Pojęcie rygoru natychmiastowej wykonalności występuje w przepisach dotyczących procedury cywilnej i administracyjnej.

W procedurze cywilnej
Rygor natychmiastowej wykonalności polega na tym, że wyrok, który nie stał się jeszcze prawomocny, stanowi tytuł egzekucyjny i po opatrzeniu go klauzulą wykonalności podlega wykonaniu w drodze postępowania egzekucyjnego. W postępowaniu cywilnym jest nadawany jedynie wyrokom, innym postaciom orzeczenia (np. postanowieniom) nie może być nadany. Ponadto nadawany jest tylko tym wyrokom, które nadają się do wykonania. Wyrokom, które ustalają istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa albo kształtują stosunek prawny lub prawo, sąd nie może nadać rygoru natychmiastowej wykonalności.

Obowiązkowo i z urzędu
Rygor natychmiastowej wykonalności sąd nadaje z urzędu lub na wniosek. Rygor nadaje się z urzędu obligatoryjnie w sprawach, w których:

- zasądzono alimenty (rygor nadawany jest co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące),
- zasądzono roszczenie uznane przez pozwanego,
- wydano wyrok zaoczny uwzględniający powództwo,
- zasądzono należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy (jednak rygor natychmiastowej wykonalności nadawany jest tylko co do części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika).


Dowolnie, ale też z urzędu
Fakultatywnie sąd może nadać z urzędu wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeśli zasądza należność z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania.

Na wniosek
Ponadto sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę. Wniosek o nadanie rygoru powinien być zgłoszony najpóźniej przed zamknięciem rozprawy. Jednakże wniosek taki nie wiąże sądu.
Sąd może uzależnić nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. Uzasadnieniem tego przepisu jest ochrona pozwanego na wypadek uchylenia wyroku opatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności i umożliwienia mu skutecznego żądania zwrotu wyegzekwowanego świadczenia. Uzależnienie nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności od zabezpieczenia może nastąpić na wniosek pozwanego lub z urzędu.

Ile kosztuje klauzula wykonalności
Aby wyrok opatrzony klauzulą wykonalności mógł być egzekwowany w drodze postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika, niezbędne jest opatrzenie go klauzulą wykonalności, którą sąd nadaje wyrokowi na wniosek powoda. Za opatrzenie wyroku klauzulą sąd pobiera opłatę kancelaryjną w wysokości 6 zł – gdy do wniosku załączony jest odpis wyroku, lub 6 zł + 6 zł za każdą stronę odpisu wyroku, gdy do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności powód nie załączy odpisu wyroku.

W postępowaniu administracyjnym
Również decyzjom nieostatecznym, wydawanym przez upoważnione do tego organy w prowadzonych przed nimi postępowaniach administracyjnych, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Decyzja nieostateczna, której został nadany rygor, jest wykonalna przed upływem terminu do wniesienia od niej odwołania.
Decyzji, od której służy odwołanie, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ administracji publicznej może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego zabezpieczenia. Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji również po jej wydaniu. O nadaniu rygoru organ rozstrzyga na zasadzie uznania.
Przepisy odrębnych ustaw mogą nakładać na organ wydający decyzję w danej sprawie obowiązek nadania takiej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.


WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Sąd nie nada wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności nawet za zabezpieczeniem, jeśli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda, przy czym nie dotyczy to wyroków zasądzających alimenty w granicach, w jakich sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu. Również wyrokom w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa sąd nie nada nawet za zabezpieczeniem rygoru natychmiastowej wykonalności.

Agata Jeleszuk
„Kancelaria Nowakowski i Wspólnicy”

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
* Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).