gdy dochodzi do waloryzacji jego wynagrodzenia - do zmiany wynagrodzenia podwykonawców, z którymi zawarł umowę, w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązania podwykonawcy. Taką waloryzację trzeba przeprowadzić, o ile:

1) przedmiotem umowy są roboty budowlane, dostawy lub usługi;

2) okres obowiązywania umowy przekracza sześć miesięcy.

Oprac. JP

Pozostało 98% treści

Artykuł przeczytasz tylko z aktywną subskrypcją cyfrową

Kup dostęp
już od 9,90 zł za pierwszy miesiąc

Wybierz pakiet odpowiedni dla siebie i korzystaj codziennie!

Jesteś subskrybentem?
Zaloguj się

Artykuł przeczytasz tylko z aktywną subskrypcją cyfrową

Kup dostęp
już od 9,90 zł za pierwszy miesiąc

Nielimitowany dostęp do wszystkich treści, pełnego archiwum i e-poradników dla specjalistów:

na serwisie gazetaprawna.pl
w ramach wydania cyfrowego edgp.gazetaprawna.pl
w aplikacji DGP

Jesteś subskrybentem?
Zaloguj się

<span style="font-size:20px; color: #000000">Kup dostęp <br>już od <strong style="color: #FD0509">9,90 zł</strong> za pierwszy miesiąc</span>

Kup dostęp
już od 9,90 zł za pierwszy miesiąc

Nielimitowany dostęp do wszystkich treści, pełnego archiwum i e-poradników dla specjalistów:

na serwisie gazetaprawna.pl
w ramach wydania cyfrowego edgp.gazetaprawna.pl
w aplikacji DGP

Kup dostęp
już od 9,90 zł za pierwszy miesiąc

Ten artykuł jest dostępny tylko dla subskrybentów wersji cyfrowej DGP Premium.

Potrzebujesz więcej treści dla specjalistów? Szukasz kompleksowej informacji i wyjaśnień ekspertów dotyczących zmieniającego się prawa?
Wybierz wersję cyfrową DGP Premium z nielimitowanym dostępem do wszystkich treści (gazetaprawna.pl. edgp.gazetaprawna.pl, aplikacja DGP) i pełnym archiwum wydań.