Giełda to miejsce, gdzie kupuje się i sprzedaje papiery wartościowe. Są to papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu, a transakcje na giełdzie zawierane są w tzw. wtórnym obrocie.

Wtórny obrót papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu jest dokonywany na rynku regulowanym.

Rynkiem regulowanym jest działający w sposób stały system obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi do tego obrotu, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów – zorganizowany i podlegający nadzorowi Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, jak również uznany przez państwo członkowskie za spełniający te warunki, i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany.

W Polsce rynek regulowany obejmuje trzy rynki: rynek giełdowy, rynek pozagiełdowy, towarowy rynek instrumentów finansowych. Regulowany rynek giełdowy prowadzony jest przez spółkę prowadzącą giełdę. Jest nią Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Kapitał zakładowy spółki prowadzącej giełdę wynosi co najmniej 40 000 000 zł, a jej akcje mogą być wyłącznie imienne. Takie akcje mogą nabywać wyłącznie Skarb Państwa, firmy inwestycyjne, banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń, powszechne towarzystwa emerytalne oraz emitenci papierów wartościowych notowanych na tej giełdzie. Za zgodą Komisji akcje spółki prowadzącej giełdę mogą nabywać inne krajowe i zagraniczne osoby prawne.

Spółka prowadząca giełdę może, w ramach organizowania rynku giełdowego, wyodrębnić rynek oficjalnych notowań giełdowych (rynek oficjalnych notowań), spełniający dodatkowe, w stosunku do minimalnych wymogów określonych dla rynku regulowanego, wymogi dotyczące emitentów papierów wartościowych oraz papierów wartościowych będących przedmiotem obrotu na tym rynku. Spółka prowadząca giełdę musi zapewniać koncentrację podaży i popytu na instrumenty finansowe, będące przedmiotem obrotu na danym rynku, w celu kształtowania ich powszechnego kursu, bezpieczny i sprawny przebieg transakcji oraz upowszechnianie jednolitych informacji o kursach i obrotach instrumentami finansowymi, które są przedmiotem obrotu na danym rynku organizowanym przez tę spółkę.

Obrót akcjami

Obrót akcjami na GPW odbywa się na dwóch rynkach: podstawowym i równoległym. Różnią się one wymaganiami, jakie musi spełnić emitent i jego akcje, tak by można je było dopuścić do obrotu na danym rynku. Akcje notowane na rynku podstawowym dodatkowo muszą spełnić kryterium odpowiedniej wartości i rozproszenia akcji oraz opublikowania przez emitenta sprawozdań finansowych za ostatnie trzy lata. Natomiast dla notowań na rynku równoległym trzeba spełnić warunek, że w stosunku do emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne. Giełda może być prowadzona wyłącznie przez spółkę akcyjną, której przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie giełdy lub innej działalności w zakresie organizowania obrotu instrumentami finansowymi oraz działalności związanej z tym obrotem. Spółka prowadząca giełdę może prowadzić działalność w zakresie edukacji, promocji i informacji związanej z funkcjonowaniem rynku kapitałowego. Tylko spółka prowadząca giełdę ma obowiązek i wyłączne prawo zamieszczania w firmie spółki wyrazów „giełda papierów wartościowych”.

Najważniejsze indeksy giełdowe

Warszawski Indeks Giełdowy – wyliczany od pierwszej sesji, czyli od 16 kwietnia 1991 r. Jego wartość określa się na podstawie cen akcji spółek notowanych na rynku podstawowym (z wyjątkiem Narodowych Funduszy Inwestycyjnych) – jest to więc tzw. indeks szeroki (rynkowy). Wartość indeksu WIG jest obliczana na bieżąco. Indeks dużych spółek WIG20 – w skład portfela tego indeksu wchodzi dwadzieścia największych spółek notowanych na giełdzie (akcji o najwyższej płynności) – jest to więc indeks wąski (cenowy). Z uwagi na fakt, że odwzorowuje on zachowanie najważniejszych akcji, jego zmiany są pilnie obserwowane przez rynek. Indeks ten jest ponadto tzw. instrumentem bazowym (podstawą wyliczeń) dla kontraktów terminowych. Wartość WIG20 jest obliczana od 16 kwietnia 1994 r. Wartość indeksu WIG20 jest podawana na początku i na końcu sesji (tzw. wartość otwarcia i zamknięcia).

Inne indeksy

MIDWIG – indeks odwzorowujący zachowanie 40 akcji średnich spółek, jego wartość jest wyliczana od 31 grudnia 1997 r. Wartość indeksu jest podawana na początku i na końcu sesji, w trakcie notowań zmienia się co minutę. Jest to również przykład indeksu cenowego (wąskiego). WIRR – indeks rynku równoległego, obliczany na podstawie cen notowanych tam spółek – jest to wskaźnik typu szerokiego (dochodowego). Wartość indeksu WIRR jest obliczana od 31 grudnia 1994 r. NFI – indeks, który pokazuje zmiany cen akcji Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, jego wartość jest obliczana od 12 czerwca 1997 r. Codziennie podawana jest wartość otwarcia (po godz. 10) oraz wartość zamknięcia (po zakończeniu sesji). TechWIG – indeks opisujący tzw. Segment Innowacyjnych Technologii (SITech), czyli zachowanie akcji spółek, zaliczanych do sektorów: medialnego, informatycznego i telekomunikacyjnego. TechWIG jest instrumentem bazowym dla kontraktów terminowych. Obliczany jest od 31 grudnia 1999 r.

Subindeksy sektorowe – obok wymienionych indeksów giełda oblicza również wartość indeksów sektorowych, obrazujących zmiany cen akcji spółek z różnych segmentów gospodarki. Aktualnie obliczane są wartości otwarcia i zamknięcia następujących indeksów: WIG-banki, WIG-budownictwo, WIG-informatyka, WIG-media, WIG-spożywczy oraz WIG-telekomunikacja.

Zbigniew Biskupski

Podstawa prawna