Prowadzę działalność gospodarczą i moja firma przechodzi postępowanie restrukturyzacyjne o zatwierdzenie układu. Zawarty został układ z wierzycielami, a sąd restrukturyzacyjny wydał postanowienie o jego zatwierdzeniu (jest już ono prawomocne). W wyniku zatwierdzenia układu wierzytelności przysługujące bankom zostały zredukowane do 70 proc. należności głównej, doszło również do umorzenia wszelkich odsetek i należności ubocznych (takich jak prowizje, marże, koszty upomnienia) oraz do rozłożenia płatności na 24 miesięczne raty. Jednym z wierzycieli jest Bank X SA. Według układu moja firma powinna na jego rzecz co miesiąc płacić ratę układową w wysokości 500 zł. Mimo to bank pobrał z konta 4000 zł i zaliczył je na poczet swojej wierzytelności kredytowej. Czy był uprawniony do takiego działania? Autorami opracowania są Bartosz Magnowski adwokat, doradca restrukturyzacyjny, BM Restrukturyzacje sp. z o.o. oraz Kamila Notka prawnik, BM Restrukturyzacje sp. z o.o.

Nie. Bank X SA nie jest uprawniony do pobierania wyższych kwot, niż wynika to z prawomocnie zatwierdzonego układu. Samowolne pobieranie sumy pieniężnej oznacza nierespektowanie prawomocnego orzeczenia sądowego oraz utrudnia wykonanie układu w stosunku do pozostałych wierzycieli, co może wiązać się z odpowiedzialnością odszkodowawczą Banku X SA zarówno wobec dłużnika, jak i pozostałych wierzycieli.
Świadczenia pobierane przez bank ponad kwotę, jaka została przyjęta w układzie, są w tej sytuacji świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 kodeksu cywilnego i powinny podlegać niezwłocznemu zwrotowi. Przedsiębiorca powinien podjąć zarówno działania naprawcze, jak i o charakterze prewencyjnym (zapobiegające kolejnym tego typu zdarzeniom).

Czynności naprawcze

Przedsiębiorca powinien niezwłocznie wystosować pismo do banku, który dokonał automatycznego zajęcia i zaliczenia środków z informacją przypominającą o prawomocnym zatwierdzeniu układu. Jako załącznik dobrze jest przedłożyć postanowienie o zatwierdzeniu układu.
Jeżeli bank nie zwróci środków pieniężnych na wezwanie, należy rozważyć zawiadomienie o tym fakcie Komisji Nadzoru Finansowego, która sprawuje nadzór nad sektorem bankowym. KNF w ramach swoich uprawnień nadzorczych może podjąć interwencję w celu usunięcia nieprawidłowości. Choć nie ma bezpośrednich narzędzi nakazania bankowi określonego działania, to jednak jest instytucją, której wytyczne oraz działania nadzorcze każdy bank uwzględnia w swojej działalności. W przypadku braku reakcji na wnioski dłużnika zawiadomienie o nieprawidłowościach do KNF może stanowić środek nacisku na bank.
O zaistniałej sytuacji warto również poinformować sąd restrukturyzacyjny oraz nadzorcę wykonania układu. Jest to szczególnie ważne w kontekście prawidłowego wykonania układu – jeżeli inny wierzyciel zabrał środki na spłatę układu, to sąd restrukturyzacyjny oraz nadzorca wykonania układu powinni wiedzieć, że z przyczyn niezawinionych przez dłużnika nie ma on środków lub nie ma wystarczających środków na prawidłową realizację układu.

Działania prewencyjne

Ponadto przedsiębiorca powinien zmienić bank na taki, w którym nie ma zaciągniętego zobowiązania, np. z tytułu linii kredytowej czy kredytu hipotecznego, i który nie ma pełnomocnictwa do dysponowania środkami na rachunku bankowym. Rachunek w nowym banku należy wskazywać jako rachunek do płatności wszystkich faktur przez kontrahentów. To zapobiegnie w przyszłości pobraniu nienależnych kwot z rachunku.
Postawa prawna
•art. 410 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)