Władza rodzicielska, zgodnie z dyspozycją art. 97 par. 1 KRO, jest zarówno prawem jak i obowiązkiem przysługującym obojgu rodzicom. Każdy z rodziców może samodzielnie podejmować określone czynności w odniesieniu do osoby i majątku dziecka. Niemniej jednak przedmiotowa samodzielność nie dotyczy istotnych spraw dziecka.
Istotne sprawy dziecka
Jak stanowi art. 97 par. 2 KRO o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w przypadku braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy. Za istotne uważa się takie sprawy, które „mają wpływ na dalszy rozwój dziecka” (J. Ignaczewski, Pochodzenie, s. 165, Legalis). Zalicza się do nich m.in.: zmianę nazwiska, zmianę miejsca pobytu, wyjazd za granicę, zameldowanie dziecka w innym miejscu. Ponadto wybór szkoły, zawodu, kierunek wychowania, leczenie, zmiana obywatelstwa czy sposób zabezpieczenia i realizowania wierzytelności alimentacyjnych względem dziecka.
Jak wygląda postępowanie?
Wniosek o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka, stosownie do art. 569 par. 1 KPC może złożyć każdy z rodziców do sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub ewentualnie pobytu osoby, której to postępowanie dotyczy. W przypadku braku możliwości ustalenia ww. miejsc – właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Zgodnie z art. 582 KPC rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, co do których brak porozumienia pomiędzy rodzicami, może nastąpić dopiero po umożliwieniu rodzicom złożenia oświadczeń, chyba że wysłuchanie ich byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami. Ponadto stosownie do treści art. 567 KPC sąd opiekuńczy wysłucha przedstawiciela ustawowego, a miarę możności także osoby bliskie jak i samo dziecko. Złożenie wniosku wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty w wysokości 100 zł.
Przed wydaniem orzeczenia sąd ma obowiązek wysłuchać strony, a w miarę możliwości także i dziecko. Jest to postępowanie nieprocesowe, wszczynane na wniosek, zgodnie z art. 506 KPC.
Zawieszenie, ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej
Postępowanie w przypadku braku porozumienia między rodzicami co do istotnych spraw nie ma na celu ingerowania w sferę władzy rodzicielskiej, a jedynie wydanie przez sąd orzeczenia zastępującego zgodną wolę rodziców. Na marginesie należy zaznaczyć, że sąd w określonych sytuacjach może władzę rodzicielską zawiesić, ograniczyć lub jej nawet całkowicie pozbawić. W przypadku zaistnienia przemijającej przeszkody takiej jak np. wyjazd za granicę przez jednego z małżonków, sąd może zawiesić władzę rodzicielską. Możliwe jest również ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 KRO ze względu na zagrożenie dobra dziecka np. poprzez nadużywanie alkoholu przez jedną ze stron. Najdalej idącą formą ingerencji jest pozbawienie władzy rodzicielskiej, która ma na celu ochronę dziecka w sytuacji, gdy nie może ona być wykonywana z powodu trwałej przeszkody, jest nadużywana lub gdy rodzice w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka. Warunkiem pozbawienia władzy rodzicielskiej jest również to, że środki zastosowane wcześniej okazały się bezskuteczne.
Podanie o przyjęcie dziecka do szkoły
Ciekawy kazus stanowi złożenie wniosku o przyjęcie dziecka do szkoły. Jak już wcześniej zaznaczono, przyjmuje się, że wybór szkoły należy do spraw istotnych, o których rodzice rozstrzygają wspólnie. Prawo oświatowe (ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r., Dz. U. 2017 poz.59) nie nakazuje jednak, aby wniosek był podpisany przez obojga rodziców. Może zatem dojść do takiej sytuacji, że rodzic będąc w konflikcie z drugim rodzicem samodzielnie złoży wniosek o przyjęcie do szkoły. Zasadniczo dyrektorowie szkół chcąc uniknąć tego typu problemów wymagają złożenia obu podpisów. Ewentualny konflikt między stronami rozstrzygany jest nie przez szkołę, a przez sąd opiekuńczy.
Podsumowanie
Władza rodzicielska jest prawem i obowiązkiem przysługującym każdemu z rodziców, którzy mogą samodzielnie podejmować określone czynności w odniesieniu do osoby i majątku dziecka, z wyłączeniem spraw istotnych, które mają obowiązek podejmować wspólnie. Do spraw istotnych zalicza się m.in. zmianę: nazwiska, obywatelstwa, pobytu, zameldowania czy wyjazd za granicę na stałe. Ponadto będzie to wybór: szkoły, zawodu, kierunku wychowania, leczenie czy zabezpieczenie i realizacja wierzytelności alimentacyjnych względem dziecka. Wniosek o wydanie oświadczenia zastępującego zgodną wolę rodziców można złożyć we właściwym sądzie rejonowym, co wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty w wysokości 100 zł. Wydanie przez sąd orzeczenia zastępującego zgodne oświadczenie woli rodziców, nie ingeruje w sferę władzy rodzicielskiej. Ciekawy kazus stanowi złożenie podania o przyjęcie dziecka do szkoły, ponieważ prawo oświatowe nie nakazuje, aby taki wniosek był podpisany przez obojga rodziców. Najczęściej jednak szkoła, chcą uniknąć ewentualnych sytuacji konfliktowych wymaga złożenia podpisów przez obojga rodziców.
Colectiva Inicjatyw Społecznych i Prawnych