Jest jednym z dwóch głównych organów decyzyjnych w UE. Drugim jest Parlament Europejski.

Nie ma określonego składu. W jej obradach uczestniczą ministrowie ze wszystkich krajów UE, w zależności od poruszanej tematyki. Do ich zadań należy: omawianie, zmienianie i przyjmowanie aktów prawnych, a także koordynowanie polityki. Ministrowie, z racji pełnionych funkcji, mają upoważnienie swoich krajów do podejmowania wiążących zobowiązań.

Przewodnictwo, czyli prezydencję, w Radzie obejmują kolejno poszczególne państwa członkowskie na pół roku. Polska kadencja rozpoczęła się 1 lipca 2011 roku.

Do najważniejszych zadań organu należy:

  • negocjowanie i uchwalanie aktów prawnych UE w oparciu o wnioski ustawodawcze przestawione przez Komisję Europejską
  • koordynowanie polityki krajów członkowskich UE
  • wskazywanie kierunków polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE, zgodnie z wytycznymi Rady Europejskiej
  • podpisywanie umów pomiędzy UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi,
  • wraz z Parlamentem Europejskim przyjmuje budżet unijny

Kraje należące do strefy euro koordynują swoją politykę gospodarczą w ramach Eurogrupy, w skład której wchodzą ich ministrowie gospodarki i finansów. Jej posiedzenia odbywają się w przeddzień spotkań Rady do Spraw Gospodarczych i Finansowych. Porozumienia osiągnięte w ramach Eurogrupy są formalnie przyjmowane przez Radę UE następnego dnia, ale w głosowaniach nad tymi zagadnieniami uczestniczą jedynie ministrowie krajów strefy euro.

Rada Unii Europejskiej często jest mylona z:

  • Radą Europejską - kwartalnym szczytem, podczas którego przywódcy krajów Unii spotykają się, aby omówić ogólne kierunki polityki
  • Radą Europy - międzynarodową organizacją rządową, która skupia prawie wszystkie państwa Europy oraz kilka spoza tego kontynentu. Rada Europy nie jest organem UE.

Posiedzenia rady, dyskusje i głosowania są jawne. Decyzje zapadają większością kwalifikowaną - za musi być 55 proc. krajów (czyli przy obecnych 28 członkach jest to 16), które reprezentują minimum 65 proc. ogółu ludności UE. Do zablokowania decyzji wystarczy sprzeciw czterech krajów, które reprezentują co najmniej 35 proc. ogółu ludności UE. W szczególnie wrażliwych obszarach, jak np. wspólna polityka podatkowa czy bezpieczeństwo, decyzje Rady wymagają jednomyślności.

Podstawa prawna
- Art. 145, 146, 148, 154, 173, 198a III, 202–210, 228 II, 238 Traktatu o utworzeniu Wspólnot Europejskich (TWE).