Kandydatami do Sejmu i Senatu mogą być osoby posiadające bierne prawo wyborcze, czyli prawo do bycia wybieranym. Ważny jest odpowiedni wiek oraz przysługujące kandydatom prawa. Co się liczy, by móc wystartować w wyborach parlamentarnych 2023 do Sejmu i Senatu?
- Wybory parlamentarne 2023. Kto może być posłem?
- Jak wybierani są posłowie?
- Wybory parlamentarne 2023. Kto może być senatorem?
- Jak wybierani są senatorowie?
- Poseł lub senator. Zakaz łączenia stanowisk
Wybory parlamentarne 2023. Kto może być posłem?
Aby zostać posłem osoba musi spełnić kilka kluczowych kryteriów. Przede wszystkim, musi być obywatelem Polski i mieć co najmniej 21 lat. Ponadto, aby wziąć udział w wyborach, musi posiadać pełnię praw publicznych, w tym prawo do głosowania.
Ważne jest również, aby osoba była zarejestrowana jako wyborca w Polsce oraz nie być skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego.
Jak wybierani są posłowie?
Sejm składa się z 460 posłów. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. W wyborach do Sejmu obowiązuje system proporcjonalny.
Wybory parlamentarne 2023. Kto może być senatorem?
W przypadku kandydowania na senatora, wymagania są nieco bardziej restrykcyjne. Kandydat musi być obywatelem Polski i mieć co najmniej 30 lat. Podobnie jak w przypadku posła, musi posiadać pełnię praw publicznych oraz być zarejestrowanym jako wyborca w Polsce. Jednak dodatkowym wymogiem jest posiadanie wykształcenia wyższego. Ponadto, osoba ubiegająca się o stanowisko senatora nie może być skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego.
Jak wybierani są senatorowie?
Senatorowie wybierani są w wyborach powszechnych, bezpośrednich, w wyniku głosowania tajnego na 4-letnią kadencję, chyba że prezydent lub Sejm w określonych warunkach podejmą decyzję o jej skróceniu.
Do Senatu wybiera się 100 senatorów, każdego z 100 jednomandatowych okręgów. Każdy komitet wyborczy ma możliwość zgłoszenia jedynie jednego kandydata w danym okręgu, zaś wyborca oddaje swój głos na jednego kandydata. Mandat senatora zostaje przyznany kandydatowi, który zdobył największą liczbę głosów. System okręgów jednomandatowych w wyborach do Senatu został wprowadzony w 2011 roku. Wcześniej, senatorów wybierano zgodnie z ordynacją większościową w 40 okręgach wielomandatowych (z przyznawaniem od 2 do 4 mandatów).
Bierne prawo wyborcze, zwane też prawem wybieralności, oznacza prawo do kandydowania. W Polsce, każdy obywatel polski, który posiada czynne prawo wyborcze (czyli prawo do głosowania) i który najpóźniej w dniu wyborów osiąga 21 lat, ma prawo do ubiegania się o mandat posła do Sejmu. Natomiast, jeśli chodzi o mandaty senatorów, minimalny wiek kandydata wynosi 30 lat. Taka różnica wynika z założenia, że Senat powinien być instytucją "izby rozsądku", składającą się z osób z odpowiednim doświadczeniem, wiedzą oraz dojrzałością polityczną.
Poseł lub senator. Zakaz łączenia stanowisk
Osoba nie może równocześnie pełnić funkcji posła lub senatora, jeżeli zajmuje stanowisko: Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka lub ich zastępcy, jest członkiem Rady Polityki Pieniężnej, członkiem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadorem lub pracownikiem Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub zatrudniona w administracji rządowej.
Dodatkowo, osoby pełniące funkcje sędziów, prokuratorów, urzędników służby cywilnej, funkcjonariuszy policji i służby ochrony państwa oraz żołnierzy w czynnej służbie wojskowej nie mogą ubiegać się o mandat poselski lub senatorski. Wojewodowie, prezydenci miast, burmistrzowie, wójtowie oraz radni również nie mogą kandydować do Sejmu i Senatu.
Czynne prawo wyborcze, znane także jako prawo do głosowania, jest fundamentalnym uprawnieniem obywateli, gwarantującym im uczestnictwo w procesie głosowania oraz wybieranie swoich przedstawicieli do organów władzy państwowej, jednostek samorządu terytorialnego oraz udział w referendum. W Polsce czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi polskiemu, który ukończył 18 lat (najpóźniej w dniu głosowania), nie był pozbawiony tego prawa prawomocnym wyrokiem sądu (nie doznawszy pozbawienia praw publicznych) lub Trybunału Stanu, oraz nie został ubezwłasnowolniony. Dodatkowo, to samo prawo przysługuje dorosłym obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej w wyborach do Parlamentu Europejskiego (pod warunkiem stałego zamieszkiwania w Polsce) oraz w wyborach do rad gmin (pod warunkiem stałego zamieszkiwania na obszarze gminy) - o ile nie zostali pozbawieni praw wyborczych w kraju pochodzenia.
Poseł i senator. Czy potrzebne doświadczenie?
W praktyce, osoby kandydujące na stanowisko posła lub senatora często mają doświadczenie zawodowe lub polityczne, jednak formalnie nie ma ustawowego wymogu dotyczącego doświadczenia.
Wybór posła i senatora. Jakie są różnice
Posłowie są wybierani w wyborach proporcjonalnych, podczas gdy senatorowie są wybierani w wyborach większościowych. To oznacza, że proces wyboru różni się między obydwoma stanowiskami.