Pytanie dotyczyło art. 96 ust. 4b–4c ustawy o VAT. Zgodnie z tymi przepisami pełnomocnik odpowiada solidarnie z podatnikiem, któremu pomógł w rejestracji dla celów VAT, za jego zaległości podatkowe powstałe w ciągu pierwszych sześciu miesięcy prowadzenia działalności.

Celem było odstraszenie pełnomocników od pomocy przy rejestrowaniu „słupów”, czyli spółek zakładanych wyłącznie do wystawiania fikcyjnych faktur i wyłudzania zwrotów VAT.

Pełnomocnik płaci za „słupa”

Pełnomocnik odpowiada solidarnie z zarejestrowaną przez siebie firmą do kwoty pół miliona złotych. Nie ponosi odpowiedzialności tylko, jeśli powstanie zaległości podatkowych „nie wiązało się z uczestnictwem podatnika w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej” (art. 96 ust. 4c ustawy o VAT).

Klienta trzeba weryfikować

Przepisy te od początku budziły duże kontrowersje. W interpelacji z marca 2017 r. (nr 10588) jeden z posłów zwrócił uwagę m.in. na to, że pełnomocnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, bo nie zawsze mają pewność, że rejestrują oszusta podatkowego. Poza tym – jak zauważył poseł – wystarczy, że pełnomocnik przygotuje tylko wszelkie dokumenty rejestracyjne, a podpis złoży sam klient, by solidarnej odpowiedzialności nie było.

Poseł uznał więc te przepisy za niedoskonałe i spytał, czy zostaną one znowelizowane. Wykluczył to ówczesny wiceminister finansów Paweł Gruza. Doradził pełnomocnikom, by starannie weryfikowali swoich klientów i nie poprzestawali na informacjach przekazanych przez samego klienta, ale sięgali również po inne informacje, dostępne publicznie (np. w rejestrach niewypłacalnych dłużników). Pełnomocnik powinien też sprawdzić, czy jego klient nie zakładał w krótkim czasie zbyt wielu firm – zalecał wiceminister.

Osiem lat uszczelniania

Po ponad ośmiu latach od tamtej interpelacji mamy kolejną. Jej autor zwrócił uwagę na duży postęp w uszczelnianiu systemu VAT: weszły w życie m.in. przepisy o obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności (tzw. split payment), o wykazie czynnych podatników VAT (tzw. białej liście VAT), o JPK_V7, STIR, bazie SENT. Ponadto w 2026 r. wejdą w życie przepisy o Krajowym Systemie e-Faktur, co oznacza, że rozliczanie VAT stanie się zdigitalizowane i przez to transparentne dla Krajowej Administracji Skarbowej.

Czy nadal pełnomocnik ma odpowiadać?

Poseł spytał w związku z tym, czy nadal niezbędne są przepisy o solidarnej odpowiedzialności pełnomocników, czy ich utrzymywanie nie utrudnia przesadnie przedsiębiorcom zagranicznym funkcjonowania na polskim rynku. Spytał także, ile w ciągu ostatnich pięciu lat wydano decyzji zobowiązujących pełnomocnika do zapłaty zaległego podatku.

W odpowiedzi wiceminister Neneman przypomniał, że przepisy, o które pyta poseł, mają zapobiegać rejestrowaniu „słupów” dla celów VAT i tworzeniu podatkowych karuzel. Mają więc charakter prewencyjny, a przez to są niezbędne.

Ile decyzji o solidarnej odpowiedzialności?

Wiceminister poinformował, że KAS nie gromadzi danych o liczbie decyzji o solidarnej odpowiedzialności pełnomocników. Podał natomiast statystyki dotyczące wszystkich decyzji o solidarnej odpowiedzialności z tytułu VAT, wydanych wobec osób trzecich i następców prawnych. Chodzi m.in. o decyzje wydane na podstawie:

  • art. 117ba ordynacji podatkowej – solidarna odpowiedzialność nabywcy, jeżeli transakcja o jednorazowej wartości powyżej 15 tys. zł została opłacona na inny rachunek niż widniejący na tzw. białej liście VAT,
  • art. 105a ustawy o VAT – solidarna odpowiedzialność nabywcy za zaległości podatkowe dostawcy towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT,
  • art. 108a ust. 5 i ust. 6 ustawy o VAT – solidarna odpowiedzialność nabywcy za VAT nierozliczony przez dostawcę lub usługodawcę, wynikający z dostawy towarów lub tego świadczenia usług objętych mechanizmem podzielonej płatności (do wysokości kwoty otrzymanej na rachunek VAT),
  • art. 18d ust. 2, art. 33a ust. 8 i art. 138d ust. 2 ustawy o VAT – solidarna odpowiedzialność przedstawicieli przedsiębiorców zagranicznych za ich zobowiązania podatkowe. ©℗

Liczba decyzji o odpowiedzialności solidarnej osób trzecich i następców prawnych w zakresie VAT

Okres Liczba wydanych decyzji w zakresie VAT
2020 r. 15 186
2021 r. 16 505
2022 r. 17 521
2023 r. 21 435
2024 r. 23 099
I-IX 2025 r. 17 131

Podstawa prawna

Odpowiedź wiceministra finansów Jarosława Nenemana z 12 listopada 2025 r. na interpelację poselską nr 13044