Skazany to osoba fizyczna, którą sąd w postępowaniu karnym, prawomocnym wyrokiem lub nakazem karnym, uznał winną popełnienia przestępstwa i wymierzył karę lub środek karny.
Sprawca czynu karalnego posiada status skazanego od chwili uprawomocnienia się orzeczenia, przez całe postępowanie wykonawcze aż do zatarcia skazania. Jego karta karalności pozostaje w Krajowym Rejestrze Karnym.
Skazany ma wiele obowiązków, ale i praw.
Jego podstawowym obowiązkiem jest poddanie się karze i przystąpienie do realizacji orzeczeń zamieszczonych w wyroku. W toku postępowania wykonawczego skazany ma liczne uprawnienia procesowe, m.in.:
* prawo do składania wniosków o odroczenie wykonania kary, przerwy w wykonaniu kary, rozłożenia grzywny na raty, zmiany dozoru,
* prawo do uczestniczenia w posiedzeniach sądu, wraz z obrońcą,
* prawo do składania wniosków o wszczęcie postępowania przed sądem i brania w nim udziału jako strona oraz wnoszenia zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym, gdy ustawa to przewiduje.
Skazany pozbawiony wolności może porozumiewać się ze swoim obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym podczas nieobecności innych osób. Korespondencja z tymi osobami nie podlega cenzurze i zatrzymaniu, a rozmowy w trakcie widzeń i telefoniczne nie podlegają kontroli. Nadzór nad korespondencją z obrońcą może być wykonany przez otwarcie listu wyłącznie wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że list zawiera przedmioty, których dotyczy zakaz posiadania, przechowywania, przekazywania, przesyłania lub obrotu. Czynności otwarcia dokonuje się w obecności skazanego i zawiadamia się o niej sędziego penitencjarnego, podając jej powód i wynik.
Szczegółowe uregulowanie uprawnień i obowiązków skazanego w zakładzie karnym podczas odbywania kary pozbawienia wolności reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności. Egzemplarz tego rozporządzenia znajduje się w każdej z cel zakładu karnego.
Skazanego dotyczą skutki nie tylko wynikające z konkretnego orzeczenia, ale też pozawyrokowe określone w innych ustawach. Dotyczą one np. niemożności wykonywania określonych zawodów czy zajmowania stanowisk.
Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 z późn. zm.).