Rezultatem rozwiązania umowy o pracę jest zakończenie stosunku pracy. Do rozwiązania umowy może dojść zarówno wtedy, gdy obie strony stosunku pracy, czyli pracodawca i pracownik, podejmą taką decyzję (porozumienie stron), jak i gdy tylko jedna ze stron chce zakończenia stosunku pracy i składa drugiej stronie stosowne oświadczenie woli (wypowiedzenie umowy, rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia). Rozwiązanie umowy o pracę może być także wynikiem zdarzenia prawnego powodującego ustanie stosunku pracy z mocy prawa (upływ czasu, wykonanie określonej pracy, wygaśnięcie umowy).

Porozumienie stron
Jest to uniwersalny, bo z założenia bezkonfliktowy, sposób rozwiązania umowy o pracę.
W tym trybie może być rozwiązana każda umowa bez względu na jej rodzaj i okres, na jaki została zawarta. W praktyce do rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron dochodzi wtedy, gdy jedna ze stron stosunku pracy złoży ofertę rozwiązania umowy w tym trybie, a druga przyjmie ją bezwarunkowo. Oferta ta powinna wskazywać oczekiwany tryb ustania stosunku pracy, a także termin, w którym umowa miałaby zostać rozwiązana. Wyrażenie zgody przez drugą stronę stosunku pracy musi być bezwarunkowe, ponieważ stanowi tylko odpowiedź na złożoną ofertę.
Przepisy kodeksu pracy, choć wymieniają porozumienie stron jako jeden ze sposobów rozwiązania stosunku pracy, nie regulują bliżej tej instytucji. Mają więc do niej zastosowanie poprzez art. 300 k.p. przepisy kodeksu cywilnego, zwłaszcza te dotyczące składania oświadczeń woli.


Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem
Do rozwiązania umowy o pracę może dojść także w wyniku złożenia przez jedną stronę stosunku pracy tzw. wypowiedzenia.
W zasadzie wypowiedzieć można tylko umowę zawartą na czas nieokreślony oraz umowę na czas próbny. Pozostałe umowy terminowe (na czas określony pracy i na czas wykonania określonej pracy) – tylko wyjątkowo – w ściśle określonych sytuacjach. Pierwsza, co do zasady, rozwiązuje się bowiem z upływem okresu, na jaki została zawarta, druga po wykonaniu pracy, dla wykonania której była zawarta.
Wypowiedzenie umowy na czas określony jest możliwe:


- jeśli umowa została zawarta na co najmniej 6 miesięcy i została w niej zamieszczona klauzula dopuszczająca wcześniejsze jej rozwiązanie za dwutygodniowym wypowiedzeniem,
- w razie upadłości lub likwidacji pracodawcy – w takiej sytuacji za dwutygodniowym wypowiedzeniem może być rozwiązana każda umowa na czas określony, bez względu na okres jej trwania,
- w razie wypowiadania pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia. W takiej sytuacji strony również mogą zakończyć wcześniej łączący je stosunek pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Umowa na czas wykonania określonej pracy w przeciwieństwie do umowy na czas określony nie może być rozwiązana w drodze wypowiedzenia, nawet jeśli strony zawarły w umowie takie postanowienie.
Umowy na okres próbny i na czas określony mogą być w każdej sytuacji rozwiązane za wypowiedzeniem. Różnią się między sobą okresem wypowiedzenia. Poza tym pracodawca, wypowiadając umowę o pracę na czas nieokreślony, zobowiązany jest poinformować na piśmie o swoim zamiarze reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, musi też to wypowiedzenie uzasadnić. Podana przez niego przyczyna musi być prawdziwa i konkretna.

Długość okresu wypowiedzenia
Rodzaj umowy Okres wypowiedzenia
Umowa na okres próbny Zależy od okresu trwania umowy i wynosi: - 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni, - 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, - 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Umowa na czas nieokreślony Zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi: - 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, - 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, - 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Umowa na czas określony W sytuacjach, kiedy możliwe jest jej wypowiedzenie – 2 tygodnie.
Umowa na zastępstwo 3 dni robocze.
Umowa na czas wykonania określonej pracy W sytuacjach, kiedy możliwe jest jej wypowiedzenie – 2 tygodnie.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia
Rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym, może zarówno pracodawca, jak i pracownik.

Musi tylko złożyć drugiej stronie oświadczenie w tej sprawie. Przede wszystkim jednak muszą wystąpić, określone w przepisach prawa pracy, okoliczności uzasadniające taki tryb rozwiązania umowy.
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę w tym trybie nastąpić może zarówno z przyczyn zawinionych, jak i niezawinionych przez pracownika.
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:

- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:

- jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa: a) dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy, b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
- w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione wyżej, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem.

Kiedy pracownik może rozwiązać umowę
Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli:

- otrzymał orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na jego zdrowie, a pracodawca nie przeniósł go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe,
- pracodawca dopuścił się wobec niego ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków. W takiej sytuacji pracodawca musi wypłacić pracownikowi odszkodowaniew wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeśli umowa była zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – za dwa tygodnie.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Przy rozwiązywaniu umowy o pracę w drodze porozumienia stron nie obowiązują żadne ograniczenia, jakie przepisy prawa pracy nakładają na inne sposoby rozwiązywania tych umów. Oznacza to, że do rozwiązania umowy o pracę w tym trybie dojść może z każdym pracownikiem, nawet tym, którego stosunek pracy jest szczególnie chroniony. Dotyczy to m.in. kobiet w ciąży i na urlopie macierzyńskim, pracowników w wieku przedemerytalnym itp.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Wcześniejsze rozwiązanie umowy na czas wykonania określonej pracy (za dwutygodniowym wypowiedzeniem) jest możliwe tylko w razie upadłości lub likwidacji pracodawcy lub przeprowadzania przez pracodawcę zwolnień grupowych.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Pisemne oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie musi wskazywać terminu ustania stosunku pracy, który to skutek następuje zawsze w dacie dojścia oświadczenia do adresata w sposób umożliwiający mu realne zapoznanie się z jego treścią (art. 61 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

RADZIMY
* Podejmując decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę w tym trybie, pracownik powinien być ostrożny. Jeśli bowiem pracodawca uzna, że rozwiązanie umowy w tym trybie było niczym nieuzasadnione, a sąd, do którego się odwoła, przyzna mu rację, to nie pracodawca pracownikowi, a pracownik pracodawcy będzie musiał zapłacić odszkodowanie.
* Pracownik nie może rozwiązać umowy w tym trybie, jeśli upłynął już miesiąc od uzyskania przez niego wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
* Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.


Małgorzata Jankowska

Podstawa prawna
* Art. 32, 33, 331, 34, 36, 38, 41, 52, 53, 55, 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
* Art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).