W opublikowanym w środę raporcie organizacja wskazuje, że polskie władze rutynowo odmawiają uchodźcom czekającym na białorusko-polskiej granicy prawa do ubiegania się o azyl i zbiorowo zawracają ich na Białoruś.
"Wszelkie czynności wykonywane przez funkcjonariuszy Straży Granicznej realizowane są zgodnie z prawem. W każdym przypadku decyzja o odmowie wjazdu na terytorium Polski poprzedzona jest indywidualną rozmową z cudzoziemcem, której celem jest ustalenie faktycznego powodu przyjazdu do Polski" - poinformowała w czwartek PAP rzeczniczka SG.
Jak podkreśliła, jeżeli cel jego przyjazdu jest inny niż poszukiwanie ochrony w Polsce, a cudzoziemiec nie spełnia określonych w prawie warunków do przekroczenia granicy, to otrzymuje decyzję o odmowie wjazdu.
Dodała, że weryfikacja celu wjazdu i pobytu cudzoziemca w naszym kraju jest jednym z podstawowych zadań Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, a czynności związane z odmową wjazdu realizowane są m.in. na podstawie tzw. Kodeksu Granicznego Schengen.
HRW zwraca uwagę, że problem dotyczy zawracania osób, głownie z Czeczenii, a także z Tadżykistanu i Gruzji, które próbują się ubiegać o azyl w Polsce, na przejściu granicznym w Terespolu. Według organizacji ich liczba osiągnęła poziom szczytowy wiosną i latem 2016 r., kiedy to dziennie zgłaszało się 200-300 osób przyjeżdżających pociągiem z Brześcia na Białorusi, a w okresie zimowym liczba ta spadła do 40-80 osób dziennie.
Organizacja podaje, powołując się na wywiady z osobami ubiegającymi się o azyl, że funkcjonariusze SG przeprowadzają z nimi rozmowy trwające od dwóch do 10 minut, po czym większości osób odmawia się rozpoczęcia procedury azylowej. "Tymczasem polskie prawo przewiduje, że to Urząd do Spraw Cudzoziemców, a nie Straż Graniczna, jest odpowiedzialny za wydawanie decyzji dotyczących wniosków azylowych" - zauważa organizacja.
HRW krytykuje również Komisję Europejską za to, że nie wypowiedziała się publicznie na temat odmowy dostępu przez Polskę do procedur azylowych na granicy z Białorusią.
To nie pierwszy krytyczny raport zwracający uwagę na sytuację cudzoziemców starających się o ochronę w Polsce. Monitoring na przejściu granicznym Brześć-Terespol przeprowadziły w październiku 2016 r. prawniczki Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (HFCP). Wynika z niego, że zdarzały się sytuacje, gdy SG uniemożliwiała osobom chcącym wjechać do Polski złożenie wniosku o status uchodźcy.
W sierpniu 2016 r. kontrole przeprowadził tam Rzecznik Praw Obywatelskich, dochodząc do podobnych wniosków - potwierdzono przypadki, w których funkcjonariusze SG nie dopuszczali do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej cudzoziemców, którzy podczas rozmowy albo wprost deklarowali zamiar ubiegania się o taką ochronę, albo sygnalizowali okoliczności mogące świadczyć o tym, że byli prześladowani w kraju pochodzenia.
W lutym komendant Główny Straży Granicznej płk Marek Łapiński zapewniał PAP, że podstawowym zadaniem SG podczas kontroli granicznej jest ustalenie, kim jest cudzoziemiec, który chce przekroczyć granicę i w jakim celu przyjeżdża do Polski. "To bardzo ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa. Jeśli cel wjazdu cudzoziemca do Polski jest inny niż poszukiwanie ochrony, a cudzoziemiec nie spełnia warunków wjazdu określonych w prawie, to otrzymuje on decyzję o odmowie wjazdu" - mówił.