Jak możemy zabezpieczyć firmę przed niewypłacalnością dłużnika? Rozważaliśmy zastosowanie faktoringu. Jakie zapisy wtedy powinny znaleźć się w księgach?
Jadwiga Szabat, Ecovis Poland Audit, Tax & Accounting Sp. z o.o.
Faktoring jest szczególną formą kredytowania należności, która pozwala nie tylko poprawić płynność finansową poprzez otrzymywanie środków finansowych przed terminem zapadalności wierzytelności, ale również zabezpieczyć firmę przed niewypłacalnością dłużnika. W ramach umowy faktoringu nieprzeterminowane wierzytelności są przenoszone z faktoranta (sprzedawcy) na faktora (np. bank). W zależności od tego, kto przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika, wyróżnia się faktoring: właściwy (pełny), niewłaściwy (niepełny) oraz mieszany. Księgowe ujęcie rozliczeń zależy od rodzaju umowy faktoringowej, której stroną jest jednostka.
Faktoring właściwy
Przy umowie faktoringu właściwego (pełnego) wierzytelność definitywnie przenoszona jest na faktora, więc to on w pełni przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika. Jeśli jednostka jako faktorant zawarła umowę faktoringu pełnego, wierzytelność trzeba wyksięgować z jej ksiąg rachunkowych. Można to traktować jak sprzedaż wierzytelności. Kwotę należną od faktora zalicza się do przychodów finansowych (art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Ujęcie w księgach będzie więc następujące: Wn „Pozostałe rozrachunki”, Ma „Przychody finansowe”.
Równolegle należy wyksięgować wierzytelność z konta rozrachunkowego odbiorcy: Wn „Koszty finansowe”, Ma „Rozrachunki z odbiorcami”.
Faktor pobiera opłaty, które zalicza się w ciężar kosztów finansowych. Jeśli faktor jest podatnikiem VAT, to fakturę dokumentującą taką opłatę można ująć w księgach faktoranta następująco:
- Wn „Koszty finansowe”,
- Wn „VAT naliczony”,
- Ma „Pozostałe rozrachunki”.
Na rachunek bankowy faktoranta faktor przekazuje kwotę wierzytelności pomniejszoną o należność za świadczoną usługę. Na podstawie wyciągu bankowego otrzymanie tych środków można zaewidencjonować zapisem: Wn „Rachunek bieżący”, Ma „Pozostałe rozrachunki”
Faktoring niepełny
Tego typu faktoring na tym, że faktor (firma specjalizująca się w świadczeniu usług faktoringowych) nabywa wierzytelność od faktoranta (sprzedawcy towarów, produktów lub usług), nie przejmując ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużnika. Jeżeli więc dłużnik nie spłaci wierzytelności w wyznaczonym terminie, to faktorant jest zobowiązany do zwrotu faktorowi otrzymanych wcześniej kwot i samodzielnego dochodzenia swoich praw wobec dłużnika. W księgach umowa faktoringu niepełnego jest traktowana jak umowa pożyczki lub kredytu. W księgach rachunkowych faktoranta zawarcie umowy faktoringu niepełnego nie powoduje wyksięgowania należności od dłużnika. Wierzytelność ta powinna nadal figurować na koncie 20 „Rozrachunki z odbiorcami” do czasu uzyskania informacji o spłacie wierzytelności. Faktorant otrzymane od faktora środki pieniężne (w kwocie pomniejszonej o wartość usługi faktoringowej) ujmuje zapisem: Wn „Rachunek bieżący”, Ma „Kredyty bankowe” (Zobowiązania wobec faktora z tytułu faktoringu niepełnego) lub „Pozostałe rozrachunki” (Pożyczka faktoringowa). Koszt usługi faktoringowej, na podstawie otrzymanej od faktora faktury, należy zaksięgować na koncie „Koszty finansowe”.
Rozliczenie zobowiązania wobec faktora z należnością od dłużnika następuje z chwilą otrzymania od faktora informacji o spłacie wierzytelności przez dłużnika. Jeżeli dłużnik nie spłaca należności, to powraca ona do faktoranta. Oznacza to, że jest on zobligowany zwrócić otrzymaną od faktora kwotę. W przypadku gdy do dnia bilansowego jednostka nie otrzyma informacji od faktora o spłacie należności, wówczas kwotę należności widniejących jako saldo Wn na koncie „Rozrachunki z odbiorcami” powinna wykazać w aktywach bilansu sporządzanego według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości jako należności krótkoterminowe z tytułu dostaw i usług w pozycji:
- B.II.1 lit. a), jeśli są to należności od jednostek powiązanych;
- B.II.2 lit. a), jeśli są to należności od pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale;
- B.II.3 lit. a), jeśli są to należności od pozostałych jednostek.
Natomiast kwotę zobowiązania wobec faktora stanowiącą saldo Ma konta 13-4 lub 24 należy wykazać w pasywach bilansu w pozycji B.III.3 lit. c) jako inne zobowiązania finansowe wobec pozostałych jednostek.
Faktoring mieszany
W ramach umowy faktoringu mieszanego faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika w części wskazanej w umowie. Jeśli chodzi o pozostałą część wierzytelności, to ryzyko jej spłaty nadal spoczywa na faktorancie. Wtedy w księgach rachunkowych do kosztów finansowych odnoszona jest ta część wierzytelności, której ryzyko niespłacenia spoczywa na faktorze. Można to ująć następująco: Wn „Koszty finansowe”, Ma „Rozrachunki z odbiorcami”.
Równolegle część wierzytelności, której ryzyko niespłacalności przejął wierzyciel, w księgach rachunkowych faktoranta zalicza się do przychodów finansowych. Pozostała część należności pozostaje w księgach na koncie rozrachunkowym z odbiorcą do czasu jej spłaty. ©℗
