postanowienie

Postanowienie – forma orzeczenia stosowana przez organy państwowe w postępowaniu sądowym (zarówno cywilnym, jak i karnym) oraz administracyjnym. Jest to rozstrzygnięcie mniej uroczyste od wyroku sądowego. Przesądził o tym sam ustawodawca, stwierdzając, że zapada ono w sytuacji, kiedy kodeksy nie wymagają wydania wyroku. Najczęściej służy wszelkim kwestiom proceduralnym, a więc załatwianiu spraw niebędących istotą sporu – wyjątkiem są postanowienia w postępowaniu cywilnym nieprocesowym, będące rozstrzygnięciami merytorycznymi, kończącymi postępowanie.
Z uwagi na różnorodność, odmiennie przedstawiają się też kwestie zaskarżalności postanowień: część z nich nie podlega zaskarżeniu, na pozostałą służą środki odwoławcze w postaci zażalenia lub apelacji.

Postanowienia w postępowaniu karnym

Organem uprawnionym do ich wydawania jest nie tylko sąd, ale także prokurator oraz organy prowadzące postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia (organy Policji, organy skarbowe, Straży Granicznej). Są one wydawane tylko wtedy, gdy ustawa nie wymaga wydawania wyroku.

Postanowienie powinno zawierać oznaczenie organu oraz osoby lub osób, przez które zostało wydane, a także wskazywać sprawę oraz kwestię, której dotyczy, oraz rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej. Najważniejszą jego częścią jest właśnie rozstrzygnięcie, poprzez które organ wydający realizuje wynikające z ustawy uprawnienia władcze. Powinno być ono sformułowane w sposób nienasuwający wątpliwości.
Postanowienie sporządza się na piśmie wraz z uzasadnieniem, przy czym w sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia na czas do 7 dni.
Uzasadnienie powinno wskazywać wszystkie istotne przesłanki, którymi kierował się organ wydający postanowienie, oraz wyczerpująco wyjaśniać podstawę faktyczną. Uzasadnienia nie wymagają jedynie postanowienia w przedmiocie dopuszczenia dowodu, uwzględniające wniosek, któremu inna strona się nie sprzeciwiła (chyba że orzeczenie to podlega zaskarżeniu), o odmowie wstrzymania zaskarżonego orzeczenia w związku z wnioskiem o przywrócenie terminu, o odmowie wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia oraz o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
Procedura karna dopuszcza orzekanie w tej formie głównie w kwestiach o charakterze incydentalnym. Orzekanie postanowieniem o głównym przedmiocie postępowania stało się rzadkością.

Postanowienia w postępowaniu cywilnym

Organem uprawnionym do ich wydawania jest sąd, który podobnie jak w procedurze karnej wydaje je, jeżeli ustawa nie przewiduje wydania wyroku. Postanowienie jest orzeczeniem merytorycznie rozstrzygającym postępowanie nieprocesowe.

* O przekazaniu sprawy według właściwości innemu sądowi.
* O wyłączeniu sędziego.
* O dopuszczeniu dowodu (z opinii biegłego, z zeznań świadków, oględzin).
* W przedmiocie kosztów sądowych.
* O sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej.

Może być ono wydane na posiedzeniu jawnym lub niejawnym. Podobnie też sporządza się je na piśmie, a uzasadnienie postanowienia ogłoszonego na posiedzeniu jawnym sporządza się tylko wtedy, gdy podlega ono zaskarżeniu i wyłącznie na żądanie strony, która w tygodniowym terminie od dnia ogłoszenia złożyła odpowiedni wniosek. Sąd w terminie tygodniowym od złożenia takiego wniosku sporządza uzasadnienie i doręcza je wraz z postanowieniem wnioskodawcy. Jeżeli żadna ze stron nie zażądała sporządzenia uzasadnienia, a zostało wniesione zażalenie, termin ten biegnie od dnia wniesienia zażalenia.
Natomiast postępowanie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Takie postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem wówczas, gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia. W tym wypadku sąd sporządza uzasadnienie w terminie tygodniowym od dnia wydania postanowienia. Postanowienie wydane na tego rodzaju posiedzeniu wiąże sąd od chwili, w której zostało podpisane wraz z uzasadnieniem, a jeżeli nie wymaga uzasadnienia – od chwili podpisania sentencji.
Postanowienie w postępowaniu cywilnym, które nie kończy postępowania w sprawie, nawet jeśli jest zaskarżone bądź prawomocne, sąd może zmienić lub uchylić, jeśli zmianie ulegną okoliczności sprawy, a także w sytuacji, w której Trybunał Konstytucyjny uznał akt normatywny, na podstawie którego zostało ono wydane, za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą.
Postanowienie staje się skuteczne z chwilą ogłoszenia, a jeżeli nie zostało ogłoszone – z chwilą podpisania sentencji.

Nie każde rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu musi mieć formę wyroku, postanowieniem można bowiem umorzyć postępowanie. Jeżeli zgadzamy się z treścią wyroku, natomiast kwestionujemy jedynie rozstrzygnięcie o kosztach, przysługuje nam nie apelacja, a zażalenie.

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
* Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).