Weryfikacja ostatnich 20. lat życia przed zatrudnieniem pracownika w oświacie? Dyrektorów szkół i przedszkoli czeka nie lada wyzwanie, a chętnych do pracy zdobycie dodatkowej dokumentacji. Od 15 lutego 2024 r. będą obowiązywać nowe wymagania dotyczące zatrudniania osób do pracy związanej z kontaktami z małoletnimi. Zdaniem eksperta ich stosowanie w praktyce nie będzie łatwe. Co zmienia się w przepisach i kogo będą one dotyczyć? Czy oświata jest gotowa na nowe standardy zatrudniania?
Zmiany w przepisach. Nowe obowiązki dyrektorów szkół
Od 15 lutego 2024 r. zaczynają obowiązywać nowe wymagania związane z nowelizacją Ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Chodzi o art. 21 powyższego aktu, rozszerzający w sposób znaczący wymogi dotyczące osób zatrudnianych bądź dopuszczanych do innej działalności związanej z kontaktami z dziećmi.
– W obecnym stanie prawnym, a więc do 14 lutego włącznie, na podstawie tej regulacji pracodawca lub organizator działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich itd. ma obowiązek badania, czy osoba którą zamierza zatrudnić, bądź dopuścić do innej działalności związanej z pracą z osobami małoletnimi widnieje w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Po 15 lutego nie zmieni się to, ale regulacja art. 21 zostanie istotnie rozbudowana o kolejne wymagania – wyjaśnia w rozmowie z serwisem gazetaprawna.pl Michał Łyszczarz, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty, ekspert z zakresu prawa oświatowego i samorządu terytorialnego.
Nowy obowiązek: Informacja z Krajowego Rejestru Karnego
Zgodnie z treścią znowelizowanych przepisów, przyszły pracownik lub osoba dopuszczana do innej działalności związanej z kontaktami z małoletnimi, będzie miała od 14 lutego 2024 r. obowiązek przedłożenia pracodawcy bądź innemu organizatorowi informacji z Krajowego Rejestru Karnego. W art. 21 ust. 3 wspomnianej Ustawy ustawodawca wyjaśnia, że chodzi o informacje z KRK "w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego (w tym przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności), w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 172 oraz z 2022 r. poz. 2600), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego". W przypadku osób posiadających obywatelstwo innego państwa niż Polska, przepisy nakładają obowiązek przedłożenia pracodawcy lub innemu organizatorowi informacji z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.
Kto ma obowiązek informowania o ostatnich 20. latach życia?
Znowelizowane przepisy przewidują, że jeśli pracownik lub osoba dopuszczana do pracy z małoletnimi mieszkała w okresie ostatnich 20 lat poza Polską to ma obowiązek nie tylko poinformować, w którym państwie czy państwach przebywała, ale także załączyć wyciąg z rejestrów karnych uzyskiwanych do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, jakie obowiązują w krajach jej przebywania. W sytuacji, gdy dane państwo tego typu rejestru nie prowadzi, wówczas przepisy nakładają obowiązek przedłożenia informacji z rejestru karnego tego kraju. A jeśli owe państwo nie ma także rejestru karnego? Na taką okoliczność art. 21 ust. 7 znowelizowanej Ustawy ustanawia obowiązek w postaci oświadczenia stwierdzającego ten fakt i potwierdzającego niekaralności składającej je osoby za przestępstwa wymienione w przepisach.
Ekspert: Będzie problem z weryfikacją oświadczeń
Według eksperta, to właśnie spełnienie tego wymogu może być dla pracodawcy, np. dyrektora szkoły, najbardziej problematyczne.
– Przepis ten daje możliwość przyjęcia od przyszłego pracownika jedynie oświadczenia o tym, że nie jest osobą skazaną w innym państwie, m.in. za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Tyle że takie oświadczenie przyszły pracownik może złożyć wyłącznie wówczas, jeżeli prawo państwa, w którym mieszkał w ciągu ostatnich 20 lat, nie przewiduje prowadzenia rejestru karnego. Na ten temat przyszły pracownik również powinien złożyć oświadczenie, i tu pojawia się istotny problem praktyczny, bowiem ciężko takie oświadczenie zweryfikować. Jeżeli pracownik mieszkał na drugim końcu świata, co ostatecznie w dzisiejszych czasach jest jak najbardziej możliwe, to jednocześnie niekoniecznie musi mieć wiedzę na temat systemu prawnego państwa, w którym mieszkał, a szczególnie, jeżeli nie miał z tym systemem żadnego kontaktu wykraczającego poza przykładowo mandat za złe parkowanie – mówi Michał Łyszczarz.
Czy zmiany w przepisach będą wyzwaniem dla dyrektorów szkół?
Zdaniem eksperta może się tak zdarzyć. Weryfikacja oświadczeń, które nie będą poparte oficjalnymi rejestrami może stanowić nie lada wyzwanie dla dyrektorów szkół.
– Oświadczenia przewidziane w art. 21 składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej, co należy mieć na uwadze, jeżeli zwykły brak wiedzy nie pozwala na ustalenie, czy dane państwo posiada rejestry wymagane przez art. 21 i czy wydaje dokumenty wymagane tym przepisem. W efekcie każdy pracodawca, który zatrudnia daną osobę czy też dopuszcza ją do innej działalności związanej z kontaktami z małoletnimi, ma ograniczone możliwości zweryfikowania prawdziwości składanych przez tą osobę oświadczeń. Mamy zatem przepis, którego cel jest jak najbardziej słuszny, ale o ile łatwo taki przepis napisać, tak zdecydowanie nie będzie łatwo go stosować w praktyce– zauważa Michał Łyszczarz.
