- Dzisiaj jako Polska jesteśmy państwem z najniższymi wskaźnikami związanymi z ubóstwem na tle całej UE - powiedziała w piątek w Radiu Zet minister rodziny Marlena Maląg. Ogólnodostępne dane tego nie potwierdzają.
Raport EAPN o ubóstwie
Minister rodziny komentowała dzisiaj "Raportu o biedzie", wynika z niego, że w Polsce w 2021 roku poniżej granicy skrajnego ubóstwa żyło 1,6 mln osób, w tym 333 tys. dzieci i 246 tys. seniorów. Raport Stowarzyszenia Wiosna powołuje się także na tegoroczny raport "Poverty Watch" przygotowany przez EAPN Polska. Zdaniem jego twórców poziom skrajnego ubóstwa w Polsce zmalał – z 5,2 proc. w 2020 roku do 4,2 proc. w 2021 roku. Oznacza to, że w 2021 r. w skrajnym ubóstwie żyło 1,6 mln Polaków.
Raport pokazuje, że 2021 rok był rokiem odbicia. Wskaźniki dotyczące ubóstwa zmniejszyły się. Najważniejsze liczby, które wynikają z tego raportu to:
- W 2021 r. zasięg ubóstwa skrajnego zmniejszył się z 5,2 od 4,2 proc., powracając do poziomu z 2019 r.
- Zasięg ubóstwa relatywnego właściwie się nie zmienił (z 11,8 do 12 proc.) po tym jak spadł w 2020 r. z powodu zmniejszenia się średnich wydatków, a tym samym granicy ubóstwa.
- Liczba Polaków żyjących w skrajnym ubóstwie zmniejszyła się o około 400 tys. – z 2,0 milionów w 2020 do 1,6 miliona w 2021 roku, co było poziomem podobnym jak w 2019 r.
- Z kolei w przypadku ubóstwa relatywnego nastąpił nieznaczny wzrost o ok. 100 tys. osób, do 4,6 miliona.
- Liczba dzieci w skrajnym ubóstwie zmniejszyła się o około 77 tys. – z 410 tys. w 2020 do 333 tys.
- Liczba skrajnie ubogich seniorów zmniejszyła się o około 67 tys. – z 312 tys. w 2020 do 246 tys. w 2021 roku.
GUS o ubóstwie
Danych dotyczących ubóstwa w Polsce dostarcza także GUS. Poniżesz wykresy przedstawiają kwoty miesięcznego dochodu, które wyznaczają granicę ubóstwa.
Granicę ubóstwa skrajnego wyznacza kwota, która stanowi minimum egzystencji szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Kategoria minimum egzystencji wyznacza bardzo niski poziom zaspokojenia potrzeb. Konsumpcja poniżej tego poziomu utrudnia przeżycie i stanowi zagrożenie dla psychofizycznego rozwoju człowieka.
Z kolei poziom ustawowej granicy ubóstwa odpowiada wartościom progów dochodowych, które zgodnie z obowiązującymi przepisami i stosownymi rozporządzeniami do niej uprawniają do ubiegania się o świadczenie pieniężne z pomocy społecznej. W 2021 r. zasięg ubóstwa ustawowego wyniósł 6,5 proc. i był o prawie 3 p. proc. mniejszy niż w 2020 roku (9,1 proc.).
Zastosowanie relatywnej granicy ubóstwa na poziomie 50 proc. kwoty, którą średnio w miesiącu wydają gospodarstwa domowe w Polsce, umożliwia wyodrębnienie tych gospodarstw i osób, których poziom konsumpcji znacząco odbiega od poziomu przeciętnego. Według tego kryterium w 2021 r. stopa ubóstwa relatywnego wyniosła 12 proc., a więc podobnie jak w 2020 r. (11,8 proc.).
