Badanie przesiewowe to zastosowanie w pewnej grupie osób testu, który wychwyci osoby podejrzane o określoną chorobę. Celem badań przesiewowych jest wykrycie choroby we wczesnym okresie, by móc ją wyleczyć lub zapobiec jej postępowi.

Badanie przesiewowe na ogół nie jest badaniem diagnostycznym, co oznacza, że na jego podstawie nie można postawić rozpoznania (czyli jednoznacznie stwierdzić istnienia choroby). Test przesiewowy powinien być badaniem bardzo prostym, tak by mógł je wykonywać średni personel medyczny po krótkim przeszkoleniu. Nieprawidłowy wynik testu (dodatni) oznacza tylko, że prawdopodobieństwo choroby u tej osoby jest większe niż u osób, które przeszły test prawidłowo. Aby stwierdzić lub wykluczyć chorobę, osoba z nieprawidłowym wynikiem badania przesiewowego musi być poddana szczegółowym badaniom diagnostycznym w przygotowanym do tego specjalistycznym ośrodku. Ze względu na koszty związane z badaniami dużej grupy osób, nie każda choroba może być objęta badaniami przesiewowymi. Aby badania były opłacalne, muszą być spełnione pewne warunki:

  • - skutki choroby powinny stanowić poważne obciążenie społeczne, częstość występowania schorzenia powinna być odpowiednio wysoka, naturalny przebieg choroby musi być dobrze poznany,
  • - powinna istnieć wymierna korzyść wynikająca z wczesnego leczenia, to znaczy, że końcowy efekt leczenia musi być lepszy w przypadku wczesnego jego wdrożenia, niż w przypadku, gdy pacjent zgłosi się w chwili rozwiniętych objawów choroby,
  • - wprowadzenie badań przesiewowych powinno istotnie skrócić czas ustalenia ostatecznego rozpoznania, koszty badań przesiewowych muszą być zrównoważone przez koszty, których unika się dzięki wczesnemu wykryciu choroby.

W Polsce prowadzi się obowiązkowe badania przesiewowe noworodków w kierunku hypotyreozy (niedoczynności tarczycy) i fenyloketonurii (choroby wynikającej z niedoboru enzymu niezbędnego do przetwarzania jednego ze składników pokarmu – fenyloalaniny).

NAPISZ DO
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy
ul. Niedźwiedzia 2A
02-737 Warszawa
tel. (22) 852 32 14
wosp@wosp.org.pl
godziny pracy biura: pon.-pt. 8.15-16.15





Są prowadzone również badania przesiewowe słuchu, mające na celu wychwycenie osób, które mogą mieć problemy ze słyszeniem. Wykonuje się je w różnych grupach:

  • - u noworodków, by wykryć wrodzone uszkodzenia słuchu,
  • - u dzieci starszych – w wieku przedszkolnym, szkolnym – by wykryć nabyte wady słuchu, zarówno trwałe, jak i przejściowe, które nie leczone mogą powodować uszkodzenia nieodwracalne,
  • - u osób narażonych na przewlekłe działanie hałasu w miejscu pracy.

W Polsce prowadzone są także badania przesiewowe wykrywające choroby nowotworowe. Dotyczą one:

  • - raka piersi – kierowane są do kobiet po 35 roku życia. Polegają one na prześwietleniu piersi (tzw. mammografia),
  • - raka szyjki macicy – skierowane do kobiet między 30 a 59 rokiem życia. Polegają na wykonaniu raz na trzy lata badania cytologicznego,
  • - przeciwdziałania chorobom odtytoniowym.
Dominika Sikora

Podstawa prawna

  • - Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu świadczeń opieki zdrowotnej, w tym badań przesiewowych oraz okresów, w których te badania są przeprowadzane (Dz.U. nr 276, poz. 2740).