Rozpoczął się luty, a to oznacza, że zbliża się termin, do którego formę opodatkowania mają prawo zmienić osoby fizyczne wykonujące w poprzednim roku działalność gospodarczą. Niekiedy może się okazać, że możliwość wyboru jest ograniczona z przyczyn leżących po stronie podatnika lub jego wspólników
Nawet jeżeli wielu spośród przedsiębiorców niezbyt dobrze wspomina zamieszanie, jakie zostało wywołane w niedalekiej przeszłości przez Polski Ład i wymuszone nim decyzje dotyczące wyboru formy opodatkowania, to niewątpliwie warto również w tym roku się zastanowić nad potencjalnie najlepszą formą opodatkowania w 2024 r. Niestety podatnicy nie dostali pretekstu do takiego działania w postaci szybkich i zdecydowanych zmian chociażby w zakresie oskładkowania. Miejsce miały jedynie „naturalne” podwyżki składek wynikające ze sposobu ich ustalania.
Oczywiście można samodzielnie przeprowadzić weryfikację i dokonać oceny najlepszej formy opodatkowania (pamiętając przy tym o oskładkowaniu), chociażby korzystając z dostępnych w sieci kalkulatorów czy innych narzędzi informatycznych. Jednak zdecydowanie lepiej zdać się w tej sprawie na doradcę podatkowego i skorzystać z jego pomocy. Analiza taka nie zawsze jest bowiem łatwa do przeprowadzenia, a dokonując badania, często trzeba wziąć pod uwagę różne zmienne, w tym np. plany biznesowe, a czasami nawet uwarunkowania rodzinnie, niejednokrotnie de facto działać z rocznym wyprzedzeniem.
Kiedy trzeba poinformować urząd skarbowy
Przypomnijmy, że przedsiębiorca kontynuujący w 2024 r. działalność, który w jej ramach pierwszy przychód w tym roku uzyskał w styczniu, może dokonać zmiany formy opodatkowania, informując o tym organ podatkowy w terminie do 20 lutego 2024 r. Podatnik może złożyć takie oświadczenie także na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 541), tj. jako wpis do CEIDG.
Oczywiście, wybór taki jest skuteczny na następne lata, aż do odwołania – czy raczej do zmiany formy opodatkowania. Jeżeli podatnik uzna więc, że nie musi i nie chce zmieniać formy opodatkowania, to nie przekazuje organowi żadnej informacji na temat tego, w jakim modelu będzie opodatkowywał dochody lub przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej w 2024 r.
Uwaga na ograniczenia
Przez cały czas aktualne są zasady łączenia różnych metod opodatkowania w przypadku prowadzenia działalności gospodarczych w różnych formach, a trzeba również pamiętać o tym, że wybór formy opodatkowania niekiedy trzeba uzgodnić ze wspólnikami. To ostatnie dotyczy jednak wyłącznie przypadków, gdy osoba fizyczna wykonuje działalność gospodarczą w ramach spółki transparentnej podatkowo, czyli takiej, która sama nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Zatem problem taki dotyczy tych osób fizycznych, które realizują się gospodarczo w formie spółki cywilnej, jawnej lub partnerskiej. Fakt bycia wspólnikiem spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej czy kapitałowej jest całkowicie neutralny i bez znaczenia dla zagadnienia poruszanego w tej publikacji.
WAŻNE Udzielanie podatnikowi informacji związanych z koniecznością wyboru określonych form opodatkowania działalności i warunków koniecznych dla korzystania z uproszczonych lub uprzywilejowanych form opodatkowania stanowi doradztwo podatkowe sensu stricto. Biuro rachunkowe powinno poinformować klientów, że nie świadczy usług doradztwa podatko- wego, jeśli nie ma takich uprawnień.
Rozważając zmianę formy opodatkowania, należy uwzględnić zasadę, zgodnie z którą wszyscy wspólnicy spółki cywilnej czy jawnej muszą być opodatkowani według tej samej ustawy, tj. ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2760; dalej: ustawa o PIT) bądź ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2540; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1414). To oznacza, że wybór opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych może zablokować pozostałym wspólnikom jeden z nich, jeżeli uzna, że dla niego taka forma opodatkowania nie jest atrakcyjna i chciałby pozostać przy podatku liniowym lub obliczanym według skali. Działa to również w drugą stronę. Bez znaczenia jest przy tym udział takiego wspólnika w zyskach spółki – może on być nawet minimalny.
Z kolei osoba fizyczna, która prowadzi działalności gospodarcze w różnych formach (indywidualnie, w kilku spółkach), wprawdzie może wybrać odrębnie zasady opodatkowania dla tych różnych form, jednak z zastrzeżeniem, że nie można łączyć podatku według skali z podatkiem liniowym. Innymi słowy, jeżeli podatnik zdecyduje się, że dochód z działalności gospodarczej, będzie opodatkowany podatkiem liniowym, to decyzja taka dotyczy wszystkich jego dochodów umiejscowionych w tym źródle.
