Urbanizacja, zmiany demograficzne, zmiany społeczne, rozwój innowacji i technologii cyfrowych oraz zmiany klimatyczne – tak prezentuje się zestaw globalnych trendów determinujących rozwój miast. Każdy z nich odpowiedzialny jest za inne przemiany, ale razem tworzą nową, pełną współzależności rzeczywistość życia w miastach.

Najbardziej powszechnym i palącym problemem są zmiany klimatyczne. W odpowiedzi na nie mnożą się koncepcje promujące zrównoważone, odporne, zielone i zdrowe miasta. Rozwój tych ostatnich wspiera Grupa LUX MED. Zdaniem Prezeski Zarządu Anny Rulkiewicz zdrowe miasta to takie, które kompleksowo opiekują potrzeby mieszkańców – zarówno pod względem stricte zdrowotnym – jak np. profilaktyka, koszty przeznaczone na leczenie, ale także poprzez inwestycje w dbanie o środowisko naturalne, przestrzeń, infrastrukturę – w tym tereny zielone, ofertę sportową czy kulturalną.

Budowanie zdrowych i odpornych miast wymaga nie tylko silnej polityki klimatycznej, która staje się jedną z kluczowych polityk miejskich, ale także dostrzegania nowych potencjałów i współpracy z innymi politykami i aktorami miejskimi. Transformacja cyfrowa – jedyny trend, który niesie więcej szans niż zagrożeń, coraz częściej jest wykorzystywana do radzenia sobie z następstwami globalnego ocieplenia.

Co napędza miasta?

Rozwój miast nie byłby możliwy bez danych, które stały się prawdziwym silnikiem postępu. Samorządy zyskują narzędzia, które umożliwiają podejmowanie decyzji odzwierciedlających potrzeby mieszkańców. Zarządzanie miastem w oparciu o dane to fundament, na którym opiera się współczesna strategia rozwoju Krakowa. Prawidłowe pozyskiwanie i przetwarzanie informacji ma kluczowe znaczenie dla podejmowania trafnych decyzji. Idea "Data Driven City" towarzyszy nam od początku procesu modernizacji systemów informatycznych i infrastruktury IoT (Internet of Things) – mówi dr Jarosław Bułka, pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. transformacji cyfrowej.

Nowoczesne technologie mają szerokie zastosowanie w polityce klimatycznej. Smart cities zyskują nowy przedrostek – green, promując tym samym ekologiczne rozwiązania wykorzystujące Internet Rzeczy, sztuczną inteligencję i Big Data do monitorowania i zarządzania środowiskiem miejskim. Potencjał cyfrowy dostrzega Izabela Zygmunt, specjalistka ds. Europejskiego Zielonego Ładu w Komisji Europejskiej – miasta w dobie zmian klimatu potrzebują zaawansowanych systemów wczesnego ostrzegania o ekstremach pogodowych, danych przestrzennych ułatwiających działania adaptacyjne, inteligentnych systemów zarządzania energią w miejskich budynkach i obiektach czy systemów wspierających inteligentną mobilność. Jak dodaje tego rodzaju projekty mogą liczyć na wsparcie finansowe ze środków unijnych, zarówno funduszy polityki spójności, jak i KPO. Przykładem może być Instrument Zielonej Transformacji Miast, który ma do rozdysponowania 8,88 mld euro.

Kraków jest w czołówce liderów zielonej i cyfrowej transformacji, ciągle udoskonalając model funkcjonowania samorządu i świadczenia usług publicznych. Jednym z przyszłościowych projektów jest rozwijany obecnie system e-ZEBRA służący do gromadzenia i monitorowania danych o zużyciu energii w budynkach użyteczności publicznej. W przyszłości pozwoli to na zmniejszenie energochłonności budynków. System umożliwia także monitoring fotowoltaicznych instalacji miejskich oraz planowanie remontów i modernizacji w oparciu o zaawansowane analizy statystyczne – wyjaśnia dr Paweł Schmidt, dyrektor Centrum Obsługi Informatycznej Urzędu Miasta Krakowa.

Miasto – animator

Ilość i skala wyzwań miejskich wymusza bardziej zintegrowane i kompleksowe podejście do zarządzania przestrzenią miejską. Szersza perspektywa nie byłaby możliwa bez otwartości samorządu na dialog, współpracę i włączenie w procesy decyzyjne różnych aktorów miejskich. Miasta przykładają szczególną uwagę do współprac z ośrodkami naukowo-badawczymi i biznesem. Przykładem tego mogą być technologie rozwijane przez badaczy Akademii Górniczo Hutniczej. Dziekan Wydziału Humanistycznego AGH dr hab. Jacek Gądecki, prof. AGH wylicza wiele rozwiązań cyfrowych, które mają ogromny potencjał w walce z kryzysem klimatycznym w miastach – nasze zaawansowane systemy monitorowania jakości powietrza pozwalają na bieżąco analizować i reagować na zmieniające się warunki. Innowacje związane z inteligentnymi sieciami energetycznymi oraz technologiami magazynowania energii pomagają optymalizować zużycie energii i integrować odnawialne źródła. Zajmujemy się również tworzeniem systemów zarządzania wodą i odpadami, które umożliwiają bardziej zrównoważone zarządzanie zasobami miejskimi. Pracujemy także nad zrównoważonymi materiałami budowlanymi, które mogą znacząco zmniejszyć ślad węglowy infrastruktury miejskiej.

