Jest to prawne określenie każdego człowieka, który występuje jako podmiot w stosunkach cywilnoprawnych. Początek i koniec osoby fizycznej wyznaczają fakty biologiczne – urodzenie się i śmierć. Każda żyjąca osoba fizyczna posiada bezwarunkową zdolność prawną, czyli od momentu urodzenia może być podmiotem praw i obowiązków wynikających ze stosunków cywilnoprawnych. Aby jednak mogła samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną poprzez składanie oświadczeń woli, musi nabyć zdolność do czynności prawnych. Do tego czasu jest zastępowana w obrocie cywilnoprawnym przez przedstawicieli ustawowych (rodziców lub opiekunów).
Zdolność do czynności prawnych w pełnym zakresie nabywa się wraz z ukończeniem 18. roku życia. Wyjątek stanowią kobiety, które ukończyły 16 lat i zawarły związek małżeński za zgodą sądu opiekuńczego. Nabywają one pełną zdolność do czynności prawnych w chwili jego zawarcia. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz ubezwłasnowolnione całkowicie. Dokonana przez nie czynność prawna, poza umowami powszechnie zawieranymi w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (jak np. zakupy), jest nieważna. Ci, którzy ukończyli 13 lat, ale nie ukończyli 18 lat, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że ważność umowy zawartej przez taką osobę, w drodze której zaciąga ona zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, wymaga zgody jej przedstawiciela ustawowego. Nie dotyczy to umów zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego. Osoby posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych mogą też bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, pod warunkiem że sąd opiekuńczy z ważnych powodów nie postanowi inaczej.
Istotne dla osoby fizycznej jest określenie jej stanu cywilnego, ponieważ na tym fakcie opierają się niektóre stosunki cywilnoprawne, jak np. obowiązek alimentacyjny i dziedziczenie ustawowe. Osoba fizyczna może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania, którym jest miejscowość, w której przebywa z zamiarem stałego pobytu. Koniec osoby fizycznej następuje z chwilą oznaczoną w akcie zgonu lub w sądowym stwierdzeniu zgonu albo w postanowieniu sądu o uznaniu osoby zaginionej za zmarłą.
W ograniczonym zakresie zdolność prawną przyznaje się także nasciturusowi (łac. mający się narodzić), czyli dziecku poczętemu, a jeszcze nie urodzonemu, pod warunkiem że urodzi się żywe. Dotyczy to zdolności do dziedziczenia (art. 927 w zw. z art. 972 k.c.), zdolności do dochodzenia po urodzeniu odszkodowania za szkody, jakich doznało przed urodzeniem (art. 446 k.c.), czyli w okresie życia płodowego, oraz możliwości uznania (art. 75 k.r.o.).
Podstawa prawna
* Art. 8–32 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).