Podmiotowość prawna to przyznana przepisami możliwość bycia stroną w stosunkach cywilnoprawnych. Z reguły podmiotowość prawna jest cechą osób fizycznych, jednak przepisy przyznają ją także niektórym jednostkom organizacyjnym, np. Skarbowi Państwa. Nieodłącznymi elementami podmiotowości prawnej jest zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.
Zdolność prawna
Zdolność prawna przysługuje każdemu człowiekowi niezależnie od tego, w jakim jest wieku, stanie umysłu czy zdrowia. Nabywa się ją z chwilą narodzin i odłączenia od ciała matki, chociaż kodeks cywilny przypisuje podmiotowość prawną płodowi znajdującemu się jeszcze w łonie matki (nienarodzone dziecko może być podmiotem praw spadkowych, np. jeżeli urodzi się żywe, dziedziczy po zmarłej przy porodzie matce). Dopiero śmierć człowieka sprawia, że traci on zdolność prawną.
Zdolność do czynności prawnych
Zdolność osoby fizycznej do czynności prawnych jest ściśle powiązana z jej wiekiem. Osoby, które nie ukończyły 13 roku życia, nie mają zdolności do czynności prawnych. Podobnie jak osoby ubezwłasnowolnione. Mogą one dokonywać ważnych czynności prawnych związanych z zaspokajaniem i prowadzeniem codziennych spraw, np. zakupy w sklepie spożywczym, chyba że dana czynność byłaby dla nich niekorzystna. W pozostałych sprawach muszą korzystać z pomocy przedstawiciela ustawowego, tj. rodziców lub osób wyznaczonych w tym celu przez sąd.
Ograniczenia
Osoby w wieku 13–18 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Mogą one m.in. swobodnie dysponować przedmiotami przekazanymi im do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego, zawierać umowy wynikające z codziennego życia, dysponować swoim zarobkiem. Przyjmuje się, że osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych mogą bez przeszkód zawierać umowy zwiększające ich prawa i zmniejszające obowiązki. W przeciwnym razie umowa zawarta przez taką osobę wymaga potwierdzenia przedstawiciela ustawowego.
SŁOWNICZEK
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH – możliwość nabywania uprawnień i zaciągania zobowiązań dzięki własnym działaniom za pomocą składania oświadczeń woli.
ZDOLNOŚĆ PRAWNA – zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych.