Sieci handlowe czeka w 2024 roku nowy podatek?

Sieci handlowe i firmy przetwórcze mogą być od tego roku zobowiązane do zapłaty nowej daniny publicznej – i to stosunkowo wysokiej. Mowa tutaj o wpłatach na Fundusz Ochrony Rolnictwa. Szkopuł w tym, że brzmienie przepisów regulujących nową opłatę budzi liczne wątpliwości - pisze Tomasz Wróbel, ekspert w Zespole ds. Podatku Dochodowego od Osób Prawnych w Dziale Doradztwa Podatkowego w KPMG.

Podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych – na mocy obowiązującej od 1 lipca br. ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa – mają obowiązek uiszczania na rzecz FOR kwartalnych wpłat w wysokości 0,125 proc. wartości produktów rolnych (bez VAT) nabytych od producentów rolnych. Po raz pierwszy tę daninę muszą rozliczyć do końca kwietnia 2024 r. – za I kwartał 2024 r. Poborem wpłat na FOR ma się zajmować Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (agencja wykonawcza podlegająca Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dalej: KOWR).

Ze środków gromadzonych na FOR mają być finansowane rekompensaty dla producentów rolnych (rolników), którzy nie mogą wyegzekwować umówionej zapłaty od podmiotów skupujących produkty rolne z powodu niewypłacalności tego rodzaju przedsiębiorców. Niestety zakres podmiotowy przedmiotowej daniny budzi wątpliwości interpretacyjne, bowiem brzmienie przepisów zdaje się sugerować inny krąg podmiotów zobowiązanych niż ten zakładany przez ustawodawcę w uzasadnieniu do projektu ww. ustawy.

Zobowiązani do wpłat

Ustawa o FOR stanowi, że do wpłat są zobowiązane ,,podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych”, w dalszej części ustawy zwane „podmiotami skupującymi” – jeśli są one podatnikami VAT. Choć wspomniany zakres podmiotowy tej daniny może sugerować inaczej, to ustawa o FOR przewiduje obowiązek zapłaty daniny wyłącznie w przypadku nabycia produktów rolnych od producenta rolnego (art. 3 ust. 1), a wysokość wpłaty na fundusz oblicza się na podstawie wartości towarów nabytych od producenta rolnego wykazanej na fakturach VAT i VAT RR (art. 3 ust. 3). Przy czym ustawa nie wskazuje, by obowiązek uiszczenia przedmiotowej daniny powstawał w przypadku innych zdarzeń niż zakup towarów, np. z momentem przyjęcia przez skupującego towaru na przechowanie bądź z momentem przetwórstwa towaru. W związku z tym należałoby przyjąć, że podmiot skupujący nie jest zobowiązany do zapłaty daniny, dopóki nie zakupi towaru od rolnika.

Podmioty prowadzące skup, czyli kto

Kim jest jednak ,,podmiot prowadzącego skup”? Tego nie wyjaśnia ani sama ustawa o FOR ani inny polski akt prawny. Biorąc pod uwagę literalne brzmienie wspomnianego wyżej przepisu, można go interpretować tak, że podmiotem skupującym jest po prostu ten, kto nabywa towary od producenta rolnego. Jednakże przy tak szerokim zakresie podmiotowym, do zapłaty wspomnianej daniny byliby zobowiązani zarówno przetwórcy (nabywający produkty rolne od rolników w celu ich dalszego przetworzenia), jak i sieci handlowe nabywające towary od rolników.

Kwestia ta była również poruszana przez przedstawicieli handlu jeszcze w trakcie prac nad omawianą ustawą. I tak na posiedzeniu sejmowej komisji rozwoju rolnictwa i wsi, które odbyło się 9 maja 2023 r., Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji wskazała, że: ,,tak naprawdę nie wiemy, co to są podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych. Dlaczego nie wiemy? Ponieważ nie wiemy, czy ustawodawca miał na myśli tylko pośredników, którzy kupują bezpośrednio produkty rolne od producentów rolnych, czy też miał na myśli również sieci handlowe kupujące od producentów rolnych i sprzedające w swoich placówkach, a może miał na myśli wszystkich”. Jednak organizacje przedstawicieli handlu nie doczekały się – w toku prac nad ustawą – odpowiedzi ze strony rządowej.

Pewnych wyjaśnień dokonała ostatnio KOWR, w niedawnych odpowiedziach pisemnych udzielanych na przesyłane do niej pytania. Zdaniem tej agencji przez ,,podmioty prowadzące skup” należy rozumieć również sieci handlowe nabywające produkty od producentów rolnych (niezależnie od tego, od ilu rolników dana sieć handlowa nabywa produkty). W opinii taki wniosek wynika bezpośrednio z brzmienia ustawy o FOR.

Należy też zauważyć, że ustawa o FOR nie przewiduje żadnej ,,kwoty wolnej” od tej daniny – wystarczy, że dany przedsiębiorca kwalifikuje się jako ,,podmiot prowadzący skup” (czyli nabywa produkty rolne od rolnika) i jest podatnikiem VAT. To go zobowiązuje do uiszczania wpłat na FOR. Jednak do odmiennego wniosku może skłaniać treść uzasadnienia do projektu ustawy o FOR. Wskazano w nim, że do wpłat na FOR będą zobowiązane: ,,podmioty skupujące produkty rolne w celu ich przechowywania, obróbki lub przetworzenia”. Nie ulega wątpliwości, że sieci handlowe nabywają produkty rolne przede w wszystkim w celu ich dalszej odsprzedaży (do konsumentów), a nie w celu przechowywania, obróbki lub przetworzenia, jak wskazuje treść uzasadnienia. Powyższe pozwala sądzić, że rzeczywistą intencją ustawodawcy było objęcie przedmiotową daniną pośredników (przetwórców produktów rolnych czy też podmiotów magazynujących żywność), a nie szeroko pojętych sprzedawców detalicznych.

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę powyższe wątpliwości oraz stanowisko KOWR – temat pozostaje otwarty na interpretacje. Powyższa kwestia powinna być w szczególności przeanalizowana w przypadku przedsiębiorców sprzedających nabyte od rolników produkty rolne, ponieważ mimo literalnego brzmienia przepisów ustawowych istnieją argumenty pozwalające bronić tezy, że celowościowo obowiązek zapłaty przedmiotowej daniny nie powinien ich dotyczyć. ©℗