Komornik ma prawo odmówić przedsiębiorcy egzekucji przedawnionych odsetek, lecz musi wskazać, za jaki okres

Nasza firma ma wielu kontrahentów. Niektórzy nie płacą od kilku lat, ale w sądzie uzyskujemy nakazy zapłaty. W jednym przypadku komornik odmówił wszczęcia egzekucji w zakresie odsetek, których okres płatności przekoczył trzy lata od daty złożenia wniosku egzekucyjnego, uznając to za przedawnienie. Jednak według nas doszło do przerwania biegu przedawnienia, ponieważ dłużnik w międzyczasie dokonywał pewnych wpłat na konto firmy. Czy można podważyć postanowienie komornika?

Aby odpowiedzieć na pytanie czytelnika, należy przeanalizować materialno-prawne przepisy związane z przedawnieniem, o których mowa w kodeksie cywilnym (dalej: k.c.). I tak w art. 125 par. 1 k.c. postanowiono, że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym lub przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeśli jednak stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, wówczas roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat. Z kolei w art. 118 k.c. postanowiono, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Trzeba przy tym pamiętać, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

W kontekście postanowienia wydanego przez komornika czytelnikowi należy również wziąć pod uwagę art. 804 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Zgodnie z nim (w brzmieniu po nowelizacji obowiązującej od 1 lipca 2023 r.), jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 par. 11 k.p.c., organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji bez wzywania wierzyciela do uzupełnienia braków wniosku. Nie dotyczy to przedawnienia odsetek wymagalnych po powstaniu tytułu wykonawczego. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Sądowe wnioski

W kontekście pytania czytelnika oraz przywołanych przepisów pomocne może być orzeczenie Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z 10 stycznia 2023 r. (sygn. akt XII 1 Co 495/22). W rozpatrywanej wówczas sprawie sąd również weryfikował postanowienie komornika sądowego odmawiające egzekwowania odsetek zaległych jako przedawnionych z powołaniem się na ogólny zapis – w zakresie odsetek,, których okres płatności przekoczył trzy lata od daty złożenia wniosku egzekucyjnego.

Sąd zwrócił uwagę na pewne istotne aspekty. I tak:

• po pierwsze, wskazał, że komornik, formułując postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji w odniesieniu do odsetek, powinien w sposób jasny (tj. przez podanie daty początkowej i końcowej) określić okres, którego dotyczy odmowa;
• po drugie, podał, że „użyte przez komornika sformułowanie «za okres przekraczających trzy lata od daty złożenia wniosku egzekucyjnego» jest dalece nieprecyzyjne i może rodzić wątpliwości co do zakresu przedmiotowego prowadzonej przez komornika egzekucji (na co wskazuje choćby treść zarzutu wierzyciela związana z naruszeniem art. 804 par.2 k.p.c.). W przypadku dłużnika takie określenie praktycznie uniemożliwia merytoryczną ocenę postanowienia; dłużnik nie ma wiedzy, kiedy «złożono wniosek egzekucyjny (…)»”;
• po trzecie, powołując się na wyrok SN z 15 stycznia 2014 r. (sygn. akt I CSK 197/13), sąd zaznaczył, że trzyletniemu przedawnieniu ulegają stwierdzone wyrokiem roszczenia o odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku;
• po czwarte, sąd stwierdził, że wierzyciel nie przedłożył dokumentu, z którego wynikałoby, że doszło do kolejnego przerwania biegu przedawnienia (po nadaniu klauzuli wykonalności, a przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego – poprzedniego). W tym zakresie sąd przypomniał o treści art. 797 par. 11 k.p.c., gdzie postanowiono, że jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że upłynął termin przedawnienia dochodzonego roszczenia, wówczas do wniosku należy dołączyć również dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu przedawnienia. Sąd wskazał, że obowiązek przedłożenia stosownych dokumentów spoczywa niewątpliwie na wierzycielu;
• po piąte, przypomniał, że bieg terminu przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Do przerwania biegu terminu przedawnienia dochodzi również przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Po każdym przerwaniu bieg przedawnienia biegnie na nowo, jednak przedawnienie nie biegnie, dopóki postępowanie przed sądem lub innym organem nie zostanie zakończone.

Trzeba udowodnić

Finalnie sąd uznał, że wierzyciel nie wykazał przerwania biegu przedawnienia czy to wskutek wszczęcia egzekucji (wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie w każdym przypadku powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia), czy w wyniku dobrowolnych wpłat dłużnika. W tym zakresie sąd stwierdził, że jego zdaniem „również oświadczenie wierzyciela o dobrowolnych wpłatach przez dłużnika bezpośrednio na rzecz wierzyciela nie stanowi przesłanki do uznania, iż w sprawie doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia. Wierzyciel nie przedłożył żadnych dokumentów, z których wynikałoby uznanie roszczenia przez dłużnika”. A zatem, biorąc pod uwagę powyższe, należy wskazać, że w opisanym przypadku komornik wadliwie odmówił wszczęcia egzekucji w zakresie odsetek, ponieważ powinien podać konkretny okres, za który nie będzie ich egzekwował. Nie zmienia to jednak faktu, że firma nie dostarczyła do komornika dowodu świadczącego o przerwaniu biegu przedawnienia, np. oświadczenia o spłatach. Przy czym należy dodać, że same dobrowolne częściowe spłaty nie oznaczają jeszcze skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia. W opisanych przez komornika okolicznościach można zaskarżyć postanowienie komornika, jednak efekt dla firmy nie będzie zadowalający, bo zasadniczo komornik ma rację. ©℗