Na założenie społecznej inicjatywy mieszkaniowej, objęcie udziałów w nowo tworzonym SIM lub dołączenie do istniejącego SIM-u czy TBS-u gmina będzie mogła uzyskać pieniądze z Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa. Warto się pospieszyć, bo decyduje kolejność zgłoszeń

Na podstawie art. 30 ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 11; dalej grudniowa nowelizacja) w Banku Gospodarstwa Krajowego utworzono Rządowy Fundusz Rozwoju Mieszkalnictwa (RFRM). Ma on być źródłem wsparcia finansowego dla gmin, które zdecydują się uczestniczyć w projekcie społecznej inicjatywy mieszkaniowej. Pomoc ta nie jest jednak ograniczona tylko do nowego podmiotu, czyli społecznej inicjatywy mieszkaniowej (SIM). Mają też do niej prawo już istniejące towarzystwa budownictwa społecznego (TBS) – nawet jeśli nie zdecydują się na zmianę nazwy na SIM. Ustawodawca przesądził o tym jednoznacznie, bo ilekroć w zmienianej mocą grudniowej nowelizacji ustawie z 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2195; ost. zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11) mowa jest o SIM, należy przez to rozumieć również TBS-y działające na dotychczasowych zasadach.

Na jakie działania

Zasady finansowania w ramach RFRM uregulowano w nowo dodanym rozdziale 4c ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Dysponentem zgromadzonych w nim środków jest minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa – czyli obecnie minister rozwoju, pracy i technologii. Zgodnie z art. 33l ww. aktu udziela on gminie wsparcia ze środków funduszu na sfinansowanie części lub całości działania polegającego na objęciu przez nią udziałów lub akcji w:
  • tworzonym SIM,
  • istniejącym SIM.
W pierwszym przypadku pomoc jest udzielana jednorazowo i nie może przekroczyć 3 mln zł dla jednej gminy. Nie oznacza to jednak, że jeśli gmina wystąpi o wsparcie w maksymalnej wysokości, to takie właśnie otrzyma. Przyznana kwota zależeć będzie raczej od całokształtu planowanego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego i konkretnego SIM. W drugim przypadku, czyli istniejących już SIM, wsparcie nie będzie mogło przekroczyć 10 proc. wartości kosztów przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, w celu realizacji którego obejmowane są udziały lub akcje w istniejącym SIM. Przy czym, jeśli JST będzie realizowała kilka tego typu przedsięwzięć, pieniądze może otrzymać na każde z nich. Pomoc ma zatem dotyczyć zarówno gmin, które od podstaw planują utworzenie SIM i uczestniczyć przy jego tworzeniu, jak również jednostek, które dopiero na dalszym etapie do istniejącego już SIM przystąpią z zamieram realizacji konkretnego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego. Warto również zaznaczyć, że dla JST, które tworzyć będą SIM, obie wskazane powyżej formy pomocy będą dostępne – jedna, która przewidziana jest na samo utworzenie SIM, i druga, która wspierać będzie już konkretne przedsięwzięcie. Inne zatem będą możliwości wsparcia wobec tzw. gmin założycieli, a inne wobec gmin przystępujących do istniejącej już społecznej inicjatywy mieszkaniowej.
W tym miejscu pojawia się pytanie, czy na podobne wsparcie mogą liczyć także SIM-y działające (tworzone) w formie prawnej spółdzielni osób prawnych. Ustawodawca wskazuje bowiem, że finansowe wsparcie ma być udzielane na objęcie w SIM udziałów lub akcji, co mogłoby sugerować, że mowa o wsparciu jedynie dla SIM-ów tworzonych albo działających w formie spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej). Z jednej strony potwierdzeniem tego faktu może być uregulowanie z ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości, gdzie postanowiono, że KZN może być uczestnikiem wyłącznie w tych SIM-ach, które mają formę prawną spółki kapitałowej. Z drugiej jednak strony spółdzielnie osób prawnych – zgodnie z prawem spółdzielczym – także działają w oparciu o udziały członków spółdzielni.

