NSA: Decyzja Mateusza Morawieckiego w sprawie wyborów kopertowych była nieważna

Decyzja Prezesa Rady Ministrów z kwietnia 2020 r. nakazująca Poczcie Polskiej przygotowanie tzw. wyborów kopertowych czyli wyborów prezydenckich w formie wyłącznie korespondencyjnej została wydana bez podstawy prawnej, z rażącym naruszeniem prawa i była nieważna – to sedno wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego kończącego spór o legalność wspomnianej decyzji ówczesnego premiera Mateusza Morawieckiego.

Przypomnijmy, w szczycie pandemii COVID-19, dokładnie 16 kwietnia 2020 r. Prezes Rady Ministrów, w oparciu o obowiązujące wówczas przepisy art. 11 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tzw. ustawy covidowej). Przewidywały one możliwość wydawania wiążących poleceń przez administrację rządową, w tym premiera, nie tylko jednostkom administracji publicznej, ale i innym podmiotom, w tym przedsiębiorcom. I na tej podstawie premier wydał polecenie – które miało formę decyzji administracyjnej – nakazujące Poczcie Polskiej podjęcie działań zmierzających do przygotowania i przeprowadzenia wyborów prezydenckich w 2020 r. wyłącznie w formie korespondencyjnej. Ta decyzja wywołała burzę i została rychło zaskarżona przez m.in. Rzecznika Praw Obywatelskich. Już rozpoznający w I instancji skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał ją za nieważną i podjętą z rażącym naruszeniem prawa. Na rozpoznanie skargi kasacyjnej premiera i Poczty Polskiej trzeba było jednak czekać prawie 3 lata i dziś zapadł ostateczny wyrok – dla organów państwa zdecydowanie niekorzystny.

NSA w uzasadnieniu wskazał, że decyzja Prezesa RM miała walor natychmiastowej wykonalności. W takim wypadku czynności, jakie ma podjąć adresat decyzji muszą być precyzyjnie określone i mieć konkretną podstawę prawną. Tego w decyzji zabrakło.

- Organ nie wskazał podstawy prawnej do realizacji nałożonych na adresata decyzji obowiązków. Nie znalazł jej także WSA ani skład rozpoznający sprawę. A to przecież organ ma zidentyfikować przepisy dające podstawę do realizacji określonych w decyzji czynności. W przeciwnym wypadku trzeba by uznać, że organ może wydawać dowolne polecenia w dowolnej formie motywując to walką z pandemią. To byłoby naruszenie podstawowych zasad ustrojowych państwa prawa – podkreślił sędzia sprawozdawca Maciej Kobak.

Niedookreślona treść polecenia premiera miała też inne, poważne reperkusje. Decyzja – skądinąd zgodnie z ustawą covidową – nie miała uzasadnienia. W treści posłużono się dość ogólnikowym wskazaniem obowiązków nałożonych na Pocztę. To również ocenił NSA jako działanie z rażącym naruszeniem prawa.

- Jeżeli w decyzji brak jest określonych ściśle obowiązków i nie da się ich ustalić na podstawie przepisów prawa, to dochodzi do sytuacji w której adresat decyzji musi poszukiwać podstaw do swojego działania. W ten sposób dochodziłoby do niedopuszczalnego przeniesienia kompetencji organu administracji publicznej na inny podmiot spoza sfery administracji, w tym wypadku, na przedsiębiorcę – stwierdził sędzia Kobak.

Wreszcie NSA uznał, co zresztą podnoszono w skardze na decyzję i głosy takie pojawiały się często w mediach, że w istocie decyzja premiera o nakazaniu Poczcie Polskiej organizacji wyborów kopertowych wkroczyła w ustawowe kompetencje Państwowej Komisji Wyborczej.

- Decyzja nie powołuje się na przepisy Kodeksu wyborczego. Zaś zgodnie z nimi organem który jest odpowiedzialny za przeprowadzenie wyborów jest PKW. Organem obsługującym wybory jest natomiast Krajowe Biuro Wyborcze. Tym samym decyzja wkracza jednoznacznie w kompetencje PKW i KBW. Późniejsze wyjaśnienia organu, że w gruncie rzeczy chodziłoby tu o organizację wyborów dla osób mogących głosować korespondencyjnie, czyli w praktyce osób niepełnosprawnych, czy w wieku powyżej 60 lat, ewentualnie przebywających na kwarantannie nie znajduje potwierdzenia w treści decyzji. Ta jednoznacznie wskazuje, że organizowanie wyborów w tej formie miało dotyczyć wszystkich uprawnionych do głosowania. – powiedział sędzia Kobak.

Tym samym NSA potwierdził ostatecznie i prawomocnie, że decyzja w sprawie wyborów kopertowych została wydana bez podstawy prawnej oraz z rażącym naruszeniem prawa.

- Ocena WSA jest w tym zakresie prawidłowa i dlatego skargi kasacyjne zostały oddalone – stwierdził w konkluzji sędzia Kobak.