Jest to instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Komu przysługuje
Prawo do świadczeń pomocy społecznej (jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej) przysługuje:
* osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium RP,
* cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium RP na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w RP statusu uchodźcy,
* obywatelom państw członkowskich UE lub EOG, przebywającym na terytorium RP, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
Przyczyny udzielenia pomocy
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie itp. Osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.
Świadczenie z pomocy społecznej
Z pomocy społecznej można otrzymać następujące świadczenia:
* pieniężne: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy, zasiłek i pożyczkę na ekonomiczne usamodzielnienie, pomoc dla rodzin zastępczych, pomoc na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki, świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców,
* świadczenia niepieniężne: praca socjalna, bilet kredytowany, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na ubezpieczenia społeczne, pomoc rzeczową (w tym na ekonomiczne usamodzielnienie), sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa, schronienie, posiłek, niezbędne ubranie, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, mieszkanie chronione, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo-wychowawczej, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.
Kryterium dochodowe
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej mają osoby i rodziny, które spełniają tzw. kryterium dochodowe. Wynosi ono 461 zł – dla osoby samotnie gospodarującej oraz 316 zł – na osobę w rodzinie. Składając wniosek o przyznanie pomocy, należy zsumować przychody z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania. Muszą to być dochody netto, a więc należy je pomniejszyć o:
* miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych,
* składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach,
* kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Do dochodu nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, wartości świadczeń w naturze oraz świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.
Natomiast sposób obliczenia dochodu osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zależy od formy opodatkowania prowadzonej przez nich działalności.
Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, np. odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niedotrzymywanie jego postanowień, odmowa podjęcia leczenia odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.
Jak uzyskać świadczenie z pomocy społecznej
Krok 1
Wniosek należy złożyć w gminie, w której ma się miejsce zamieszkania. W przypadku osoby bezdomnej właściwa jest gmina ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały. Natomiast w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie oraz w sprawach niecierpiących zwłoki, właściwa miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.
Krok 2
Część świadczeń przyznawana jest na podstawie tzw. kryterium dochodowego. Należy więc przygotować dokumenty obrazujące sytuację finansową (m.in. o wysokości wynagrodzenia, renty, emerytury).
Krok 3
Świadczenia z pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. Pomoc społeczna może być udzielana również z urzędu.
Krok 4
Przed podjęciem decyzji o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia (z wyjątkiem decyzji o odmowie przyznania biletu kredytowanego) przeprowadzany jest wywiad środowiskowy. Ma on ustalić sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osób i rodzin. Wywiad przeprowadzany jest w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny albo w miejscu ich pobytu.
Krok 5
Od decyzji administracyjnej w sprawie świadczeń z pomocy społecznej można się odwołać w ciągu 14 dni od daty jej doręczenia. Odwołanie to może złożyć osoba, która ubiega się o dane świadczenie z pomocy społecznej, lub inna osoba uprawniona do tego przez wnioskodawcę. Odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego wnosi się za pośrednictwem OPS.
1. Jedynym dochodem osoby samotnej, niepełnosprawnej, całkowicie niezdolnej do pracy jest zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 144 zł. Kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 461 zł. Różnica wynosi: 461 – 144 = 317 zł. Kwota zasiłku stałego w przypadku tej osoby wynosi 317 zł.
2. Jednym z członków rodziny jest osoba całkowicie niezdolna do pracy z powodu wieku. Dochód na jedną osobę w tej rodzinie, po zsumowaniu dochodów wszystkich jej członków, wynosi 200 zł. Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi natomiast 316 zł. Różnica między kryterium dochodowym a osiąganym dochodem na osobę w rodzinie wynosi 116 zł – jest to więc w tym przypadku kwota zasiłku stałego.
Pomoc finansową mogą otrzymać osoby, które spełniają jednocześnie dwa warunki:
* znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, czyli spełniają tzw. kryterium dochodowe.
DOCHÓD RODZINY – suma miesięcznych dochodów osób w rodzinie.
NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY Z TYTUŁU WIEKU – ukończone 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę.
OSOBA SAMOTNA – osoba samotnie gospodarująca, niepozostająca w związku małżeńskim i nieposiadająca wstępnych ani zstępnych.
OSOBA SAMOTNIE GOSPODARUJĄCA – osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe.
RODZINA – osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. nr 64, poz. 593 z późn. zm.).
* Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz.U. nr 128, poz. 1175 z późn. zm.).