Jest to pismo wszczynające postępowanie procesowe w sprawie cywilnej (w tym gospodarczej, z zakresu prawa rodzinnego i prawa pracy); forma, za pomocą której wnoszone jest powództwo, czyli skierowane do sądu żądanie udzielenia ochrony prawnej. Za pomocą pozwu osoba (powód) dochodząca od drugiej (pozwanego) określonego roszczenia określa swoje żądanie oraz przytacza okoliczności faktyczne uzasadniające to roszczenie.

Wymogi formalne pozwu

Pozew powinien czynić zadość ogólnym warunkom pisma procesowego, czyli zawierać m.in. oznaczenie sądu, do którego jest kierowany, imię, nazwisko lub nazwy stron, ich przedstawicieli i pełnomocników, wymienienie załączników oraz podpis sporządzającego. Winien także spełniać wymogi, jakie wymagane są od tego szczególnego pisma. Musi więc dokładnie określać żądanie, czyli wskazywać, czy domagamy się konkretnego świadczenia (np. zapłaty), czy też ustalenia lub ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. W przypadku praw majątkowych warunkiem formalnym jest również określenie wartości przedmiotu sporu: gdy domagamy się określonej sumy pieniężnej, to ona właśnie stanowi tę wartość, zaś w pozostałych sprawach powód musi oznaczyć ją sam według pewnych reguł. I tak, jeżeli dochodzimy świadczeń powtarzających się (np. zaległy comiesięczny czynsz, alimenty), wartością przedmiotu sporu będzie suma tych świadczeń za rok, a jeśli trwają one krócej niż rok – za cały czas ich trwania. Jeśli zaś spór dotyczy nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy, będzie to suma wynagrodzenia za pracę za sporny okres, lecz nie więcej niż za rok (przy umowach na czas określony) lub za rok (przy umowach na czas nieokreślony).

W pozwie należy przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie, a więc podstawy, z których wywodzimy nasze roszczenie. W miarę potrzeby przytacza się też okoliczności uzasadniające właściwość sądu. Pamiętać należy w końcu o dołączeniu do pozwu jego odpisu wraz z załącznikami, który zostanie doręczony przez sąd stronie pozwanej, oraz o prawidłowych adresach stron.

Braki formalne pozwu

Wniesienie pozwu bez któregokolwiek z wymienionych elementów skutkować będzie jego zwrotem, tzn. że sąd wskaże nam jego braki formalne i wezwie nas do poprawienia lub uzupełnienia pozwu w terminie tygodniowym. Jeśli uczynimy zadość wezwaniu sądu, nasz pozew wywoła skutki od chwili jego pierwotnego wniesienia. Jeżeli zaś nie poprawimy lub nie uzupełnimy braków, pozew zostanie nam fizycznie zwrócony i nie wywoła żadnych skutków prawnych.
O ile brak wskazania wartości przedmiotu sporu jest zawsze brakiem formalnym, to jedynie całkowity brak przytoczenia okoliczności faktycznych w pozwie może być uznany za niezachowanie warunków formalnych. Nie ma bowiem podstaw do wzywania powoda do uzupełnienia okoliczności faktycznych, gdy ten podał je w pozwie w sposób pozwalający wystarczająco określić podstawę jego żądania (postanowienie SN z 14 grudnia 2001 r., sygn. akt V CKN 1713/00, niepublikowane).

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Pozew występuje w postępowaniu procesowym. Jego odpowiednikiem w postępowaniu nieprocesowym jest wniosek o wszczęcie postępowania, który powinien odpowiadać tym samym wymogom formalnym co pozew, z tym że zamiast pozwanego, powinien wskazywać osobę (osoby) zainteresowaną w rozstrzygnięciu sprawy (uczestnika postępowania).
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Nie każdy pozew musi mieć formę pisemną. Przepisy o postępowaniu z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dopuszczają zgłoszenie przez pracownika lub ubezpieczonego działających bez adwokata lub radcy prawnego zarówno powództwa, jak i treści środków odwoławczych ustnie do protokołu.
RADZIMY
Gdy dochodzimy określonej kwoty, najczęściej należą nam się również odsetki. W związku z tym w pozwie należy wskazać termin, od którego się ich domagamy, a w przypadku gdy chodzi o odsetki umowne – także stopę procentową. W pozostałych wypadkach wystarczy stwierdzić, że chodzi nam o odsetki ustawowe. Nie trzeba też wyliczać samemu kosztów sądowych, które będą się nam należały w związku z dochodzeniem naszych praw. Częste i popularne jest stwierdzenie, że wnosimy o zasądzenie tych kosztów według norm przepisanych. Będzie to oznaczało, że ich wyliczenie pozostawiamy w gestii sądu, który uczyni to na podstawie obowiązujących przepisów.

Podstawa prawna
* Art. 126, 130, 187–188, 466 i 511 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).