Wspieranie inwestycji komunikacyjnych w regionach słabiej rozwiniętych jest szczególną formą pomocy finansowej UE. Przynosi ona widoczne efekty w Polsce Wschodniej.

Ekonomiści na świecie spierają się, w jakim stopniu dobre drogi, sieci kolejowe i lotnicze, ale także łącza telekomunikacyjne czy energetyczne wpływają na gospodarkę. Zgodni są w jednym; gdy ta infrastruktura jest zła, maleją szanse regionu na szybki rozwój, a rośnie groźba jego marginalizacji.
To fatum można odwrócić.

Zmniejszanie luki

Wchodząc do UE, regiony Polski Wschodniej, czyli województwa: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie, miały po ok. 28 proc. średniego unijnego PKB na głowę mieszkańca. Dziś wynosi on ok. 50 proc.
Taki efekt przyniosła m.in. realizacja polityki unijnej udzielania specjalnej pomocy dla regionów słabiej rozwiniętych. W Polsce przybrała ona postać drugiego już, wieloletniego Programu Operacyjnego Polska Wschodnia (POPW), którego budżet w latach 2014-2020 wynosi 2 mld euro. Dotacje z niego przeznaczane są na modernizację infrastruktury, pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw, w tym w celu tworzenia innowacyjnych produktów lub usług, na rozwój start-upów, itp.
- Ponieważ województwa Polski Wschodniej mają nadal mniej rozwiniętą sieć dróg i linii kolejowych w porównaniu z resztą kraju, do poprawy ich konkurencyjności wydatnie przyczyniają się inwestycje komunikacyjne współfinansowane przez UE - podkreśla Joanna Lech, p.o. dyrektor Centrum Unijnych Projektów Transportowych.

Efekt kumulacji

Inwestycje transportowe dofinansowane z POPW, w połączeniu z inwestycjami współfinansowanymi z innych źródeł - np. z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) - już przyniosły wymierne efekty. Zlikwidowano wąskie gardła i najpilniejsze zaległości w rozwoju infrastruktury.
Z jednej strony poprawiły się warunki mobilności mieszkańców pięciu wschodnich województw i komfort podróży, a z drugiej - otworzyły je komunikacyjnie dla przedsiębiorstw z innych regionów oraz dla inwestorów.
Oddana została m.in. do ruchu zamknięta od 25 lat linia kolejowa 52 na odcinku Lewki - Hajnówka. Zelektryfikowano linię kolejową 68 na odcinku Lublin - Stalowa Wola i zmodernizowano linię 216, zapewniając szybszy transport na odcinku Działdowo - Olsztyn. Ze środków POPW przebudowano dworce kolejowe m.in. w Bielsku Podlaskim i w Białymstoku.
Natomiast dzięki innym źródłom finansowania niż POPW powstały nowoczesne ciągi dróg (np. droga ekspresowa S8 łącząca Białystok z Warszawą i dalej ze Śląskiem, biegnący przez Podkarpacie odcinek autostrady A4), a modernizowana jest linia kolejowa z Warszawy przez Białystok do granicy z Litwą jako element szlaku Rail Baltica (z Tallina do Berlina).

Efekty gospodarcze i społeczne

Pośredni skutek tych inwestycji jest całkiem wymierny. Na przykład w rejonach węzłów drogowych i stolic województw, jak: Rzeszów, Białystok i Lublin, powstają nowoczesne centra magazynowe służące logistyce i handlowi. Inwestują globalni deweloperzy, ale i mniejsi krajowi, bowiem nowoczesne ciągi dróg zapewniają szybki transport.
Co najmniej trzy z pięciu województw ma możliwości lepszego ekonomicznego wykorzystania swojego nadgranicznego położenia, np. do obsługi ruchu tranzytowego, a wszystkie pięć - notują większy ruch turystyczny.
Lepsze skomunikowanie lokalne zapobiega wyludnianiu się mniejszych miast. Młodzi w pierwszej kolejności szukają pracy w stolicy województwa lub w innym ośrodku regionalnym. Teraz mają jeżeli nie bliżej, to szybciej.

Rośnie rola kolei

- W szczególności ważną rolę w POPW odgrywają inwestycje kolejowe, gdyż wzmacniają zadania współfinansowane m.in. z POIiŚ - podkreśla Ewa Karasińska, dyrektor Departamentu Projektów Kolejowych CUPT, nadzorującego m.in. realizację projektów kolejowych dofinansowanych z POPW 2014-2020.
Budżet środków europejskich na projekty kolejowe w okresie 2014-20 przekracza 1,7 mld zł. Jest on już w 98,2 proc. rozdysponowany na 9 przedsięwzięć. Do zagospodarowania do końca 2023 r. pozostało zaledwie ok. 30 mln zł.
Przedsięwzięcia kolejowe objęte dofinansowaniem POPW obejmują prace na liniach kolejowych, także ich elektryfikację oraz modernizację dworców. Dzięki nim do 2023 r. zmodernizowanych zostanie łącznie blisko 540 km linii kolejowych,
10 dworców, ponad 100 stacji i przystanków osobowych w ciągu tzw. Wschodniej Magistrali Kolejowej, łączącej stolice województw Polski Wschodniej.
Oprócz wspomnianych już inwestycji zrealizowanych kluczowym zadaniem kolejowym ujętym w POPW jest budowa tzw. Magistrali Wschodniej. Będzie to ciąg komunikacyjny mający połączyć do 2023 r. miasta wojewódzkie makroregionu.

Spodziewane efekty

Projekty kolejowe istotnie usprawnią połączenia międzyregionalne, ale także wewnątrzwojewódzkie w Polsce Wschodniej. Stworzą lepsze możliwości dojazdów do głównych rynków pracy i usług w ich stolicach.
Ważnym rezultatem tych inwestycji będą także efektywne i opłacalne przewozy towarowe, co obniży koszty działania przedsiębiorstw, odciąży drogi i ograniczy negatywne oddziaływanie transportu samochodowego na środowisko. To ostatnie jest szczególnie ważne w Polsce Wschodniej, tak dobrze znanej ze swoich naturalnych walo-rów środowiskowych i z dużego potencjału turystycznego.
Piotr Karziewicz