Metodologia EUROSTATu
Przez ubóstwo relatywne EUROSTAT uznaje taki poziom życia i dochodów rodzin, który znacznie odbiega od przeciętnej kraju lub regionu, w którym żyją. W UE ubóstwo relatywne mierzy się w stosunku do 60 proc. mediany dochodów gospodarstw domowych żyjących w danym kraju. Osoby żyjące w gospodarstwach domowych mających dochody poniżej tej granicy określane są mianem „zagrożonych ubóstwem monetarnym”. Dla GUSu gospodarstwo domowe relatywnie ubogie oznacza takie, którego wydatki wynoszą mniej niż 50 proc. tych przeciętnych.
Z kolei za gospodarstwa domowe zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w Unii Europejskiej, uznaje się takie, są zagrożonych ubóstwem relatywnym lub będące w poważnym niedostatku materialnym (występuje, gdy rodziny nie stać na co najmniej 4 z listy 9 pozycji uznawanych za niezbędne: opłacenie czynszu i rachunków za media, odpowiednie ogrzanie domu, niespodziewane wydatki, jedzenie mięsa, ryby lub ich odpowiednika w białku co drugi dzień, tygodniowy urlop poza domem, korzystanie z samochodu, pralki, telewizora, telefonu) lub wykazujących bardzo niską intensywność pracy (gdy pełnoletni członkowie rodziny pracują mniej niż 3 miesiące w roku).
Z koeli w Polsce sfera wykluczenia społecznego jest określona na podstawie minimum socjalnego, które jest szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Konsumpcja poniżej tego poziomu oznacza poziom życia niższy niż uznany za minimalnie wystarczający pod względem biologicznym i społecznym.
Dlatego porównywanie danych dla całej Unii Europejskiej powinno odbywać się tylko na podstawie danych europejskich.
Ubóstwo w Unii Europejskiej
Ostatnie dane dla całej wspólnoty zostały opublikowane we wrześniu 2022 roku i obejmują 2021 rok.
Wynika z nich, że średnio co piąty mieszkaniec UE jest zagrożony biedą lub wykluczeniem społeczym. Największy odsetek takich osób mieszka w Rumunii (34,4 proc). Następni w kolejności są Bułgarzy, Grecy i Hiszpanie.
Polska w tym zestawieniu znajduje się poniżej średniej unijnej, która wynosi 21,7 proc., ale nie jest - jak mówi minister Maląg - "państwem z najniższymi wskaźnikami związanymi z ubóstwem na tle całej UE". Na ostatnim miejscu znajdują się bowiem Czechy. Na kolejnych miejscach jest Słowenia, Finlandia, Słowacja, Holandia i dopiero na szóstym - Polska (ze wskaźnikiem 16,8 proc.).
Eurostat sprawdził również, jak poszczególne kraje radzą sobie z biedą i wykluczeniem społecznym wśród dzieci. Tu także Polska ma znaczne osiągnięcia, ale nie jest europejskim czempionem.
Podobnie jak wśród ogółu mieszkańców, także najwięcej dzieci jest zagrożonych biedą i wykluczeniem w Rumunii. Bliska 42 proc. osób poniżej 18 roku życia znajduje się w takiej sytuacji. Kolejne są Hiszpania, Bułgaria, Grecja oraz Włochy. Średnia europejska dla dzieci jest większa niż dla ogółu populacji mieszkającej w danym kraju i wynosi 24,4 proc. Najmniej dzieci (11 proc.) jest zagrożonych ubóstwem w Słowenii. Kolejne w zestawieniu są Finlandia, Czechy, Dania, Holandia i Polska. W 2021 roku, według Eurostatu, biedą i wykluczeniem społecznym było zagrożonych 16,5 proc. dzieci w Polsce, a rok wcześniej - 16,1 proc. To istotna różnica, ponieważ pokazuje odwrotny trend niż polskie badania. Jednocześnie Polska znajduje się wśród mniejszości krajów UE, w których zagrożenie doświadczenia biedy jest niższe dla dzieci niż dla ogółu społeczeństwa. Do grona takich państw należą jeszcze Litwa, Łotwa, Estonia, Chorwacja, Dania, Holandia, Finlandia i Słowenia.