Struktura finansowa RFRM

Przychody funduszu pochodzą z trzech źródeł, z których za najistotniejsze uznać należy wpłaty z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Pozostałe dwa źródła to odsetki od lokat okresowo wolnych środków RFRM zdeponowanych w bankach oraz wpłaty z innych tytułów. I choć ustawodawca pozostawił otwarty katalog przychodów, to jednak wydaje się, że najbardziej istotne dla funkcjonowania Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa będą właśnie wpłaty z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19.
Należy jednak przypomnieć, że został on utworzony w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem epidemii koronawirusa. Przeciwdziałanie to rozumiane jest, zgodnie z art. 2 ust. 2 specustawy o COVID-19, jako wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków, w tym społeczno-gospodarczych COVID-19.
Jeżeli natomiast chodzi o koszty funkcjonowania funduszu, będą to głównie wypłaty wsparcia dla gmin, których wnioski zostaną pozytywnie rozpatrzone, jak również koszty obsługi wypłat i koszty prowadzenia funduszu przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

Pomoc publiczna

Ustawodawca w art. 33p ust. 1 ustawy o niektórzy formach przewidział, że objęcie udziałów lub akcji SIM z wykorzystaniem wsparcia pochodzącego z RFRM stanowi udzieloną temu SIM rekompensatę z tytułu świadczenia usługi publicznej w rozumieniu przepisów Unii Europejskiej, dotyczących pomocy publicznej z tytułu świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym. W ust. 2 wskazano natomiast, że obejmując udziały lub akcje SIM z wykorzystaniem wsparcia pochodzącego z funduszu, gmina określa w umowie z tym SIM rodzaj i okres realizacji rekompensowanej tym działaniem usługi publicznej.
Procedura wnioskowania o środki – krok po kroku
Wójt, burmistrz, prezydent miasta przygotowuje dla rady gminy projekt wniosku, który zawiera informacje o:
a) wysokości planowanego wkładu pieniężnego gminy związanego z realizacją działania, którego dotyczy wsparcie;
b) wnioskowanej kwocie pomocy;
c) planowanym terminie realizacji inwestycji mieszkaniowej;
d) numerze rachunku, na który mają być wypłacone pieniądze.
Uwaga! W przypadku wsparcia na objęcie udziałów lub akcji w już istniejącym SIM do projektu wniosku i finalnego wniosku trzeba także dołączyć szacunkowy koszt przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, dla którego obejmowane są udziały lub akcje w istniejącym SIM oraz szacunkową liczbę mieszkań planowaną do utworzenia w ramach tego przedsięwzięcia.
Zatwierdzenie przez radę gminy – w drodze uchwały – wniosku wójta, burmistrza, prezydenta miasta; podejmując uchwałę rada tym samym wyraża zgodę na złożenie wniosku do ministra właściwego do spraw budownictwa, zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
Przesłanie do ministra (za pośrednictwem prezesa KZN) zatwierdzonego wniosku o przyznanie wsparcia.
Uwaga! Do wniosku musi być dołączona stosowna uchwała rady gminy.
Rozpatrzenie wniosku przez ministra, który ma na to 60 dni od dnia jego złożenia.
Uwaga! Ustawa przewiduje, że minister może zlecić prezesowi KZN samodzielne rozpatrywanie wniosków.
Wypłata środków z RFRM po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku na wskazany rachunek bankowy.
Wykorzystanie przez gminę otrzymanych środków na objęcie udziałów lub akcji SIM. Natomiast jeśli w terminie sześciu miesięcy od dnia wypłaty wsparcia nie dojdzie do zrealizowania działania, w związku z którym je udzielono, wypłacona kwota podlega zwrotowi na rachunek RFRM z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania wypłaty do dnia zwrotu.
Uwaga! Dla prawidłowego przeprowadzenia powyższej procedury o przyznanie wsparcia pomocne mogą być uchwały rad gmin dotyczące zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez włodarza, podejmowane na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. g ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378).