Świadomy korzyści płynących z współpracy z biznesem jest Kraków, który wspólnie z Google Cloud Polska zapoczątkował program TECH4KRAK wspierający cyfryzację stolicy Małopolski. Obecnie w projekcie uczestniczy kilkadziesiąt biznesów z aglomeracji krakowskiej. Firmy te wspierają urząd, dostarczając unikalną wiedzę, kompetencje lub zasoby. Dlatego łatwiej nam wdrażać innowacyjne technologie, zrobotyzować procesy czy projektować algorytmy sztucznej inteligencji do usprawniania naszej działalności – podkreśla dr Jarosław Bułka. Przykładem udanej współpracy miasta z sektorem prywatnym jest projekt Green City, realizowany we współpracy z Grupą InPost.Efektem tej kooperacji jest przyznanie urzędowi dostępu do danych o jakości powietrza zbieranych w czasie rzeczywistym z czujników zamontowanych na paczkomatach. Dane te są gromadzone i analizowane w platformie wirtualizacji danych oraz wizualizowane w Power BI, co umożliwia miastu szybką identyfikację obszarów o wysokim zanieczyszczeniu powietrza – uzupełnia Paweł Schmidt.

Cyfrowa świadomość

Rosnące znaczenie nowoczesnych technologii powoduje dylemat – czy rozwijać technologie wspierające zieloną transformację licząc, że za nimi podąży wzrost kompetencji cyfrowych, czy wręcz odwrotnie – skupić się na umiejętnościach i zrozumieniu społecznym. A może najlepsze rozwiązanie leży pośrodku? Izabela Zygmunt jest zdania, że do pełnego wykorzystania potencjału nowoczesnych technologii, nie tylko cyfrowych, ale też np. magazynów energii czy wielkoskalowych pomp ciepła, potrzeba szerszego upowszechnienia wiedzy o nich, ich zastosowaniach, korzyściach z ich użycia. W Polsce pojawiają się pierwsze wdrożenia, projekty demonstracyjne – ale więcej ludzi musi je zobaczyć.

Wielu ekspertów podziela tę opinię. Platformą podnoszenia wiedzy nt. zmian klimatu w miastach są liczne projekty partnerskie, kongresy i warsztaty. Przykładem tego jest zorganizowany w 2024 r. przez Grupę LUX MED Kongres Zdrowe Miasta. To dwudniowe wydarzenie łączące środowiska biznesu, administracji, naukowców i mieszkańców na rzecz budowania zrównoważonych i odpornych na zmiany klimatu miast – wyjaśnia Anna Rulkiewicz.

Na bardzo istotny element kształtowania kompetencji cyfrowych zwraca uwagę dr hab. Jacek Gądecki, prof. AGH – ważnym elementem jest także nastawienie proobywatelskie – studenci i studentki uczą się, jak nowoczesne technologie mogą wspierać miasta, ale też jak angażować obywateli w procesy decyzyjne i tworzenie zrównoważonych społeczności. Wierzę, że prawdziwy sukces tych technologii zależy nie tylko od innowacji w sensie wyłącznie technologicznym, ale także od umiejętności współpracy z lokalnymi społecznościami, aby tworzyć miasta, które są inteligentne inteligencją swoich wspólnot, ale też bardziej otwarte i przyjazne, promując nie tylko innowacje technologiczne, ale i społeczne.

Nowoczesne technologie, poza ich ogromną rolą wspierającą zieloną transformację, pełnią w miastach dwa inne ważne zadania. Bez nich model zarządzania w oparciu o dane byłby bardzo ułomny lub wręcz niemożliwy, a mieszkańcy zyskują nowe medium do komunikacji z urzędem, które wspiera zaangażowanie obywatelskie, co łącznie tworzy przyjazne, inkluzywne i zielone środowisko do życia.

Cyfrowa transformacja miast będzie jedną ze ścieżek głównych Kongresu Open Eyes Economy Summit, który odbędzie się w dniach 19-20 listopada 2024 r. w Krakowie i online. Więcej na: www.kongres.oees.pl

Maria Wirchniańska