Rząd rusza do walki o seniorów. Co zamiast podwyższenia wieku emerytalnego?

Podczas spotkania będzie mowa zarówno o stworzeniu zachęt do dobrowolnej, dłuższej aktywności zawodowej osób starszych, jak i o dostosowaniu środowiska pracy do ich potrzeb i oczekiwań.

– Osoby w wieku przedemerytalnym i po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego są w różnej sytuacji życiowej, zawodowej i finansowej. Dlatego, żeby skłonić je do przedłużenia aktywności zawodowej, niezbędny jest pakiet różnorodnych rozwiązań, które będzie można dostosować do potrzeb i możliwości zróżnicowanej grupy przyszłych emerytów – mówi dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, prorektorka ds. nauki, współautorka raportu „Ocena wpływu działań na rzecz przedłużania kariery zawodowej i promowania pracy po przekroczeniu ustawowego wieku emerytalnego”.

Premie, bony i elastyczna praca - zamiast podniesienia wieku emerytalnego

Wnioski z tego raportu będą omawiane podczas spotkania. Publikacja zawiera też rekomendacje dla rządu.

Eksperci SGH proponują, by działania na rzecz wydłużania aktywności zawodowej nie ograniczały się do zachęt finansowych. Ich zdaniem kluczowe jest wdrożenie rozwiązań systemowych, takich jak elastyczna organizacja pracy (np. praca w niepełnym wymiarze, praca zdalna, zadaniowa), ochrona przed zwolnieniem na kilka lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, dodatkowe benefity dla pracodawców zatrudniających seniorów, poprawa wizerunku starszego pracownika oraz wsparcie w uczeniu się przez całe życie.

Ważne jest także wprowadzenie systemowych zachęt do późniejszego przechodzenia na emeryturę, np. premii za każdy rok dłuższej pracy, wzorem krajów Europy Zachodniej. Eksperci SGH wspominają ponadto o bonie senioralnym, nad którym trwają prace legislacyjne. Ma on służyć kontraktowaniu usług opiekuńczych dla starszych osób zależnych, których dzieci są aktywne zawodowo. Efektem ma być ograniczenie dezaktywizacji zawodowej opiekunów, którzy w sytuacji braku dostępu do usług opiekuńczych decydowali się na przejście na emeryturę.

Przydałaby się kampania społeczna zachęcająca do wydłużania aktywności zawodowej

Wśród rekomendowanych rozwiązań pojawiło się też przeprowadzenie kampanii społecznej, promującej z jednej strony doradców emerytalnych w ZUS, a z drugiej strony pokazującej korzyści płynące z dłuższej aktywności zawodowej, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i całej gospodarki.

W raporcie zwrócono też uwagę na to, że pracodawcy nie stosują systemowych narzędzi zachęcających do dłuższej pracy, a działania skierowane do starszych pracowników mają raczej charakter indywidualny niż organizacyjny. Zdaniem ekspertów SGH tylko kompleksowe podejście – łączące zachęty finansowe, elastyczne warunki pracy i zmianę postaw społecznych – może skutecznie wydłużyć kariery zawodowe Polaków.

PIT-0 nie spowodował wydłużenia aktywności zawodowej

W raporcie odniesiono się też do wprowadzonego w ramach Polskiego Ładu w 2022 r. PIT-0 dla seniora, pozwalającego na zwolnienie z podatku dochodowego od przychodów z pracy, umów zlecenia, działalności gospodarczej czy zasiłku macierzyńskiego – do kwoty 85 528 zł rocznie. Miało to być przełomem w polityce rynku pracy.

Raport SGH pokazuje jednak, że rzeczywistość okazała się bardziej złożona, a skuteczność tego narzędzia jest ograniczona. W 2022 r. z PIT-0 skorzystało niespełna 126 tys. osób, a w 2023 r. ta liczba wzrosła do ponad 142,5 tys. Wskaźniki pokazują, że udział korzystających z PIT-0 wśród wszystkich uprawnionych to wciąż margines – wśród kobiet w wieku 60 lat wynosił 33 proc., a wśród mężczyzn w wieku 65 lat – 17–18 proc.

To, zdaniem ekspertów SGH, pokazuje, że decyzja o kontynuowaniu pracy zależy od wielu czynników: zdrowia, sytuacji rodzinnej, warunków pracy, satysfakcji zawodowej, a także poczucia bezpieczeństwa finansowego. Ulga podatkowa jest tylko jednym z elementów tej układanki – i to nie najważniejszym.

Wielu seniorów wybiera strategię łączenia pracy z pobieraniem emerytury, co daje im podwójny dochód i większe poczucie stabilności, nawet jeśli oznacza niższe świadczenie w przyszłości. PIT-0 jest atrakcyjny głównie dla osób o stabilnej sytuacji finansowej, dobrym zdrowiu i wysokiej świadomości prawnej. Znacznie więcej osób decyduje się na pobieranie emerytury i jednoczesną pracę niż na odłożenie decyzji o przejściu na emeryturę i skorzystanie z ulgi podatkowej.

Zalety wydłużania aktywności zawodowej według badaczy

Podczas spotkania w resorcie pracy prezentacje wygłoszą też przedstawiciele: Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych o powodach przedłużania aktywności zawodowej przez osoby starsze, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy o warunkach pracy i pozostawania w dobrym zdrowiu przez osoby starsze oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na temat zalet wynikających z dłuższej, dobrowolnej aktywności zawodowej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Według danych tego ostatniego podmiotu w marcu tego roku emerytury wypłacane przez ZUS pobierało 6,3 mln świadczeniobiorców. To o 1,2 proc. więcej niż przed rokiem, kiedy to otrzymywało je 6,2 mln osób, o 2,1 proc. więcej niż w 2023 r.

Z danych ZUS wynika też, że systematycznie rośnie liczba osób pobierających emeryturę w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość tego świadczenia. W marcu 2024 r. było ich 403,8 tys., a w marcu 2025 r. – 437,9 tys. (wzrost o 8,4 proc.). Poza tym w marcu liczba osób pobierających emerytury w wysokości do 500 zł wyniosła 27,7 tys. i wzrosła o 9,2 proc. w porównaniu z marcem 2024 r. ©℗