Postępowanie nakazowe należy do tzw. postępowań odrębnych, zaliczanych do postępowania cywilnego. Nakaz zapłaty wydany w tym postępowaniu stanowi jednocześnie tzw. tytuł zabezpieczenia. Stawia to oczywiście wierzyciela w korzystnej pozycji. Postępowanie nakazowe dotyczy spraw, w których powód dochodzi świadczenia pieniężnego albo innych rzeczy zamiennych, a okoliczności będące podstawą dochodzonego roszczenia są udowodnione za pomocą określonych dowodów. Chodzi o dokumenty urzędowe, rachunki zaakceptowane przez dłużnika (np. faktura VAT), wezwanie dłużnika do zapłaty wraz z pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, zaakceptowane przez dłużnika wezwanie do zapłaty zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku wystarczających środków na rachunku bankowym. W praktyce dowodem takim jest także weksel, czek, warrant lub rewers domu składowego.
Sąd może też wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
Poza tym sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Jednym z głównych założeń postępowania nakazowego jest szybkie załatwienie sprawy. Jednak do tego potrzebna jest odpowiednia postawa stron zmierzająca do współpracy z sądem, co pozwoli mu na szybkie działanie. Ważne jest, aby powód zażądał w pozwie rozpoznania sprawy w tym trybie. Ten pozew musi być skierowany do sądu właściwego miejscowo i rzeczowo. W przypadku złożenia pisma w niewłaściwym sądzie zostanie ono przekazane do sądu właściwego, jednak zostanie ono uznane za skutecznie wniesione dopiero z chwilą jego przekazania sądowi właściwemu. W praktyce oznacza to, iż powód może stracić dużo czasu, co np. w odniesieniu do upływu terminu przedawnienia roszczenia może mieć duże znaczenie.
Jeżeli pozew zawiera odpowiedni wniosek, dołączono do niego jeden ze stosownych dokumentów, został wniesiony do właściwego sądu i został należycie opłacony, istnieją podstawy do wydania nakazu zapłaty, w którym dłużnik będzie wezwany do zaspokojenia roszczenia w ciągu 2 tygodni od doręczenia nakazu, względnie do wniesienia zarzutów w tym samym terminie. Sąd wydaje nakaz zapłaty na posiedzeniu niejawnym.
Jeśli dłużnik nie znajdzie podstaw do zakwestionowania nakazu i zdecyduje się zaspokoić roszczenie, uniknie tym samym niepotrzebnych kosztów. Dłużnik, który postanowi wnieść zarzuty od nakazu zapłaty, powinien złożyć je najpóźniej w czternastym dniu od jego doręczenia w biurze podawczym sądu albo wysłać listem poleconym.
W przypadku skutecznego wniesienia zarzutów sąd rozpoznaje je na rozprawie, a następnie wyrokiem utrzymuje nakaz w mocy albo go uchyla i orzeka jeszcze raz o zgłoszonym roszczeniu.
Przed złożeniem pozwu w sądzie trzeba jeszcze raz przypomnieć dłużnikowi o istniejącym długu, poprzez skierowanie do niego wezwania do zapłaty zawierającego termin, do którego powinien uregulować należność.
Jeśli sprawa nie może być rozpatrzona w trybie nakazowym, sąd kieruje ją do rozpoznania w trybie zwykłym.
Podstawa prawna
* Art. 4841–486 i 491–497 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).