Przykład 1
Jednoosobowa działalność i spółka jawna
Pan Robert wykonuje jednoosobową działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. Oprócz tego jest wspólnikiem spółki jawnej osób fizycznych. W 2023 r. przychody osiągane w ramach spółki były opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a dochód z jednoosobowej działalności był opodatkowany według skali (niski dochód mieścił się w kwocie wolnej). Od 2024 r. wspólnicy spółki zgodnie zadecydowali, że każdy z nich przejdzie na podatek liniowy według ustawy o PIT. W tej sytuacji pan Robert musi podjąć dodatkowo decyzję, tj. musi wybrać dla wszystkich dochodów z działalności gospodarczej, czyli zarówno tych z jednoosobowej działalności, jak i ze spółki jawnej, podatek według skali lub podatek liniowy. W rozliczeniu podatkowym jest dokonywane sumowanie i nie jest możliwe, by z jednej działalności podatnik opłacał podatek według skali, a z drugiej liniowy.
Inaczej jest w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Możliwe jest łączenie ryczałtu z podatkiem według skali lub liniowym, przy czym sam wybór jest dokonywany dla poszczególnych formalnych metod prowadzenia działalności, tj. jeżeli podatnik wykonuje działalność jednoosobowo, to nawet gdyby miał kilka zakresów, zakładów czy innych placówek, wszystkie dochody czy przychody są opodatkowane w taki sam sposób.
Przykład 2
Najem prywatny czy w ramach działalności
Pan Jacek wykonuje działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. Przychód z takiej działalności jest opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Pod koniec 2023 r. pan Jacek podpisał umowę przedwstępną na zakup lokalu użytkowego, który zamierza wynajmować. W związku z tym, że z przygotowaniem lokalu są związane wysokie koszty, pan Jacek uznał, iż lepiej będzie wprowadzić lokal do działalności gospodarczej i w jej ramach go wynajmować, bo wybierze dla najmu podatek liniowy (czego nie może zrobić przy najmie prywatnym) i rozliczy koszty. Poinformował o tym księgową. W odpowiedzi księgowa upewniła się, czy na pewno chce zrezygnować z ryczałtu od przychodu z działalności gospodarczej, bo takie rozwiązanie jest dla niego nieopłacalne fiskalnie (również ze względu na składki zdrowotne). Zaskoczonemu panu Jackowi księgowa wytłumaczyła, że wybór podatku liniowego dla dochodów z najmu w ramach działalności gospodarczej oznacza również rezygnację z ryczałtu od przychodów z „podstawowej działalności gospodarczej”. W tej sytuacji pan Jacek skonsultował się jeszcze z doradcą podatkowym i ostatecznie pozostał przy ryczałcie, a najem świadczył w ramach najmu prywatnego.
Jeżeli chodzi o wspólników, to w przypadku gdy zadecydują, że stosują ustawę o PIT, każdy z nich samodzielnie i swobodnie decyduje o tym, czy stosuje opodatkowanie według skali czy podatkiem liniowym. W każdym razie, zanim podatnicy oddadzą się obliczeniom, zanim rozpoczną kalkulacje, wpierw muszą sprawdzić, czy w ich przypadku zmiana formy opodatkowania jest formalnie dopuszczalna.
Ryczałt nie dla wszystkich
Trzeba nadmienić, że jako wspólnik spółki partnerskiej osoba fizyczna nie może być opodatkowana ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, gdyż taka forma opodatkowania w ogóle nie została przewidziana dla osób wykonujących działalność gospodarczą w tej formie. Możliwość wyboru ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z działalności gospodarczej na standardowych warunkach została udzielona osobom fizycznym będącym wspólnikami spółki cywilnej czy spółki jawnej, pod tym jednak warunkiem że sygnatariuszami umowy zarówno pierwszej, jak i drugiej spółki osobowej są wyłącznie osoby fizyczne. Zatem włączenie do takiej spółki innego podmiotu pozbawia osoby fizyczne uczestniczące w spółce możliwości opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Przykład 3
Nieudana próba zmniejszenia obciążeń
Pani Ewa jest wspólniczką spółki jawnej. W 2023 r. dochody z takiej spółki były opodatkowane przez panią Ewę podatkiem liniowym. Okazało się, że obciążenia fiskalne są wysokie, bo nie dość, że w ramach takiej działalności są rozliczane niskie koszty uzyskania przychodu, realną stawkę PIT podwyższa składka zdrowotna naliczana od dochodu według stawki 4,9 proc., to podatniczka wpadła jeszcze w daninę solidarnościową, ponieważ dochód roczny przekroczył 1 mln zł. W czasie spotkania z koleżanką pani Ewa dowiedziała się, że problem daniny solidarnościowej nie występuje, a składka zdrowotna jest ustalana w sposób zryczałtowany, jeżeli podatnik stosuje opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Podekscytowana podatniczka zwróciła się do swojego doradcy podatkowego z prośbą, by zweryfikował, czy faktycznie wybór tej formy opodatkowania będzie aż tak korzystny dla niej, robiąc mu przy tym wytyk, że w poprzednim roku nie podpowiedział jej wyboru takiej formy opodatkowania. Doradca podatkowy od razu odpowiedział, że niczego nie będzie kalkulował i weryfikował, a i pretensja odnośnie do 2023 r. jest nieuzasadniona, bo ani dla 2023 r., ani dla 2024 r. pani Ewa nie może wybrać opodatkowana przychodów uzyskiwanych w ramach spółki jawnej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych z tej prostej przyczyny, że jej wspólnikiem jest spółka z o.o., a ryczałt owszem jest możliwy, ale wówczas, gdy wspólnikami spółki jawnej są wyłącznie osoby fizyczne. ©℗
